پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار به استناد بند “و” ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از تاریخ ۱۳۸۶/۱۱/۱۵ به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردید. منطقه مذکور بر اساس آگهی رسمی مصوبه شماره ۳۱۲  شورای عالی حفاظت محیط زیست مورخ ۱۳۸۹/۱/۳۱ و شماره روزنامه رسمی ۱۸۹۷۶ مورخ ۱۳۸۹/۲/۷ به عنوان پناهگاه حیات وحش کجی نمکزار معرفی گردید.

پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار با وسعت ۲۱۷۸۵ هکتار در استان خراسان جنوبی واقع شده است. در محدوده تالاب هیچ گونه سکونتگاه انسانی وجود ندارد. نزدیکترین شهر به منطقه، شهر نهبندان است که با جمعیت ۱۵۹۹۸ نفر در ۷۵ کیلومتری آن واقع گردیده است.

روستاهای حاشیه تالاب که همه آنها در خارج منطقه واقع شده عبارتند از روستای کجی با ۱۹ خانوار، روستای فیروزآباد با ۳۲ خانوار، روستای سهل آباد با ۸۵ خانوار، روستای چاهدراز با ۷۹ خانوار و روستای اسماعیل آباد با ۹۱ خانوار، شایان ذکر است که اراضی تالاب تماماً ملی است. از آنجایی که مردم منطقه به امر کشاورزی و دامداری اشتغال دارند متاسفانه خشکسالی های اخیر در وضعیت معیشتی مردم بسیار تاثیرگذار بوده است.

حدود منطقه: شمالاً: از تقاطع راه خاکی قدیمی نهبندان با جاده آسفالته فیروزآباد به انتهای روستای فیروزآباد و پس از گذشتن از منتهی الیه اراضی کشاورزی فیروزآباد و منتهی الیه اراضی چاه امینی و چاه هاشمی نژاد به چاه قلعه کهنه و سپس به چاه چشمه و در مسیر راه خاکی تا چاه پوره و سپس در مسیر جاده به تقاطع راه خاکی چاه دراز با راه خاکی شورک

شرقاً: از تقاطع راه خاکی چاه دراز و راه خاکی شورک در امتداد راه خاکی چاه دراز و پس از گذشتن از منتهی الیه اراضی کشاورزی چاه دراز به روستای چاه دراز و سپس در مسیر راه خاکی داخل رودخانه تا تقاطع جاده قدیمی نهبندان

جنوباً: تقاطع راه چاه دراز با جاده خاکی قدیمی بیرجند نهبندان

غرباً: از تقاطع راه چاه دراز با جاده خاکی قدیمی بیرجند- نهبندان در امتداد جاده خاکی قدیمی تا تقاطع راه خاکی چاه کشاورزی بهرامی و پس از گذشتن از منتهی الیه کوره محمد دانش و اراضی کشاورزی چاه کرمانی به راه خاکی قدیمی نهبندان_بیرجند، سپس در مسیر جاده به تقاطع جاده با راه فیروزآباد

از نظر توپوگرافی، منطقه عمدتاً به صورت دشتی و هموار بوده و در منتهی الیه شمال و تا حدودی شمال غرب منطقه رشته کوهی با نام باران و بهاران کشیده شده است که جزء محدوده نقشه اصلی تالاب نیست ولی باعث گردیده تا منطقه دارای تنوع اکوسیستمی گردد.

منطقه از نظر آب و هوایی در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارد. تالاب کجی نمکزار نهبندان شوره زاری وسیع در ۷۵ کیلومتری شمال شهر نهبندان است که بدلیل پایین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف محل تجمع زه آب منطقه گردیده است و با توجه به این که شوری خاک آن نیز زیاد می باشد به دریاچه نمکی تبدیل گردیده است.

از آنجایی که در تمام فصول سال دارای آب بوده، محل امنی برای پرندگان مهاجر آبزی می باشد و همه ساله تعداد زیادی از پرندگان مهاجر را در خود جای میدهد و نیز دارای برآمدگی های خشکی همراه با پوشش گیاهی مناسب برای تخمگذاری پرندگان میباشد.

پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار نیز همانطور که از نامش پیداست همانند سایر تالاب های کشور پرندگان متنوعی را در خود جای داده است و هر ساله خصوصاً در فصل مهاجرت پرندگان آبزی و کنار آبزی، گونه های مختلفی از قبیل آبچیلیک پاسبز، آبچیلیک پاسرخ، حواصیل خاکستری، حواصیل سفید، خوتکا و اردک سرسبز در آن به چشم می خورند.
دلیل نامگذاری منطقه وجود روستای کجی در حاشیه تالاب و همچنین خود تالاب که از دور به صورت یک نمکزار دیده می شود. معمولاً برداشت نمک توسط اهالی منطقه از حاشیه تالاب صورت می گیرد.

پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار در حال حاضر دارای یک پاسگاه محیط بانی با تعداد ۲ نفر نیرو می باشد

گونه های شاخص جانوری:

پناهگاه حیات وحش کجی نمکزار پرندگان متنوعی را در خود جای داده است و هر ساله خصوصاً در فصل مهاجرت پرندگان آبزی و کنار آبزی، گونه های مختلفی از پرندگان در آن به چشم می خورند. از حیات وحش موجود در منطقه به گونه های زیر می توان اشاره کرد:

پرندگان: عقاب طلایی، دال، پیغوی کوچک، جغد کوچک، بلدرچین معمولی، کبوتر، زاغ بور، زاغ نوک قرمز، زاغی، گنجشک درختی، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، چکاوک پنجه کوتاه، پرستو، هدهد، سبزه قبا، هوبره، کوکر شکم سیاه، دودک، سلیم طوقی و ….

خزندگان: مار پلنگی، مار جعفری، لاک پشت مهمیزدار بالغ، بزمچه بیابانی خاکستری و….

پستانداران: گرگ، کفتار، روباه، تشی، خرگوش، خارپشت و ….

پوشش گیاهی:

گیاهان غالب در منطقه در حال حاضر در مناطق دشتی قیچ، گز و تاغ بوده که از پوشش نسبتاً خوبی برخوردار می باشد و در حاشیه تالاب بوته های گز، آتریپلکس، قلیا و نی به چشم می خورد. همچنین از دیگر گیاهان منطقه می توان به موارد ذیل اشاره کرد: درمنه، خارشتر، چرخه، کما، اشنان، هندوانه ابوجهل، سئودا و اسپند. نیزارها نیز سطح قابل توجهی از سطح منطقه را به خود اختصاص داده اند. بطور کلی چون منطقه در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است و از طرفی خشکسالی های چند ساله اخیر بر منطقه حکمفرماست، پوشش گیاهی آن فقیر میباشد. همچنین چرای بی رویه و بهره برداری بدون در نظر گرفتن ظرفیت مراتع بیش از پیش باعث تخریب مراتع موجود گردیده است.

اهمیت و ارزش منطقه از نظر اکولوژیکی: وجود چنین تالابی در این منطقه خشک که در مسیر مهاجرت پرندگان آبزی و نیمه آبزی قرار دارد و همه ساله پذیرای تعداد کثیری از گونه های مختلف پرندگان است سبب شده آنرا در زمره مناطق مناسب جهت حفاظت معرفی نماید. از طرف دیگر وجود زاغ بور بعنوان تنها پرنده بومی منطقه (پرنده زاغ بور پرنده بومی مناطق کویری ایران است که بهترین تمثیل از سازش یک موجود عالی زنده با محیط غیرسازگار یا کویر است. این پرنده درحال حاضر فقط در ایران وجود دارد. زاغ بور الفت خاصی با مناطق کویری یافته و ارتباط اکولوژیکی خاصی با گیاهان کویری مانند قیچ و بعضی دیگر از گیاهان کویری پیدا کرده است. گونه هایی از چتریان نیز به عنوان میزبان شناخته شده اند. معمولاً یک کمربند باریک از بوته های کوتاه گز در حاشیه مناطق کویری محل زیست این پرنده دیده می شود. زاغ بور  ایران Podoces pleskei   و زاغ خاکستری P. panderi هر دو از لحاظ اندازه، از سایر گونه ها کوچکتر بوده و پوش پرهای بلند بالایی دم را ندارند. از لحاظ تزئینات پر با هم شبیه می باشند، اما از لحاظ رنگ زاغ بور ایران دارای رنگ حنایی، شنی و زاغ خاکستری دارای رنگ نقره ای خاکستری می باشد. تفاوت های منقار آنها مبین سازش و عادت یافتن آنها به انواع گوناگون خاکها می باشد) و هوبره (هوبره از پرندگان‌ بسیار‏‎ ‎زیبا و باشکوه‌ کویرهاست‌. این پرنده ویژه مناطق بیابانی و نیمه بیابانی، متعلق به خانواده میش مرغ است که در فهرست اتحادیه جهانی حفاظت بعنوان یک گونه آسیب پذیر معرفی شده است. هوبره پرنده ای با اندازه متوسط به طول ۵۵ تا ۶۵ سانتیمتر و گستردگی بالها ۱۳۵ تا ۱۷۰ سانتیمتر است. وزن پرنده نر بین ۱/۵ تا ۲/۵ کیلوگرم و ماده ها ۱ تا ۱/۶ کیلوگرم است. پرندگان بالغ هوبره نر در اسارت ۱۲۰۰ تا ۲۴۰۰ گرم و ماده ۱۱۰۰ تا ۱۷۰۰ گرم وزن دارند. رنگ هوبره شنی مایل به نخودی، با لکه های سیاه و قهوه ای روی تنه، گردن و حاشیه های صورت و گوشپرهای به رنگ شنی نخودی و دو رشته پرهای سیاه و سفید آویزان در دو طرف گردن دارد که در هنگام نمایشات جنسی به خوبی دیده می شود. زیر تنه در تضاد با رو تنه و به رنگ سفید است. در پرواز بالها سیاه و سفید دیده میشود. هوبره‌ها، بدنی چاق و دمی کوتاه دارند و در پاهای بلندشان، سه انگشت دیده می‌شود. هوبره پرنده دشت های وسیع لم یزرع، دشتهای کویری با اندکی پستی بلندی درمناطق خشک، زیستگاههای استپی، نیمه بیابانی، تپه های شنی و اغلب دارای پوشش گیاهی اندک از بوته های کویری است میباشد. اغلب بوته ها متعلق به گیاهان هالوفیت (شوردوست) یا گزروفیت مثل گونه های درمنه، تاغ یا گز هستند) در مناطق دشتی مجاور تالاب اهمیت حفاظت آنرا چندین برابر می نماید.

تعارضات و تهدیدات مهم منطقه:

از تعارضات منطقه می توان به جاده های دسترسی، چرای دام بیش از ظرفیت مرتع، قطع اشجار، بوته کنی و شکار غیرمجاز اشاره نمود.

۱- خشکسالی های چندساله اخیر: خشکسالی های اخیر و نیز عدم تعادل دام و مرتع باعث هجوم رقابتی دامداران به منطقه گردیده و این امر باعث از بین رفتن پوشش منطقه گردیده است

۲- عدم اجرای ممیزی مراتع از یک طرف و صدور پروانه مرتعداری بدون تعریف مشخص حد و حدود آن برای دامداران توسط اداره کل منابع طبیعی و بدون در نظر گرفتن ضوابط زیست محیطی و حتی عدم نظارت و رعایت بازه زمانی مندرج در پروانه

۴- شکار بی رویه: شکار هوبره بصورت غیرمجاز انجام می شود

۵- عدم وجود نیروی انسانی و پرسنل کافی برای حفاظت

۶-  اماکن مسکونی: در حاشیه منطقه سکونتگاه دائمی وجود دارد

۷- تعلیف غیر مجاز دام های روستاهای همجوار منطقه

۸-  قطع اشجار و بوته کنی: چرای بیرویه دام و متعاقب آن کاهش ذخایر علوفه ای یکی از مخرب ترین عوامل تخریب مراتع در مناطق می باشد. این امر سبب کوبیده شدن خاک، توقف رشد و تولید مثل، عاری شدن خاک از پوشش، گرفتن امنیت وحوش و متعاقب آن منجر به کاهش تولیدمثل گونه ها می گردد. بوته کنی و قطع اشجار نیز از جمله عوامل عمده نابودی گیاهان منطقه می باشد

۹- شکار غیرمجاز: باعث کاهش جمعیت و ایجاد استرس در گونه ها می شود

تصاویر پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار:


 

+91
-2
  

3 دیدگاه

  1. mehdi می‌گوید:

    man ahle roustaye firouz abad hastam ke dar nazdiki talab vaghe shoda ast . azatoun daevatmikonam ke hatman be didane in talab ziba biayn motmaen bashin ke az didane in manazere ziba shegeft zada khahid shod. mamnon

    پر طرفدار Thumb up 12 Thumb down 2

    • سعید می‌گوید:

      آقای مهدی ! متشکر از دعوت شما
      من به اتفاق چند تن از دوستان که اهل عکاسی از طبیعت و پرنده نگری هستیم برای حضور ؛ به اطلاعات بیشتری از نظر وضعیت آبگیری تالاب ؛ وضعیت پرندگان ؛ بهترین زمان حضور در زمستان و امکانات اقامتی و… نیاز داریم
      لطفا” نحوه تماس با خودتان را مشخص نمایید

      پر طرفدار Thumb up 8 Thumb down 1

  2. حامد می‌گوید:

    سلام. بنده می خواهم از نقشه در مطالعات خود استفاده کنم. آیا این نقشه رسمی است و مرزها سندیت دارد. چرا منطقه در گوگل مپ یا سایت سازمان محیط زیست ارائه نشده؟ آیا می شود فایل gis نقشه را تهیه کرد؟ با تشکر

    موافقم / مخالفم Thumb up 0 Thumb down 0

پاسخ دادن به mehdi لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>