پارک ملی سیاه کوه

مشخصات و شرایط جغرافیایی پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه سیاه کوه در تاریخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام و بخشی از آن طی مصوبه شماره ۲۹۳ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۱۲ بعنوان پارک ملی سیاه کوه به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست.

پارک ملی سیاه کوه با مساحت ۸۰,۷۸۶ هکتار در جوار منطقه حفاظت شده سیاه کوه (مساحت منطقه حفاظت شده سیاه کوه ۱۲۴۹۹۶ هکتار می باشد) در محدوده بین استان های یزد و اصفهان واقع شده و بخش های جنوبی این منطقه از نظر تقسیمات سیاسی کشوری در استان یزد و بخش های شمالی آن در استان اصفهان قرار دارد.

سیاه کوه در مجاورت یکی از وسیع ترین عرصه های بیابانی کشور قرار گرفته است و اکوسیستم های متنوعی نظیر کویر، بیابان، استپ و نمکزار در این عرصه دیده می شوند.

پارک ملی سیاه کوه از بکرترین پارک های ملی کشور به‌ شمار می رود و با وجود ده‌ها گونه نادر جانوری و گیاهی از جمله ناشناخته‌ترین مناطق حفاظت شده دنیا است. پارک ملی سیاه کوه یکی از بلامعارض‌ترین مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست در کشور است.

این منطقه از نظر تراکم پوشش گیاهی شرایط مطلوبی برای زیست جانوران حاشیه کویر دارد ضمن اینکه به‌ علت بعد مسافت تا اماکن مسکونی و نبود تعدد راه‌های ارتباطی، از دستبرد شکارچیان و اشکال مختلف توسعه مصون مانده است به‌ طوریکه وجود حداقل تعارضات انسانی از مهمترین امتیازات بارز و برجسته منطقه سیاه کوه است که دستیابی به اهداف حفاظتی و اجرای برنامه‌های مدیریتی را آسانتر می کند.

یکپارچکی زیستگاه‌ و ناچیز بودن تعارضات انسان ساخت در منطقه حفاظت شده و پارک ملی سیاه کوه، این منطقه را از نظر حفظ نگهداری و احیای جمعیت‌ گونه‌های حیات وحش ممتاز کرده است به گونه‌ای که ارتفاعات سیاه کوه از مطلوبترین زیستگاه‌های کل و بز در استان یزد است و اشکال تپه ماهوری و وجود دره‌های متعدد نیز جمعیت‌ مناسبی از قوچ و میش را در خود جای داده است.

مرتفع‌ترین نقطه منطقه، قله سیاهکوه (کافرکوه) با ارتفاع ۲۰۵۰ متر در نیمه جنوبی منطقه است که به همراه ارتفاعات به هم پیوسته مجاور آن از بهترین زیستگاه‌های کل و بز در استان یزد بشمار می آید.

براساس تحلیل آمار ایستگاه‌های کلیماتولوژی اطراف پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه، متوسط بارندگی سالانه منطقه ۴۸ میلی متر برآورد شده است که حداکثر بارندگی در فصل زمستان در دیماه و حداقل در فصل تابستان به وقوع پیوسته است.

دو ورودی اصلی در شمال شرقی و جنوب شرقی منطقه حفاظت شده سیاه کوه که هر دو از جاده آسفالته اردکان – چوپانان منشعب می شود، به عنوان راههای دسترسی اصلی به منطقه محسوب می شوند که ورودی جنوب شرقی در کیلومتر ۴۰ جاده اردکان – چوپانان و ورودی شمال شرقی در کیلومتر ۱۱۵ همین جاده قرار دارد.

تغییرات دمایی شبانه روز در این منطقه شدید است، زمستان‌های سرد و خشک و تابستان‌های بسیار گرم و خشک از دیگر ویژگی های اقلیمی منطقه به‌ شمار می آید.

منابع آب:

با توجه به اقلیم و موقعیت جغرافیایی منطقه، هیچ گونه رودخانه دائمی در پارک ملی سیاه کوه وجود ندارد و تنها در زمان بارندگی های شدید، رودخانه های فصلی و موقتی منطقه آبدار می شوند.

مهمترین منابع تامین کننده نیاز آبی حیات وحش شامل چشمه ها و سنگ آبهاست و منبع اصلی تامین آب مورد نیاز گونه های کوهزی ارتفاعات سیاه کوه به ویژه کل و بز نیز سنگ آبها هستند.

در یک نگاه کلی کمبود منابع آب در پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه مشهود است اما از جمله منابع آب این منطقه می توان به چشمه قاسم وزیر، چشمه یارعلی، چشمه خلق، دوگنبد، چاه ریزآب خرما، سبز چاه، قناتوک، ریزآب صالحی، ریز آب معراجی و چشمه تیهو اشاره کرد.

