نقشه ماهواره ای:

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: ارتقاء سطح رباط شور از منطقه آزاد به پناهگاه حیات وحش از مصوبات سفر هیات دولت به استان خراسان جنوبی می باشد. در همین راستا پناهگاه حیات وحش رباط شور به استناد بند “الف” ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و با مصوبه شماره ۳۴۷ شورای عالی حفاظت محیط زیست مورخ ۱۳۸۹/۹/۱۴ و شماره روزنامه رسمی ۱۹۱۶۷ مورخ ۱۳۸۹/۹/۲۹ ارتقاء سطح یافته است.

پناهگاه حیات وحش رباط شور با وسعت ۶۳,۹۰۴ هکتار در ۶۰ کیلومتری غرب شهرستان فردوس واقع گردیده و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۲۰۰ متر می باشد.

حدود منطقه:

شمالا: از محل اتصال راه خاکی بشرویه به چاهنو با جاده شرکت گاز و در مسیر این جاده به طرف شرق تا محل اتصال آن به راه خاکی محله دامداری آقای جعفرزاده به روستای پلوند.

شرقا: در مسیر جاده خاکی محله دامداری آقای جعفرزاده تا دامداری مذکور به شرق تا پوزه ریگی و سپس در خط مستقیم مفروض تا حوض حاجی مندلی، چاه طبسی و از آنجا مستقیم  به طرف جاده آسفالته فردوس به بشرویه تا حریم جاده مذکور.

جنوبا: از حریم جاده آسفالته فردوس- بشرویه به سمت بشرویه  تا ۱۰ کیلومتری پاسگاه شهید زارع مستقیماً به طرف شمال و از نقطه فوق مستقیم متصل به راه خاکی رباط شور به سد کلاوگی و در مسیر راه خاکی تا سد کلاوگی و سپس در امتداد مسیر کوره راه تا حوض آقا.

غربا: از حوض آقا مستقیماً متصل به حریم جاده خاکی بشرویه به چاهنو (حدود ۱۲ کیلومتر مانده به تقاطع آن با جاده شرکت گاز) به سمت چاه نو در حریم جاده فوق تا اتصال آن به جاده خاکی شرکت گاز.

کوه رباط شور که با مورفولوژی سنگلاخی، تقریبا متقارن و قله های مضرس با حداکثر ارتفاع ۱۵۲۳ متر در داخل دشت قرارگرفته است. سایر نقاط ارتفاعی بصورت تپه ماهورها و تپه های شنی کم ارتفاع در سطح منطقه مشاهده می گردد. بنابراین از نظرتوپوگرافی پناهگاه حیات وحش رباط شور را می توان به سه قسمت تقسیم نمود:

الف) کوه رباط شور که مرتفع ترین نقطه منطقه بوده و بصورت سنگلاخی و مضرس و اغلب فاقد بافت خاک مناسب می باشد، درصد کمی از مساحت منطقه را در برگرفته است.

ب) اراضی دشتی با تپه ماهورهای کم ارتفاع حدود ۴۰ درصد از مساحت منطقه را شامل می شود.

ج) حدود ۵۵ درصد از وسعت منطقه را ریگزار و تپه های شنی در برگرفته است.

رباط قدیمی و ریگ رباط شور از اماکن گردشگری این منطقه محسوب می شوند.

گونه های شاخص جانوری:

گونه های شاخص جانوری منطقه کل و بز و آهو می باشند که زیستگاه اصلی آنها به ترتیب کوه رباط شور و ریگ رباط شور است.

منطقه رباط شور دارای تنوع زیستی با ارزشی است. این منطقه زیستگاه مناسبی برای رده های مختلف جانوری بویژه پستانداران، پرندگان و خزندگان است. گونه های مختلفی از حیوانات فوق در این منطقه مشاهده شده اند که از آن جمله به موارد ذیل اشاره می شود.

پستانداران: کل وبز، خرگوش، آهو، جوجه تیغی، گربه شنی، سیاه گوش، روباه معمولی، روباه شنی، زرده بر، خفاش، گرگ، شغال، کفتار، انواع جوندگان مانند مانند تشی، پامسواکی و…

پرندگان: کرکس، کبک، تیهو، هوبره، انواع کوکر، دودوک، سبزه قبا، چکاوک، سنگ چشم و انواع گنجشک سانان، انواع مختلفی از پرندگان شکاری بزرگ و کوچک از قبیل عقاب، سارگپه، دلیجه.

خزندگان: لاک پشت، بزمجه، آگاما، انواع مار و مارمولک (می توان بیان داشت این منطقه بیشترین تنوع و تعدد خزندگان را در سطح استان خراسان جنوبی دارا می باشد، بطوری که می توان از آن به موزه زنده خزندگان استان یاد کرد).

