پناهگاه حیات وحش هامون

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران (iew): تالاب بین المللی و پناهگاه حیات وحش شادگان با وسعت ۲۹۳,۰۳۱ هکتار در تاریخ ۱۳۸۱/۸/۲۸ طی مصوبه شماره ۲۴۳ شورای عالی محیط زیست به عنوان پناهگاه حیات وحش اعلام گردید.

در اسفندماه سال ۱۳۹۴ پیشنهاد ثبت تالاب هامون به عنوان ذخیره گاه زیست کره جهانی در شورای هماهنگی انسان و کره مسکون یونسکو (MAB) به تصویب رسید و به این ترتیب پس از کشمکش های فراوان بالاخره تالاب های هامون در فهرست ذخیره گاه های زیستکره یونسکو ثبت شد.

با ثبت نهایی و پذیرش ذخیره گاه زیست کره تالاب هامون این تعداد در کشورمان به ۱۲ ذخیره گاه افزایش یافت. هامون سومین ذخیره گاهی  است که پس انقلاب در کشور ثبت جهانی شده است.

روزگاری دشت سیستان انبار غله ایران بود ولی اکنون جز خشکی و ویرانی چیزی در آن مشاهده نمی شود.

دلیل اصلی این ویرانی بستن رود هیرمند توسط کشور افغانستان است. دولت افغانستان علیرغم معاهدات بین دو کشور از جمله قرارداد گلداسمیت و معاهده ۱۳۱۵ که تقسیم ۵۰ به ۵۰ آب هیرمند را مقرر می نمود و قرارداد ۱۳۵۱ که مقرر می داشت حقابه ایران از هیرمند ۲۶ متر مکعب در ثانیه باشد، هرگز به تعهدات خود پایبند نبوده و با شیوه های مختلف مانع از رسیدن آب به سمت ایران و دریاچه هامونی شده که زمانی منبع غذایی مردمان سیستان و حتی مردم ایران بوده است.

جالب این که پس از کودتا علیه نظام پادشاهی در افغانستان در سال ۱۳۵۲، افغان ها محمد موسی شفیق نخست وزیر نظام سابق افغنستان را که در سال ۱۳۵۱ قرارداد حقابه ایران از هیرمند را امضا کرده بود دستگیر نمودند.
این وضعیت علاوه بر خشکسالی و فاجعه زیست محیطی موجب انتشار گسترده گردوغبار و آواره شدن ده ها هزار سیستانی و کوچ اجباری آنان به دیگر مناطق ایران در دهه ۱۳۵۰ شد.

رود هیرمند و شعب اصلی آن از کوه های مرکزی افغانستان (کوه های هندوکش) سرچشمه می گیرد و در نهایت به دریاچه هامون می ریزد.
در سال ۱۸۹۶ به علت جاری شدن سیلاب های شدید، رود هیرمند از مجرای اصلی خود که قسمتی از مرز بین دو کشور را مشخص می کرد، به سمت مغرب انحراف یافت و قسمت اعظم آب هیرمند از مجرای دیگر وارد دریاچه هیرمند شد و به دنبال آن کم آبی و نیز بروز خشکسالیدر سال ۱۹۰۲ بر شدت اختلاف بین دو دولت ایران و افغانستان افزود و باعث شد که طرفین موضوع را به حکمیت دولت انگلیس ارجاع کنند.

در سال ۱۹۰۵  انگلیسی ها هیاتی را به سرپرستی ماکماهون به منطقه فرستادند و طی آن قراردادی تنظیم شد که سهم ایران را از آب هیرمند به یک سوم کاهش داد. این در حالی است که در قرارداد گلداسمیت سهم آب ایران از آب رود هیرمند نصف (۵۰ درصد) قید شده بود. دولت ایران از قبول معاهده خودداری ورزید و دلایل خود را در خصوص عدم قبول رای حکمیت طی اعتراضی کتبی به سفارت انگلستان تسلیم کرد. دولت انگلستان نیز به رغم اعتراض کتبی ایران، مساله را تعقیب نکرد و موضوع عملا مسکوت ماند.

از حکمیت ماکماهون تا قرارداد ۱۳۱۷

به دلیل طولانی شدن مذاکرات و به منظور اجتناب از گسترش اختلاف و به جهت اینکه موضوع تقسیم آب هیرمند سروسامان یابد، در سال ۱۳۱۵ پروتکل موقتی بین طرفین منعقد شد که به موجب آن آب در بند کمال خان به صورت مساوی (یعنی ۵۰ درصد سهم افغانستان و ۵۰ درصد سهم ایران) تقسیم شود.

قرارداد ۱۳۱۷

در این قرارداد دو دولت توافق کردند که از بند کمال خان به بعد آب به صورت مساوی تقسیم شود و برای اینکه از روستای چهار برجک تا بند کمال خان اضافه بر مقدار آبی که فعلا برده می شود مصرف نشود، دولت افغانستان تعهد کرد در فاصله مزبور علاوه بر انهاری که جاری بوده و هست نهرگیری احداث و حتی تعمیر نکند.
عدم پایبندی دولت افغانستان به این قرارداد موجب شد که مشکل کم آبی در سیستان همچنان افزایش یابد. این مشکل به خصوص با حفر نهر بقرا و سراج در خاک افغانستان که مخالف صریح حکمیت گلداسمیت و قرارداد ۱۳۱۷ بود افزایش یافت. در طول این سال ها ایران مجددا تلاش کرده مذاکراتی را با دولت افغانستان آغاز کند ولی این مذاکرات هیچ گاه به نتیجه مثبتی نینجامید، حتی در سال ۱۳۲۶ افغانستان کم آبی هیرمند را دستاویزی قرار داد و تمامی آب باقیمانده را نیز به سوی زمین های خود برگرداند، به گونه ای که ساکنان سیستان از نظر آب آشامیدنی نیز در تنگنا قرار گرفتند.

قرارداد ۱۳۵۱

طبق این قرارداد حقابه ایران برابر ۲۶ مترمکعب در ثانیه در نظر گرفته شده و مقرر گردید تاسیساتی با توافق دو کشور بر روی رودخانه احداث شود و افغانستان تامین حقابه ایران را تضمین کرد. این قرارداد با یک معاهده در خصوص آب هیرمند و دو پروتکل در تاریخ ۲۲ اسفندماه ۱۳۵۱ توافق شد و به امضای طرفین رسید.

از قرارداد ۱۳۵۱ تا به امروز

در تیرماه سال ۱۳۵۲ در اثر کودتا رژیم پادشاهی افغانستان به جمهوری تغییر یافت و در نهایت در خردادماه ۱۳۵۶ دولت جمهوری افغانستان نیز این معاهده را لازم الاجرا اعلام کرد. در دوره طالبان مسیر رود هیرمند به روی ایران بسته شد. پس از سقوط طالبان با وجود تغییر حکومت در افغانستان هیرمند همچنان بسته نگه داشته شده و این در حالی است که منطقه سیستان ایران برای چندین سال متوالی با کمبود شدید منابع آب و وضعیت خشکسالی روبه رو است.

طی مذاکراتی که در طی سال های اخیر بین مقامات دو کشور صورت گرفته، دولت ایران خواستار اجرای دوباره قرارداد سال ۱۳۵۱ است که به درستی از سوی مقامات کشور افغانستان اجرا نمی شود و عملا دولت ایران حتی به حقوق مندرج در این معاهده نیز دست نمی یابد، درحالی که حجم آب پشت سد کجکی (سدی که روی رود هیرمند در افغانستان بسته شده) حدود ۱/۵ تا ۲/۵ میلیارد مترمکعب تخمین زده می شود.

رخدادهای هامون:

- با آبگیری بخش هایی از هامون در اردیبهشت ۱۳۹۳ حیات به سیستان بازگشت. (لینک مرتبط)

- مرگ هزاران جوجه پرندگان مهاجر بر اثر تشنگی و گرسنگی در هامون در تیرماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در آبان ۱۳۹۴ گفت: افغان‌ها در صورتیکه از ایران توقع حمایت دارند باید به حقابه کشور ما توجه کنند. (لینک مرتبط)

تصاویر هامون:

+29
-275
  

1 دیدگاه

  1. ابوالقاسم می‌گوید:

    عکسای هامون کو!!! اگر عکس از هامون خواستید در خدمتم.

    پر طرفدار Thumb up 19 Thumb down 2

پاسخ دادن به ابوالقاسم لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>