مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: تالاب بین‌المللی و پناهگاه حیات وحش میانکاله طبق مصوبه شماره ۱۲ مورخ ۱۳۴۸/۸/۱۲ شورای عالی سازمان شکاربانی و نظارت بر صید وقت به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید. متعاقب آن و به دلیل اهمیت اکولوژیک منطقه بر اساس مصوبه ۷۸ مورخ ۱۳۵۴/۵/۲۱ شورای عالی حفاظت محیط زیست مندرج در روزنامه رسمی شماره ۸۹۲۱ مورخ ۱۳۵۴/۵/۲۸ با وسعت ۶۶,۹۳۳ هکتار به عنوان پناهگاه حیات وحش میانکاله ارتقا یافت.

پناهگاه حیات وحش میانکاله شامل شبه جزیره میانکاله، خلیج گرگان و جزیره آشوراده می باشد.

همچنین مجموعه تالاب‌های میانکاله، خلیج گرگان و لپوی زاغمرز به دلیل تنوع کم‌نظیر اکوسیستم‌هایی که در برگیرنده ۹ تیپ از ۴۲ تیپ تالاب شناخته شده جهان (شامل کولاب‌های آب شیرین ساحلی، کولاب‌های لب شور و شورساحلی، مناطق ذخیره آب، مانداب‌ها و حوضچه‌های آب شیرین دائمی، مانداب‌ها و حوضچه‌های آب شیرین فصلی، سواحل ماسه‌ای، تالاب‌هایی با پوشش درختچه‌ای، رودخانه‌ها، نهرها و حوزه‌های دائمی، آب‌های دریایی کم عمق دائمی) میباشد و دارا بودن معیارهای حائز اهمیت کنوانسیون تالاب‌های بین‌‌المللی (حائز شرایط ۶ معیار از ۸ معیار مربوط به شناسایی تالاب‌های با اهمیت بین‌المللی) در سال ۱۳۵۴ در زمره اولین دسته از تالاب‌هایی بوده که در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.

همچنین میانکاله به جهت نقش و کارکردی که به دلیل دارا بودن ارزش‌های متنوع زیستی، تاریخی، اقتصادی و آموزشی و تفرجی در زمره یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در سال ۱۳۵۵ به کمیته برنامه انسان و کره مسکون یونسکو (MAB) معرفی و انتخاب گردید که با این اوصاف اهمیت منطقه به عنوان یک جایگاه ارزشمند بین‌المللی و کم‌نظیر در بین کشورهای منطقه (خاورمیانه و غرب آسیا) بر متخصصان اکولوژی و محیط زیست پنهان نیست.

این منطقه به عنوان اولین تالاب بین‌المللی ایران و جزو با اهمیت‌‌ترین ذخیره‌گاه های زیستکره محسوب میگردد که علاوه بر پشتوانه ارزشمند تولید مثل بخش عظیمی از ماهیان دریای خزر همه ساله پذیرای جمعیتی بالغ بر یک میلیون قطعه از بیش از یکصد گونه از انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی میباشد. در همین حال ارزش‌های زیبایی شناختی تالاب، انارستان‌ها، چمنزارها و دیگر پوشش‌های گیاهی در حاشیه جزر و مدی (جنگل‌زارها) موضوعی ارزشمند و غیرقابل انکار است.

موقعیت پناهگاه حیات وحش میانکاله در بین کشورهای همجوار دریای خزر از نظر زیست‌‌محیطی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا در طول ساحل جنوب دریای خزر فقط همین مسافت ۶۰ کیلومتری از هرگونه توسعه شهری و آلودگی های قابل ملاحظه و تخریب و بهره‌برداری مفرط مصون مانده است.

پناهگاه حیات وحش میانکاله در ناحیه جغرافیایی پالارکتیک غرب به عنوان مهمترین اندوختگاه پرندگان آبزی و کنار آبزی بشمار می رود و از لحاظ تنوع زیستی قریب نیمی از تنوع زیستی پرندگان ایران (حدود ۲۴۰ گونه) که ۴۰ گونه از آن را گونه‌های دارای طبقات حفاظتی بر اساس طبقه‌بندی گونه‌های حمایت شده و در معرض خطر (IUCN) تشکیل می دهند، در برمی گیرد.