پوشش گیاهی:

علی رغم اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی، کمبود بارندگی و خشکسالی های مداوم، پوشش گیاهی منطقه از نظر تنوع و در برخی نقاط از نظر سطح پوشش چشمگیر می باشد. از نظر تیپ پوشش گیاهی می توان منطقه را به پنج تیپ تقسیم نمود:

الف) کوه رباط شور: گونه غالب آن درمنه کوهی و از گونه های همراه آن گیاهان بوته ای بادامشک که در فصل بهار با گلدهی و میوه دهی، زیبایی خاصی به طبیعت کوهستان، اراضی حاشیه و پای کوه می بخشد. پرند، مخلصه، هوم، انواع گیاهان دارویی و خوراکی مانند ریواس، کلپوره، کاکوتی، زیره سیاه و گونه های علفی یکساله و چند ساله.

ب) اراضی پیرامونی و گرداگرد کوه رباط شور: این محدوده با تراکم و درصد پوشش بیشتر گونه غالب درمنه دشتی، از سایر محدوده ها مجزا و مشخص می باشد. از گونه های همراه آن قیچ، پرند، گیس پیرزن، لاله و سایر گونه های علفی یکساله و چندساله را می توان نام برد.

پ) دشت مرکزی: بین کوه رباط شور و ریگزار، حاشیه آبراهه ها دارای پوشش گیاهی نسبتاً ضعیف و پراکنده ای است. درمنه، خارشتر، انواع شور، اسپند، قیچ، گونه هایی از گیاهان علفی یکساله نمونه هایی از پوشش گیاهی این قسمت می باشد. درحاشیه ریگزار بوته های جفنه پوشش خوبی را تشکیل می دهند. این شرایط در قسمت هایی از اراضی شمال منطقه نیز حاکم و جمعاً حدود ۳۰ درصد از مساحت کل منطقه را شامل می شود.

ت) ریگزار و تپه های شنی: درفصل بهار منطقه با رویش گیاهان علفی یکساله سرسبزی خاصی به خود می گیرد. این سرسبزی در برخی نقاط با ادامه  حیات گیاهانی مانند سیف، نخود وحشی و هندوانه ابوجهل در فصل تابستان و پاییز نیز ادامه داشته و منبع غذایی خوبی برای گیاهخواران وحشی بویژه آهو محسوب می شود. درختان تاغ بصورت پراکنده مشاهده می شوند. اسکنبیل بصورت متراکم یا پراکنده قسمت هایی از این محدوده را پوشش داده است.

ث) عرصه جنوبی منطقه و رودخانه فصلی کلاوگی: در داخل رودخانه فصلی کلاوگی شرایط مناسبی برای رشد درختچه های گز ایجاد شده که دورنمای آن به شکل نوار سبزرنگ مشخصی می باشد. در اراضی دشتی و تپه ماهوری جنوب منطقه، جنگل تاغ و درمنه دشتی تیپ غالب گیاهی را تشکیل می دهد و از سایر گونه های این محدوده می توان به قیچ، گیس پیرزن، چرخه، گز، لاله، مخلصه و انواع گیاهان علفی یکساله و چند ساله اشاره نمود.

تعارضات و تهدیدات مهم منطقه:

۱- خشکسالی های چندساله اخیر: خشکسالی های اخیر و نیز عدم تعادل دام و مرتع باعث هجوم رقابتی دامداران به منطقه گردیده و این امر باعث از بین رفتن پوشش منطقه گردیده است.

۲- عدم اجرای ممیزی مراتع از یک طرف و صدور پروانه مرتعداری بدون تعریف مشخص حد و حدود آن برای دامداران توسط اداره کل منابع طبیعی و بدون در نظر گرفتن ضوابط زیست محیطی و حتی عدم نظارت و رعایت بازه زمانی مندرج در پروانه.

۳- تعدد محله های دامداری در حاشیه منطقه.

۴- شکار بی رویه: شکار کل و بز در داخل کوه رباط شور و شکار آهو وقتی که از ریگ وارد دشت می شوند بصورت غیرمجاز انجام می شود.

۵- عدم وجود نیروی انسانی و پرسنل کافی برای حفاظت: متأسفانه نیروی حفاظتی در این منطقه مستقر نمی باشد و در حال حاضر توسط مامورین پاسگاه پلوند واقع در منطقه حفاظت شده مظفری(شمال رباط شور) و اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فردوس حفاظت می شود. البته یکی از محله های دامداری واقع در پای کوه رباط شور تجهیز و از آن به عنوان مکان موقت جهت اقامت استفاده می شود.

۶-  اماکن مسکونی: در داخل منطقه سکونتگاه دائمی وجود ندارد ولی محله های دامداری اکثراً در حاشیه و بعضاً داخل منطقه وجود دارند.

۷- معادن: شرط موافقت سازمان صنایع و معادن با ارتقاء سطح منطقه، رعایت حقوق قانونی دارندگان محدوده های موجود و اجازه فعالیت به نامبردگان تا رسیدن به مراحل نهایی و اتمام ذخیره معدنی به شرح:

الف) گواهینامه کشف معدن کوه رباط شور به شماره ۲۴۸۴۶-۳۰ مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۳۰ بنام آقای محمد کیانی زاده

ب) محدوده طرح عمرانی سازمان

رخدادهای منطقه:

- دستگیری شکارچی غیرمجاز یک راس کل وحشی در شهریورماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)