همچنین برای رفع مشکل‌ کم آبی در سال‌های اخیر تعدادی آب انبار توسط اداره حفاظت محیط زیست استان یزد ساخته شده که در خشکسالی ها نقش بسیار مهمی در ماندگاری حیات وحش در منطقه ایفا کرده‌اند، که از جمله این آب انبارها می توان به آب انبار لای معدن، ریز آب خرما، چهل تغار، قاسم وزیر و آب انبار حوض ابریشم اشاره کرد.

گونه های شاخص جانوری:

به‌طور کلی در پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه ۱۹ گونه پستاندار شناسایی شده است که از این تعداد هشت گونه به عنوان اولویت‌های حفاظتی مطرح شده‌اند، اما در بین‌ آنها یوزپلنگ، کاراکال و شاه روباه اهمیت بیشتری دارند.

پستانداران: پستانداران پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه عبارتند از: کل و بز، قوچ و میش، جبیر، گرگ، شغال، روباه معمولی، شاه روباه، پلنگ، یوزپلنگ آسیایی، کاراکال، کفتار، خرگوش، تشی، خارپشت ایرانی، هامستر خاکستری، موش خانگی، دوپای کوچک، پامسواکی بزرگ و روباه شنی.

زیستگاه کل و بز در ارتفاعات سیاه کوه و زیستگاه‌ قوچ و میش در ارتفاعات و دامنه‌های قاسم وزیر و یارعلی از شرایط مطلوبی خوبی برخوردار هستند.

جبیر از دیگر گونه‌های برجسته پارک ملی سیاه کوه به‌ شمار می رود که دامنه انتشار این‌ گونه در عرصه‌های دشتی شرق پارک ملی و امتداد آن در منطقه حفاظت شده سیاه کوه گسترده شده و جمعیت آن روند روبه رشدی به‌ خود گرفته است.

پرندگان: ۳۴ گونه پرنده در سیاه کوه شناسایی شده که ۱۱ گونه واجد ارزش های حفاظتی است که در میان آنها عقاب شاهی، بالابان، شاهین، بحری و هوبره بر اساس قوانین کشور در معرض خطر انقراض قرار دارند و از اهمیت بالایی برخوردار هستند. سایر پرندگان این منطقه شامل سارگپه پا بلند، زاغ بور، باقرقره شکم سیاه، باقرقره گندمی، چکاوک بیابانی، تیهو، کبک، زنبور خوار معمولی و انواعی از گنجشک سانان می باشد.

هوبره از پرندگان مهاجری است که در دشت‌های اطراف سیاه کوه، یارعلی و قاسم وزیر در زمستان دیده می شود و پرندگان مهاجری از راسته شاهین سانان و پرندگان کنار آبزی نیز در منطقه دیده شده‌اند.

خزندگان: بزمجه بیابانی، سوسمار خاردم ایرانی، آگامای سروزغی خاکستری، آگامای چابک، مار شاخدار، شترمار شیرازی، لاک پشت مهمیزدار و جکوی دم پخ کایزرلینگ از جمله خزندگان شناسایی شده در پارک ملی سیاه کوه محسوب می شوند.

گونه های شاخص گیاهی:

تاکنون ۴۷ گونه گیاهی در پارک ملی سیاه کوه شناسایی شده است که چهار گونه شامل کلاه‌ میرحسن دم عقربی، شور یزدی، آویشن شیرازی و گل زوفا دارای ارزش حفاظتی است و دو گونه نیز از نظر ارز‌ش‌های اکولوژیک حائز اهمیت می باشد.

رویشگاه های طبیعی منطقه شامل انواعی از تیپ های گیاهی است که از آن جمله می توان به تیپ درمنه – قیچ، تیپ قیچ، تیپ پرند، تیپ رمس، تیپ رمس – قیچ، تیپ جفنه – درمنه، تیپ گز، تیپ تاغ، تیپ کسیدان و تیپ بادام کوهی اشاره کرد.

رخداد های منطقه:

- ثبت تصور یوزپلنگ ماده به همراه سه توله در سال ۱۳۸۸

- ثبت تصور یوزپلنگ توسط دوربین های تله ای (فروردین ۱۳۹۰)

- در تاریخ ۱۳۹۱/۱۲/۲۷ ساعت ۹ صبح برای نخستین بار از گربه شنی در این منطقه عکس و فیلم تهیه شد.(لینک مرتبط)

- برای نخستین بار در کشور زادآوری گربه شنی در پارک ملی سیاه کوه در تیرماه ۱۳۹۲ مستند گردید. (لینک مرتبط)

- ثبت صحنه شکار خرگوش توسط کاراکال در مرداد ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- عاملین کشتار چهار کل و بز وحشی در آبان ۱۳۹۴ دستگیر شدند (لینک مرتبط)

- از یک بره جبیر تازه متولد شده در اردیبهشت ۱۳۹۴ تصویر برداری شد (لینک مرتبط)

تصاویر: