منطقه حفاظت شده کبیر کوه

نقشه ماهواره ای:

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه کبیرکوه طی مصوبه شماره ۲۱۶ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ با مساحت ۱۷,۹۲۳ هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است. از آن تاریخ به بعد منطقه شاهد تحولات مثبتی در روند افزایش گونه‌های گیاهی و جانوری بوده و امروزه این منطقه یکی از مناطق شاخص استان ایلام در راستای تنوع گیاهی و جانوری است.

منطقه حفاظت شده جنگلی کبیرکوه منطقه‌ای کوهستانی بوده که در مختصات جغرافیایی ۴۶ درجه و ۵۵ دقیقه تا ۴۷ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۱۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۱۵ دقیقه عرض شمالی در شهرستان دره شهر استان ایلام واقع شده است.

گستره کوهستانی منطقه حفاظت شده کبیرکوه با داشتن مناطق صعب‌العبور، شکاف‌ها و حفره‌های دور از دسترس و همچنین ارتفاعات بلند و دره‌های عمیق و داشتن پوشش گیاهی متنوع، چشمه‌سارها و آبشخورهای فراوان، به عنوان یک اکوسیستم کلان، آسیب‌پذیر و حاشیه‌ای محسوب میشود.
این قبیل اکوسیستم‌ها بنا به ماهیت سرشتی خود بسیار آسیب‌پذیر و شکننده میباشند و در صورت برهم خوردن تعادل اکولوژیک، برگشت پذیری آنها به شرایط اولیه بدلیل محدودیتی که در ترمیم‌پذیری خود دارند، بسیار دشوار میباشد. البته ماهیت شکننده و آسیب‌پذیر این قبیل اکوسیستم‌ها به معنای بی فایده بودن آنها نیست، بلکه استفاده نابجا و نادیده گرفتن ظرفیت آنهاست که موجودیت این مناطق را در معرض تهدید قرار میدهد. چرای بیرویه دام، تخریب مراتع و نابودی پوشش گیاهی در اثر انواع توسعه از جمله مسائل حاد و دیرپای این اکوسیستم‌ها از جمله منطقه حفاظت شده کبیرکوه بشمار میروند. به همین دلیل ضروری است که ابتدا طبیعت این اکوسیستم‌ها تا درجه معینی حفاظت و روند تخریب در آ‌نها متوقف شده و سپس استفاده عقلانی و متناسب با قابلیت‌های منطقه صورت پذیرد.

منطقه حفاظت شده کبیرکوه منطقه ای است کوهستانی از سلسله جبال زاگرس که در دامنه ارتفاعی ۹۵۰ تا ۲۷۹۰ متر از سطح دریا قرار دارد. این منطقه به لحاظ داشتن تنوع ارتفاعی دارای اکوسیستم های مختلف بوده که اغلب غیر قابل دسترس هستند و نسبت به سایر مناطق، به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده اند.  با توجه به تنوع و تغییرات شرایط فیزیکی که در سطح منطقه وجود دارد، علاوه بر برخورداری از غنای زیستی دارای ارزش های گردشگری و اکوتوریسم بالایی نیز می باشد.

براساس مشخصات ارتفاعی، شیب و برخی تظاهرات ریخت شناسی عوارض زمین به ترتیب عبارتند از کوهستان، تپه‌ماهور و دشت سر.

واحد کوهستان قسمت اعظم منطقه حفاظت شده کبیرکوه را فراگرفته است. در این واحد، تیپ حوزه‌های سنگی تقریبا در همه جا رخنمون داشته و دارای شیب خیلی تند و فاقد خاک مناسب (تنها در لابه لای درز و شکاف و بین بریدگی های سنگی و تخته سنگ‌ها خاک مناسب وجود دارد) است. این واحد همچنین بیش از ۸۵ درصد سطح منطقه را تشکیل میدهد. در این منطقه به لحاظ داشتن منابع آبی فراوان چشم اندازهای زیبایی ایجاد شده است که دارای ارزش فراوانی است.

کوه‌ها:

با توجه به اینکه شیب شمالی کبیرکوه به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شده لذا تمام مرز جنوبی منطقه را ارتفاعات و کوه‌های کبیرکوه تشکیل میدهد (تقریباً بیش از ۸۵ درصد منطقه). در قسمت شمال منطقه حفاظت شده نیز کوه‌های کم ارتفاع‌تری نسبت به مرز جنوبی قرار دارند که عبارتند از کوه‌های پشته ارشت، پشته لارت، زید، زرانگوش، فرهاد آباد، سیکان و دره شهر که دارای پوشش مرتعی بوده و دامنه‌های آنها اغلب به لحاظ برخورداری از خاک مناسب جهت کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرند.

دره‌ها و تنگه‌ها:

همان گونه که اشاره شد قسمت اعظم منطقه را کوهستان تشکیل می‌دهد که در بین آنها دره‌هایی عمیق ایجاد شده‌اند. این مناطق به لحاظ داشتن پوشش گیاهی منحصر به فرد، چشم اندازهای زیبا، منابع آب، حیات وحش و… از ارزش اکوتوریسمی بالایی برخوردار است که مهمترین آنها عبارتند از دره‌های پشته ارشت، گردکانه، لارت، زرانگوش، زید، فرهادآباد، سیکان و دره شهر که هر کدام از آنها دارای سیمای طبیعی و پوشش گیاهی متفاوتی است.

غارها:

در داخل محدوده حفاظت شده کبیرکوه تعداد زیادی غار کوچک و بزرگ وجود دارد که دسترسی به آنها صرفا بدون استفاده از تجهیزات و امکانات کوهنوردی و صخره نوردی امکانپذیر نمی‌باشد. مهمترین این غارها از نظر گردشگری عبارتند از:

غارهای اطراف امامزاده پیر محمد واقع در پشته لارت که هم اکنون مردم بومی بخصوص عشایر منطقه از آنها بعنوان انبار غله و یا محل نگهداری دام استفاده می‌کنند.

غار گردکانه یا هفت سال: این غار در دامنه کبیرکوه در پشته گردکانه واقع شده است و اغلب زیستگاه گونه کل و بز می‌باشد. به منظور دسترسی به آن نیاز به امکانات و تجهیزات کوهنوردی و صخره‌نوردی می‌باشد، لذا از این نظر دارای اهمیت گردشگری است.

غار دروازه: این غار در پشته ارشت منطقه حفاظت شده واقع شده است. برای دسترسی به آن نیاز به افراد راهنما و بومی منطقه، تجهیزات، امکانات کوهنوردی و صخره نوردی است.

آب و هوا و اقلیم منطقه:

در منطقه حفاظت شده کبیرکوه میانگین بارندگی سالانه ۳۵۰/۴ میلیمتر و بطور متوسط بارندگی به ازاء هر روز بارانی ۱۰/۱ میلیمتر خواهد بود.
به ازاء هر کیلومتر افزایش ارتفاع در منطقه، بارندگی ۱۶۲ میلیمتر افزایش پیدا خواهد کرد. دامنه نوسانات بارندگی در منطقه بین ۳۵۰ تا ۷۵۰ میلیمتر متغیر است. همچنین براساس بررسی روند تغییرات بارندگی سالیانه هر یک دوره ۵ ساله تغییرات بارندگی ترسالی ها ۴۶۰/۳ و در خشکسالی ها ۲۳۴/۶ میلیمتر گزارش شده است. بررسی ها نشان میدهد که ۹۹/۴ درصد بارندگی ها در فاصله بین آبان تا اردیبهشت ماه اتفاق می افتد و ۱/۶ درصد دیگر در پنج ماه بقیه رخ میدهند. همچنین خشک‌ترین فصل، تابستان (تقریبا بدون بارندگی) است. زمستان پر بارانترین فصل سال در منطقه است.

منطقه حفاظت شده کبیرکوه منطقه ای کوهستانی بوده و از نظر حرارتی دارای اقلیم های گوناگونی است و متوسط درجه حرارت در نقاط مختلف آن متفاوت است. تجزیه و تحلیل‌های انجام شده نشان میدهد که به ازاء هر کیلومتر افزایش ارتفاع میانگین دمای سالیانه ۵/۸ درجه سانتیگراد کاهش می یابد. بنابراین میانگین سالیانه دما در ارتفاعات مختلف بین ۵ – ۲۰ درجه سانتیگراد متغیر است.

متوسط حداکثر سالیانه دما در ارتفاعات مختلف بین ۱۵ – ۳۰ درجه سانتیگراد و میزان متوسط حداقل سالیانه دما در ارتفاعات مختلف (۲-) – ۱۶ درجه سانتیگراد تغییر می‌کند. حداکثر مطلق دمای منطقه براساس اطلاعات ایستگاه هواشناسی ایلام ۴۷ درجه سانتیگراد، حداقل مطلق دما ۱۵- درجه سانتیگراد، متوسط حداکثر دما ۲۱/۷ و متوسط حداقل دما ۱۱/۶ درجه سانتیگراد میباشد. میانگین رطوبت نسبی سالانه منطقه ۴۷/۱، حداکثر مطلق سالیانه ۵۶/۱ و حداقل مطلق سالیانه ۳۹/۱ درصد است. مرداد ماه کمترین میزان رطوبت نسبی و بهمن ماه بیشترین میزان رطوبت نسبی را دارا هستند. براساس آمار و اطلاعات موجود میانگین تبخیر و تعرق پتانسیل روزانه (روش بلانی کریدل) ۴/۵۸ میلیمتر در روز تعیین میگردد.

میانگین سرعت باد در هیچ یک از ماه‌های سال از ۷ متر در ثانیه تجاوز نمی کند. سرعت سریعترین بادها گاهی از ۲۰ متر تجاوز میکند. جهت غالب بادها عموما بادهای غربی است و در ماه‌های پاییز شدت و فرکانس بادها نسبت به فصول دیگر ضعیف‌تر است.

اقلیم منطقه براساس پارامترهای هواشناسی موجود در روش دومارتن، نیمه مرطوب سرد است و در روش آمبرژه با توجه به پارامترهای دما، بارندگی و ارتفاع دارای سه نوع اقلیم به هم مرتبط میباشد که عبارتند از: اقلیم نیمه خشک معتدل (تا ارتفاع ۱۰۱۴ متر از سطح دریا)، اقلیم نیمه خشک سرد (تا ارتفاع ۱۲۹۲ متر)، اقلیم نیمه مرطوب سرد (از ارتفاع ۱۹۵۰ متر به بالا).

منابع آب:

مهمترین رودخانه دائمی در محدوده‌ منطقه حفاظت شده کبیرکوه، رودخانه سیکان با متوسط دبی سالیانه ۲/۴۱ متر مکعب در ثانیه و کل حجم آب ۷۶/۰۵ میلیون متر مکعب در سال میباشد. سایر آبراهه‌ها فصلی بوده و یا از آبدهی ناچیزی برخوردارند، ولی چشمه‌ها در منطقه حفاظت شده کبیرکوه از مهمترین منابع آبی منطقه هستند که در تمام سطح منطقه پراکنش دارند. چشمه‌های پینه، آب غار سنعلی، باریک، گیژگه، دستاوش، دربندزده بالایی و پائین، ریش کل، گلال کش، پل بید، چاه کوچکه، باریکه دروازه، سراب لارت، چشمه‌های دامنه منطقه امامزاده پیرمحمد، چشمه باغ جنت، النج بالایی و پایینی، بید، تخت آب، پلنگ آب، کل ساه، برآفتاب، ملیچک سا، کاکاه، گوسال دزد، بید هفت سال، سرطاف سراب دربند، ورکمر، سیاتنگ، نازی کش، چل خرسان و خرساب از مهمترین چشمه‌های منطقه هستند.

در منطقه چاه های متعددی وجود دارد که عبارتند از چاه چالگه، میان، گلین، شوقعلی، پلکه، الویزان، چاه‌های دومله لارت، چاه سراب زرانگوش.
با توجه به اینکه تمامی آب‌های منطقه سرانجام وارد رودخانه سیمره میگردند، حوزه آبخیز منطقه حفاظت شده کبیرکوه زیر حوزه رودخانه سیمره محسوب میشود.

منابع آبی اشاره شده در منطقه حفاظت شده کبیرکوه علاوه بر این که غنای زیستی منطقه را ارتقاء داده‌اند، باعث بوجود آوردن چشم‌اندازهای منحصر به فرد شده‌اند که شرایط مناسبی را برای توسعه صنعت گردشگری و اکوتوریسم در منطقه فراهم نموده‌اند، بطوری که در حال حاضر گردشگران زیادی سالانه از قسمت‌های مختلف از جمله پشته لارت، زرانگوش و… که داری چشم اندازهای زیبا بخصوص منابع آبی فراوانی هستند، بازدید میکنند.البته بسیاری از منابع آبی مانند چشمه‌ها و چاه‌ها در داخل منطقه حفاظت شده در حال حاضر توسط بومیان محلی، کشاورزان و دامداران منطقه ساماندهی شده‌اند و برای مصارف مختلف شرب، کشاورزی، دامداری و… مورد استفاده قرار میگیرند که لازم است با نظارت دقیق و اعمال مدیریت صحیح، حق آبه محیط زیست منطقه رعایت شود و مانع از خشک شدن و تخریب آنها گردد. بسیاری از چشمه‌ها که در ارتفاعات بالادست منطقه حفاظت شده واقع شده و از دسترس مردم بومی دور هستند، مورد استفاده حیات وحش قرار میگیرند و از این نظر نیز حائز اهمیت هستند.

پوشش گیاهی:

با توجه به شرایط اقلیمی متنوع منطقه حفاظت شده کبیرکوه، پوشش گیاهی منطقه بخصوص در مناطق بالادست از تنوع زیادی برخوردار است. در این منطقه ۸ تیپ گیاهی تاکنون بشرح زیر مورد شناسایی قرار گرفته است:

تیپ Astragalus spp – Annual grasses : این تیپ تا ارتفاع ۸۰۰ متری و عمدتا در زمین‌های زراعی منطقه دیده می‌شود.
تیپ Astragalus spp – Amygdalus : این تیپ در ارتفاع حدود ۱۱۰۰ متری و بر روی تشکیلات زمین شناسی آسماری منطقه واقع شده است.
تیپ  Trifolium – Astragalus spp. : این تیپ در وسط حوزه و بر روی تشکیلات زمین شناسی پابده واقع شده است.
تیپ Trifolium – Hordeum : این تیپ در طبقه ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ متری حوزه و بر روی تشکیلات زمین شناسی گورپی دیده می‌شود.
تیپ Bromus –Trifoliom : همین تیپ در ارتفاع ۹۰۰ تا ۱۶۰۰ متری از سطح دریا و بر روی لغزشی که بصورت درهم ریختگی سازندها وجود دارد.
تیپ Amygdalus- Echinops  : این تیپ در محدوده ارتفاعی ۱۰۰۰تا ۱۵۰۰ متری و بر روی تشکیلات زمین شناسی ایلام سورگاه واقع شده است.
تیپ Amygdalus – Astragalus:  این تیپ در محدوده ارتفاعی ۱۷۰۰ تا ۲۴۰۰ متری و بر روی تشکیلات زمین شناسی سروک واقع شده است.
تیپ Acantholimon – Astragalus: این تیپ در محدوده ۱۷۰۰ متری به بالا و بر روی تشکیلات زمین شناسی سروک واقع شده است.

منطقه حفاظت شده کبیرکوه دارای پوششی جنگلی و مرتعی بوده که در اطراف محور ارتباطی ایلام – دره شهر و ارتفاعات مشرف به این محور بدلیل بهره‌برداری مفرط و بی‌رویه از پوشش نباتی در معرض تخریب شدید قرارگرفته است، بطوریکه اراضی در سطوح بسیار وسیع در اثر فرسایش خاک به اشکال مختلف شیاری و خندقی درآمده است.

همچنین بهره‌برداری از درختان جنگلی بمنظور تأمین علوفه دام‌ها و یا استحصال محصولات فرعی و مصارف روستائی موجب نابودی درختان با ارزش شده و بجای آنها درختچه‌ها و بوته‌های خاردار نظیر گون، پلاخور، ارژن (ارجنگ)، محلب و … جایگزین شده است. از گونه‌های گیاهی دیگری که نشان دهنده سیر قهقرائی مراتع این ناحیه می باشد، می‌توان انواع فرفیون، خارگونی، اوپه و انواع شکرتیغال را نام برد.

در دامنه‌های کبیرکوه وضعیت پوشش گیاهی بتدریج تغییر یافته و هرچه از روستاها دورتر شده و به مناطق کوهستانی نزدیک می شود پوشش گیاه وضع بهتری پیدا می‌کند.

هرچه به ارتفاعات منطقه نزدیک شویم گونه‌های درختی که غالبیت با بلوط ایرانی است، بصورت گونه‌های غالب ظاهر می‌شوند.

در منطقه حفاظت شده کبیرکوه و در نزدیکی شهر بدره و در پشته بدره یکی از گونه‌های نادر درختی بنام لرگ (Pterocarya fraxinifolia) در اطراف آبراهه‌ها و چشمه‌های منطقه با حدود ۱۰۰ پایه وجود دارد که نظر هر بیننده‌ای را در آن منطقه به خود جلب می‌کند.

تعدادی از گونه‌های گیاهی موجود در منطقه حفاظت شده کبیرکوه عبارتند از: زبان گنچشک، داغداغان، ارژن، آلبالو وحشی، پرسیاوش، اسپند، گوش بره، دافنه، بلوط ایرانی، بروموس، بومادران، جو دوسر، چمن، بنه، بادام، زالزالک، تمشک، مرغ، گاو زبان، کنگر، پنیرک، ملیکا، علف باغ، شنبلیله و شیر سگ.

گونه های شاخص جانوری:

منطقه حفاظت شده کبیرکوه به علت شرایط خاص پستی و بلندی و برخورداری از صخره‌ها، تپه‌ماهورها، اراضی کم شیب ناهموار، بیشه‌زارها و دره‌های عمیق شامل طیف متنوع زیستگاهی است و بهمین دلیل توان بالقوه مناسبی برای ازدیاد حیات وحش خصوصا کل و بز دارد. تهیه شناسنامه‌ای کامل از حیات وحش این منطقه نیاز به مطالعات وسیع و گسترده‌ای دارد.

الف- پستانداران: رده پستانداران در سراسر جهان شامل سه گروه تخم‌گذاران، کیسه‌داران و جفت داران میباشد. تمامی پستانداران ایران که عمدتا وابسته به اقلیم حیاتی پالئارکتیک هستند به گروه جفت داران تعلق دارند. در ایران رده پستانداران دارای ۹ راسته شامل ۳۳ خانواده با حدود ۱۷۰ گونه میباشد که به ترتیب ۵۷ گونه جوندگان، ۳۸ گونه خفاشها، ۳۰ گونه گوشتخواران، ۱۵ گونه حشره‌خواران، ۱۱ گونه نهنگ ها، ۸ گونه زوج سمان، ۲ گونه خرگوش ها، ۱ گونه فرد سمان و ۱ گونه گاو دریایی شناسایی شده‌اند.

سهم پستانداران منطقه حفاظت شده کبیرکوه از کل پستانداران کشور ۱۹ گونه میباشد که در ۵ راسته و ۱۲ خانواده بشرح زیر قرار گرفته‌اند:

راسته حشره‌خواران: شامل خانواده‌ خارپشت با دو گونه خارپشت گوش بلند و خارپشت اروپایی است که در دامنه‌ها و علفزارهای اراضی تپه ماهوری منطقه کبیرکوه روزگار می گذرانند.

راسته خرگوش‌ها: شامل یک گونه از خانواده خرگوش‌هاست که در اغلب نقاط کبیرکوه مشاهده می گردند.

راسته گوشتخواران: با ۱۱ گونه از ۵ خانواده، بیشترین تعداد پستانداران منطقه حفاظت شده کبیرکوه را بخود اختصاص داده‌اند. از میان افراد این راسته، خانواده سگسانان با گونه‌های گرگ، شغال و روباه معمولی در تمام زیستگاه‌های منطقه پراکنش دارند. حضور خرس قهوه‌ای از خانواده خرس‌ها نیز در اکثر زیستگاه‌های منطقه گزارش شده است. این جانور در زیستگاه‌های پشته زید، زرانگوش، لارت و کبیرکوه زیست می نماید. پشته زید زیستگاه اصلی خرس قهوه‌ای در این منطقه است.

گونه‌های سمور، راسو و رودک از خانواده راسوها در دامنه‌های کبیرکوه، پشته بدره و کلم زیست می نمایند. همچنین از خانواده کفتارها، گونه کفتار به تعداد نسبتا فراوان در منطقه پراکنش داشته و گونه‌های گربه وحشی، کاراکال، سیاهگوش و پلنگ که از خانواده گربه‌سانان بشمار میروند، مجموعه گوشتخواران منطقه موصوف را تشکیل می‌دهند.

پلنگ که یکی از گونه‌های شاخص منطقه کبیرکوه محسوب میگردد، معمولا ارتفاعات و مناطق جنگلی را برای زیست انتخاب مینماید. مناطق پشته لارت، گردکانه، ارشت و ارتفاعات کبیرکوه از زیستگاه‌های مهم پلنگ در منطقه بشمار میروند.

راسته زوج سمان: از راسته زوج سمان دو خانواده گاوسانان و خوک ها با گونه‌های کل و بز و خوک وحشی در منطقه زیست می نمایند. بخش‌های صخره‌ای و کوهستانی گردکانه، بدره، پشت لارت و ارشت که با شرایط زیستی کل و بز تناسب دارند مامن مناسبی برای این گونه می باشند. این مناطق از جمله زیستگاه‌های مهم کل و بز در منطقه کبیرکوه میباشند که در زمان‌های نه چندان دور جمعیت قابل توجهی از این حیوان در آنجا روزگار می گذراندند اما امروزه به تعداد محدودی تقلیل پیدا کرده‌اند. گراز یا خوک وحشی که در اکثر نقاط منطقه در گله‌های بزرگ دیده میشوند ایام خود را بهتر از سایر گونه‌های حیات وحش این منطقه سپری می نمایند.

آنچه مسلم است پتانسیل و توان بالقوه این منطقه در جلب و حفظ گونه‌های حیات وحش بیش از آن چیزی است که در حال حاضر دیده می شود و بطور حتم با غنی سازی و احیاء گونه‌های حیات وحش منطقه در صورت کاستن عوامل تهدیدکننده آن بویژه شکار غیرمجاز میتوان حضور گونه‌های بیشتری را در منطقه تضمین کرد.

فهرست گونه‌های پستاندار منطقه حفاظت شده کبیرکوه عبارتند از: (نام محلی هر یک از گونه ها در پرانتز مقابل نام گونه قید شده است)

خرس قهوه‌ای (ورچ)، پلنگ (ده)، گربه وحشی، کاراکال، گرگ (ورگ)، شغال (چعل)، روباه معمولی (روی)، کفتار (کم تار)، سمور (سیاوله)، راسو (تانجی موش)، کل و بز (بزنه)، گراز (وراز)، خرگوش (خروش)، سنجاب ایرانی (سمور)، تشی (چوله)، خارپشت اروپایی، خارپشت گوش بلند، هامستر خاکستری، موش خانگی

ب- پرندگان: پرندگان گروه قابل توجهی از مهره‌داران را تشکیل میدهند و در طبقه‌بندی جانوران جایگاه خاصی دارند و از نظر رده‌بندی بین پستانداران و خزندگان قرار میگیرند.

تخمین زده میشود که فون پرندگان اقلیم‌ حیاتی پالئارکتیک حدود ۹۵۰ گونه را شامل میشود که ۵۰۰ گونه آن را گنجشک سانان تشکیل میدهند. بخش عمده فون پرندگان ایران مربوط به این اقلیم زیستی میباشد. علیرغم گستردگی مناطق خشک و نیمه خشک حاکم بر کشور تاکنون بیش از ۵۰۰ گونه پرنده در این سرزمین گزارش شده است. براساس آمار ارائه شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست تعداد پرندگان ایران به ۵۰۲ گونه میرسد که در ۲۰ راسته، ۷۹ تیره، ۲۲ جنس و ۷۸ خانواده طبقه‌بندی شده‌اند. این تعداد معادل ۶/۵ درصد از پرندگان زیستمند خاورمیانه است.

از میان گونه‌های پرندگان ایران ۳۲۳ گونه در ایران زاد و ولد میکنند. ۹۰ گونه زمستان گذرند، ۲۴ گونه دارای مهاجرت در فصول بهار و پاییز هستند، ۵۰ گونه خارج از فصل جفت گیری به سواحل جنوبی می آیند. ۴۰ گونه بصورت اتفاقی دیده می شوند. ۱۶ گونه وضعیت نامشخص دارند و ۴ گونه نیز از خارج وارد شده اند. همچنین از میان ۳۲۳ گونه پرنده که در ایران زاد و ولد می کنند، ۱۰۰ گونه کاملا بومی اند.

سهم منطقه حفاظت شده کبیرکوه از پرندگان ایران که تاکنون گزارش شده است ۴۶ گونه میباشد که در ۷ راسته و ۱۹ تیره جای میگیرند این منطقه با توجه به تنوع زیستگاه‌ها از نظر تنوع گونه‌ای پرندگان نیز غنی میباشد. پرندگان منطقه حفاظت شده کبیرکوه از آشیان‌های اکولوژیک این منطقه به خوبی استفاده می نمایند. وجود پرندگان شکاری گوشتخوار از راسته‌های قوشیان و شاهینیان با ۱۰ گونه از جمله با ارزش‌ترین فون پرندگان ساکن این منطقه بشمار میروند که مطابق قوانین و مقررات موجود حمایت شده میباشند. اما نیاز به توجه و حمایت ویژه‌ای هم دارند. استفاده این پرندگان از جانوران پستاندار کوچک و بزرگ و پرندگان ریز و درشت بیانگر این نکته است که از آشیان‌های اکولوژیک غذایی نیز بخوبی استفاده می نمایند.

از راسته گنجشک سانان تاکنون ۲۵ گونه در منطقه حفاظت شده کبیرکوه شناسایی شده است که در صورت مطالعات بیشتر امکان شناسایی گونه‌های دیگر از این راسته و سایر راسته‌های پرندگان دور از دسترس نیست.  اغلب گونه‌های موجود در منطقه کبیرکوه به استثناء تعدادی از گونه‌های پرندگان شکاری، در منطقه زاد و ولد و جوجه‌آوری دارند که در صورت حراست از زیستگاه‌های آنها، هرساله بر جمعیت این گونه‌ها در منطقه افزوده خواهد شد.

فهرست پرندگانی که تاکنون در منطقه حفاظت شده کبیرکوه شناسایی شده‌اند عبارتند از:

کرکس، قرقی، سارگپه معمولی، سارگپه پابلند، عقاب طلائی، عقاب دوبرادر، دلیجه کوچک، دلیجه، بالابان، شاهین، تیهو، کبک، شاه بوف، جغد کوچک، سبز قبا، زنبور خوار سبز، دارکوب سرسرخ، دارکوب سبز، چکاوک کوچک، چکاوک کاکلی، چکاوک پنجه کوتاه، چکاوک شاخدار، چلچله کوهی، دم جنبانک ابلق، سنگ چشم خاکستری، صعوه ابروسفید، چکچگ سیاه شکم سفید، کمرکولی درختی، کمرکولی کوچک، کمرکولی بزرگ، سهره دمگاه سفید، سهره جنگلی، سهره طلایی، گنجشک خانگی، گنجشک سیاه و سفید، سار، جی جاق، زاغی، کلاغ کوهی نوک سرخ، کلاغ گردن بور، کلاغ سیاه، کلاغ ابلق و غراب

ج- خزندگان و دوزیستان: خزندگان جانورانی هستند که از یکصد میلیون سال پیش و قبل از ظهور پستانداران در کره زمین وجود داشتند. در منطقه حفاظت شده کبیرکوه گونه‌های متعددی از خزندگان زیست می نمایند که متاسفانه تاکنون مورد توجه و بررسی های علمی جدی و دراز مدت قرار نگرفته‌اند. با توجه به اهمیت و نقش سودمند این گونه‌ها در تعادل طبیعت و جایگاه خاص آنها در زنجیره‌های غذایی و رابطه اکولوژیکی موثری که خزندگان با سایر موجودات نظیر جوندگان دارند و از عوامل کنترل‌ کننده طغیان جمعیت آنها بشمار می روند.

فهرست خزندگان شناسایی شده در منطقه حفاظت شده کبیرکوه که مربوط به مارهای منطقه می‌باشد عبارتند از:

افعی یاگرزه مار، مار جعفری، تیر مار، یله مار، کورمار، مار آتشی، قمچه مار، مار پلنگی، مار قیطانی و مار کوتوله

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

۱ – جاده‌سازی: با توجه به صعب العبور بودن منطقه و وجود دره‌های عمیق و شیب زیاد امکان ایجاد جاده وجود ندارد. فقط در چند مورد در حواشی و دامنه‌های آن جاده‌های فرعی احداث شده است که عبارتند از:

-  راه ارتباطی ایلام به دره شهر در حاشیه شمالی منطقه
- راه ارتباطی دره شهر به آبدانان که مرز شرقی منطقه را تشکیل میدهد.
- جاده خاکی که از بدره به دامنه شمالی منطقه کشیده شده و عشایر در فصل ییلاق از آن استفاده میکنند.
- جاده‌های متعدد دیگر که از روستاهای حاشیه شمالی تا دامنه‌های شمالی منطقه کشیده شده است.
- جاده‌ای که توسط جهاد سازندگی وقت برای استفاده عشایر منطقه از بخش میمه زرین آباد به حاشیه جنوبی منطقه و از آنجا به خط الراس کبیرکوه کشیده شده و دسترسی به منطقه را بسیار سهل و آسان نموده است.

۲- معدن: باتوجه به توپوگرافی بسیار سخت منطقه و عدم امکان بردن امکانات استخراج و اکتشاف معادن خوشبختانه فعالیت معدنی چشمگیری در منطقه انجام نمی گیرد. اما اخیرا با احداث کارخانه سیمان بدره در حاشیه ضلع شمال غربی منطقه موافقت گردیده که احتمال برداشت از برخی معادن حاشیه منطقه در آینده وجود دارد.

۳- شکار و صید غیر مجاز: متاسفانه شکار و صید بیرویه و غیر مجاز، جمعیت حیات وحش منطقه را کاهش داده است اما به نظر میرسد با اتخاذ تدابیر حفاظتی بیشتر توپوگرافی خاص منطقه قدرت حفظ و احیاء جمعیت حیات وحش منطقه را داشته باشد.

۴- گیاه نیمه انگلی لورانتوس گونه های جنگلی منطقه از جمله بلوط را در معرض تهدیدی جدی قرار داده است. منطقه حفاظت شده کبیرکوه نسبت به سایر مناطق تحت مدیریت استان کمتر به گیاه نیمه انگلی لورانتوس آلوده می باشد اما در صورت عدم مبارزه با آن این منطقه نیز طی سالیان آینده همانند سایر مناطق آلوده خواهد شد.

۵- چرای دام: با توجه به وجود دام تا چهار برابر ظرفیت مراتع استان ایلام فشار چرای دام در تمام مناطق که دارای عرصه‌های مرتعی هستند مشهود است که منطقه حفاظت شده کبیرکوه نیز از این قاعده مستثنی نیست.

۶- با توجه به صعب العبور بودن منطقه، تبدیل اراضی و عبور خطوط نیرو در مناطق حاشیه‌ای انجام شده و اراضی واقع در داخل منطقه از این مشکل در امان مانده‌اند.

۷- عدم وجود یگان حفاظتی. با توجه به اینکه هنوز تشکیلات مستقلی برای منطقه حفاظت شده کبیرکوه تعریف نشده است لذا حفاظت از عرصه‌های طبیعی منطقه توسط ادارات حفاظت محیط زیست شهرستان‌های دره‌شهر و آبدانان انجام میشود و به تازگی محیط‌بانی بدره نیز احداث شده است.

رخدادهای منطقه:

زنده گیری و رهاسازی یک توله کاراکال در ارتفاعات منطقه حفاظت شده کبیرکوه (لینک مرتبط)

- در آبان ماه ۱۳۹۳ یک خرس قهوه ای که در میان صخره ها گرفتار شده بود توسط محیط بانان بیهوش شده و نجات یافت (لینک مرتبط)

- برای نخستین بار در دیماه ۱۳۹۳ تصویر پلنگ کبیرکوه توسط دوربین های تله ای ثبت شد (لینک مرتبط)

تصاویر منطقه حفاظت شده کبیرکوه:

+134
-1
  

4 دیدگاه

  1. samsn می‌گوید:

    اطلاعاتی از ویژگی های این منطقه می خواستم

    پر طرفدار Thumb up 8 Thumb down 1

  2. حسن می‌گوید:

    دستتون درد نکنه خیلی خوبه که بیشتر از این سرمایه ارزشمند محافظت بشه اما در استان ایلام با وجود اینهمه منابع ارزشمند و غنی در راستای حفاظت از آنها هیچ تدبیری اندیشیده نشده شکار غیر قانونی در این استان بیداد میکند حتی محیط بانان این استان خود به مشکلی برای محیط زیست و حیوانات آن تبدیل شده اند و خود بجای محافظ از محیط زیست با استفاده از سلاحهایی که در اختیار آنها گذاشته شده به شکار کردن میپردازند لذا از شما خواهشمندم راه حلی را برای این مشکل پیدا کنید،اما یک مورد دیگر اینکه بنده در مناطقی از شهرستان دهلران چندباریست یک عقاب سفید بزرگ با شاهپرهای سیاه که فکر کنم گونه کمیابی نیز باشد مشاهده نمودم که به احتمال زیاد در همین کبیر کوه لانه سازی کرده باشد این را اطلاع رسانی کردم تا از این پرنده زیبا و بسیار نادر حمایت ویژه به عمل آید.با تشکر

    پر طرفدار Thumb up 7 Thumb down 1

  3. حکمت می‌گوید:

    باسلام و عرض ادب نسبت به عنوان مختصری از مشخصات جغرافیایی کبیرکوه لازم است چند نکته را به عرض برسانم:
    ۱- همان طور که از اسمش هویدا است گونه های جانوری و گیاهی که شاید در ایران و جهان کم نظیر است در کبیر کوه وجود دارد.
    ۲- به نظر می رسد نویسنده اهل شهرستان بدره باشد،چونکه بیشترین اشاراتش حول آن منطقه عنوان شده، و در خصوص منطقه جنوب شرقی کبیر کوه اشاره نشده است.
    ۳- در معرفی موقعیت جغرافیایی کبیر کوه لازم به حدودات اربعه آن اشاره شود،تا موقعیت آن برای کسانی که با مختصات جغرافیایی آشنایی ندارند مشکل ایجاد نکند.
    ۴- خوب بود به وجود گراز و شکار بی رویه آن نیز اشاره می شد،و…
    ۵- و…

    پر طرفدار Thumb up 8 Thumb down 2

  4. احسان می‌گوید:

    سلام . از نگارنده تشکر میکنم . ولی گونه های جانوری و پرنده دیگر نیز از قلم افتاده اند مانند جغد یا شاه بوف که پرنده بسیار زیبایی می باشد و همینطور گراز . به عینه طوطی و کبک و شاه بوف را در کبیرکوه از مسیر آبدانان به سمت دره شهر دیده ام . . ای کاش بومیان آن مناطق کمی به فکر این سرمایه خدادادی باشند . همچنین مسئولین این منطقه یعنی آبدانان و دره شهر و بدره میتوانند با سرمایه گذاری اشتعال زایی بسیار عالی را در صنعت توریسم و ایران گردی و حتی در بخش ورزشهای پروازی و زمستانی انجام دهند

    موافقم / مخالفم Thumb up 1 Thumb down 0

پاسخ دادن به حکمت لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>