میانکاله در سراسر سال میزبان جمعیت‌ کثیری از گونه‌های مختلف پرندگان می باشد که از این تالاب به جهت برخورداری از شرایط مناسب زیستی، منابع تغذیه‌ای و آب و هوایی معتدل، جهت زمستان‌گذرانی و یا تابستان‌گذرانی و جوجه‌آوری استفاده و به آن مهاجرت می نمایند. کلونی های کنونی اصلی جمعیت فلامینگو، باکلان‌ها، قوها، پلیکان‌ها، مرغابی ها، عقاب‌ دریایی دم سفید، اردک سرسفید و کنار آبزی های مهاجر به کشور ایران در این منطقه تالابی زیست می نمایند.

ضمن اینکه شبه جزیره میانکاله با برخورداری از امنیت کافی و پوشش‌های درختچه‌ای محل زیست دائمی دو گونه ارزشمند و حمایت شده پرندگان بومی شاخص شمال کشور یعنی قرقاول خزری و دراج نیز می باشد که در تمام فصول سال در این منطقه زیست و زادآوری دارند.

زیستگاه آبی میانکاله و خلیج گرگان محل تخم‌ریزی و بستر طبیعی زاد و ولد ماهیان کپور در فصول پاییز و زمستان تا نیمه اول بهار سال بعد و همچنین زیستگاه ماهی کفال را در بر دارد و به عنوان بخش اعظم ذخیره ژنتیک این‌گونه‌های آبی به شمار می رود.

پوشش گیاهی:

۱۷۹ گونه گیاهی در پناهگاه حیات وحش میانکاله شناسایی شده است. از گونه های مهم گیاهی منطقه میتوان از انار وحشی، ازگیل، تنگرس، ولیک، گز، جگن، نی و داغداغان نام برد.

پستانداران منطقه:

بر اساس گزارشات مستند تاریخی این منطقه در گذشته ای نه چندان دور زیستگاه گونه های شاخص چون مرال، پلنگ و گرگ بوده است، لیکن در حال حاضر پستانداران منطقه محدود به گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، تشی، جوجه تیغی و انواع خفاش و جوندگان کوچک می باشد.

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

۱ – تاسیس پالایشگاه در نزدیکی پناهگاه، احداث جاده، شکار غیرمجاز و واگذاری قسمتی از جزیره آشوراده به طرح های گردشگری مهمترین تهدیدات این منطقه به شمار میرود.

۲ – تلاش برای واگذاری جزیره آشوراده برای ایجاد زیر ساخت های گردشگری (لینک مرتبط)

۳ – تلاش برای اجرای پروژه غیرکارشناسی احیای نسل ببر (لینک مرتبط)

حوادث و رخدادهای منطقه:

- نجات یک فک خزری از تور صیادان در جزیره آشوراده در آبان ۱۳۹۱ (لینک خبر)

- دستگیری شکارچیان غیر مجاز قرقاول در پناهگاه حیات وحش میانکاله (لینک خبر)

- آتش سوزی در ۱۰ هکتار از اراضی پناهگاه حیات وحش میانکاله (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان ۱۲ قرقاول در شهریور ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری ۱۷ متخلف، کشف لاشه ۵۹ چنگر و ۳ فلامینگو در بهمن ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان ۱۲ قرقاول در پناهگاه حیات وحش میانکاله در شهریور ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- نجات و رهاسازی دو فک خزری در اردیبهشت ۱۳۹۳ (لینک مزتبط)

- در مردادماه ۱۳۹۳ هشتاد هکتار از اراضی پناهگاه حیات وحش میانکاله در آتش سوخت (لینک مرتبط)

- در شهریورماه ۱۳۹۳ بیش از یکصد هکتار از اراضی پناهگاه حیات وحش میانکاله در آتش سوخت (لینک مرتبط)

- نجات و رهاسازی دو فک خزری در مهرماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- در آذرماه ۱۳۹۳ با احداث زیرساخت های گردشگری در جزیره آشوراده موافق شد (لینک مرتبط)

تصاویر پناهگاه حیات وحش میانکاله: