مشخصات و شرایط جغرافیایی:

دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه حفاظت شده هلن به واسطه تصمیم شورای عالی حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۷۷ مبنی بر حفاظت از ده درصد جنگل های کشور انتخاب و در سال ۱۳۸۷ مورد تصویب قرار گرفت، در سال ۱۳۸۰ اعلام و در سال ۱۳۸۹ از طریق اداره کل منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری به اداره حفاظت محیط زیست استان تحویل و عملا به مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست در آمد.

منطقه هلن در شهرستان های اردل و لردگان و کیار از توابع استان چهار محال و بختیاری واقع شده است. فاصله منطقه تا مرکز استان حدود ۱۱۰ کیلومتر و نزدیکترین شهر، شهر ناغان در ۲۰ کیلومتری آن می باشد.

وسعت منطقه حفاظت شده جنگلی هلن ۴۰۱۳۱ هکتار می باشد که ۳۰ هزار هکتار آن جنگلی و مابقی به صورت مرتعی می باشد. توپوگرافی منطقه کاملا کوهستانی است که حداکثر ارتفاع منطقه مربوط کوه بزمنی با ارتفاع ۳۲۲۵ متر و کمترین ارتفاع پل ارمند با ارتفاع ۱۱۶۸ متر می باشد.

از محل روستای برنجگان تا روستای معدن، منطقه شکل صخره‌ای با شیب‌های تند به خود می گیرد به گونه‌ای که در فصل زمستان برف های جمع شده روی صخره ها به شکل آبشار و بهمن تا داخل رودخانه نیز کشیده می شوند.

منطقه حفاظت شده هلن از نظر استقرار در اقلیم لردگان قرار دارد که اقلیمی است دارای آب و هوایی نیمه مرطوب با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد. میانگین بارش سالانه آن ۸۰۰-۴۰۰ میلی متر و میانگین دمای سالانه ۱۴ درجه سانتی گراد می باشد و در ارتفاعات همراه با برف را می باشد.

علاوه بر رودخانه کارون (دوپلان و ارمند) که با طول حدود ۶۵ کیلومتر از محل پل دوپلان تا پل ارمند را در بر می گیرد و به عنوان یکی از منابع آبی منطقه محسوب می گردد. چشمه های آبی نیز وجود دارد که چشمه بادره ده کهنه، چشمه آب گلور، چشمه سیبا، چشمه آب سفید، چشمه تاگک، چشمه دل بالا، چشمه گردک، چشمه شن شه پیر، چشمه برد بلند گل سفید، چشمه بیفه دون، چشمه ریزک، چشمه خردراز بالا و پائین وچشمه دهداری را می توان نام برد.

دسترسی به منطقه با وجود جاده آسفالته شهرکرد – خوزستان دشوار نیست. این جاده از دوپلان تا سر خون و از سر خون تا پل ارمند ادامه دارد. همچنین جاده آسفالته دورک تا معدن نیز پیرامون منطقه را فرا می گیرد. علاوه بر آن جاده های خاکی روستای جوزستان، آب گلور، جاده خاکی دسترسی به دکل های برق و مخابرات، جاده خاکی سر تنگ مسن، جاده خاکی روستای ده کهنه سررک از دیگر راههای ارتباطی و دسترسی به منطقه به حساب می آیند.

منطقه حفاظت شده هلن به دلیل قرار گرفتن در حاشیه جاده اولیه خوزستان و وجود عشایر به عنوان یک نماد هماهنگ حیات با طبیعت، رودخانه دوپلان و ارمند و حاشیه آن با چشم اندازهای بدیع ، آبشار دره عشق، چشمه های پرآب همچون آب سفید و آب گلور، در کنار بوم سازگانهای جنگلی و مرتعی و وجود دو اقلیم کوهستانی با زمستانهای نیمه سرد و تابستانهای معتدل و رودخانه برفی که از ریزش برف به صورت بهمن تا داخل رودخانه دوپلان در حوالی روستای برنجگان ایجاد می شود مجموعه ای از شرایط جذب گردشگر و استفاده بهینه و مطالعه شده از این پتاسیل را فراهم ساخته است. همچنین تفریحات فیزیکی پرتحرک مانند کوه نوردی، صخره نوردی و…، لذت جویی از مناظر، تماشای حیات وحش از دیگر قابلیت های گردشگری این منطقه می باشد.

مراکز جمعیتی منطقه را روستاها و عشایر تشکیل می دهند که تعدادی از روستاها همچون دوپلان، بره مرده، گندمکار، فیروزآباد، چلیدان، در حاشیه خارجی منطقه و روستاهای آب گلور سرتنگ مسن و ده‌کهنه می باشند. سرک تا عمق ۱۰-۵ کیلومتر داخل منطقه و مابقی روستاها از جمله: آب سفید، ورزرد، مسن، جوزستان، پوراز، برنجگان، سرک، کل‌کله، سونک، شهرک سونک، بوگر، شیاسی، کنمی، وقفی، ده کهنه هلو سعد، سرخون، اسلام‌آباد و رحیم‌آباد در حاشیه داخل منطقه قرار دارند،
در مجموع تعداد ۳۱ روستا در پیرامون و داخل منطقه قرار گرفته که جمعیتی بالغ بر ۱۲۸۶۹ نفر را در خود جای داده است و از طرق مختلفی چون: کشاورزی، دامداری، نیازمسکن، تأمین انرژی و … منطقه تحت تأثیر قرار خواهند داد. از آنجائی‌ که هدف اولیه حفاظت از منطقه به منظور حفظ گونه‌های درختی و جنگلی بوده است و حضور ۳۱ روستا در حاشیه آن نیازها و خواسته‌های اولیه‌شان از جمله تأمین غذا از طریق کشت زیراشکوب، قطع جنگل به منظور افزایش زمین‌های کشاورزی، افزایش دام که عمدتا به صورت گله‌های بز می باشند، شخم و شیار در جهت شیب، سرشاخه‌زنی به منظور تأمین علوفه و سوخت، شکارغیرمجاز، بوته‌کنی و خارکنی، درخواست مسکن و توسعه روستاها، درخواست اشتغال از طریق توسعه و ایجاد کارگاههای تولیدی – خدماتی و درخواست زمین و … می تواند مشکلاتی را در حفاظت از منطقه بدنبال داشته باشد.

این منظقه به صورت گشت و کنترل از سوی اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اردل و کیارو لردگان تحت حفاظت قرار می گیرد. و یک باب پاسگاه در محدوده منطقه در حال احداث می باشد.

پوشش گیاهی:

از وسعت ۴۰۱۳۱ هکتاری منطقه حفاظت شده هلن در حدود ۳۰ هزار هکتار آن را جنگل به خود اختصاص می دهد که ۷۱ درصد از مساحت منطقه را شامل می شود و دارای گونه غالب بلوط می باشد. در کنار این گونه، گونه های دیگری نیز وجود دارد که می توان گز، بادام، ارژن، گون، بنه، کلخونک، کلاه میر حسن، زالزالک، پلاخور، شکر تیغال و دافنه
را نام برد.

جامعه جنگلی در ارتفاع تقریبی ۲۰۰۰ متری در غرب منطقه پیرامون گردنه بره مرده جای خود را به گونه های گون و دافنه می دهد. تنها گونه درختی در ارتفاع بالای ۲۸۰۰ متری گونه پلاخور می باشد که به صورت لکه های پراکنده قابل رویت است.

گونه های شاخص جانوری:

گونه های شاخص جانوری منطقه حفاظت شده هلن شامل شغال، تشی، روباه معمولی، گراز، گرگ، خرگوش، کل و بز، خرس قهوه ای، سنجاب ایرانی، کبک، آگاما، کبوتر جنگلی، کمر کلی بزرگ، زاغ نوک قرمز، زاغی، کلاغ معمولی، دلیجه، عقاب طلائی، لاک پشت آبزی، افعی می باشند.

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

منطقه از دو جهت تحت تأثیر فعالیتهای انسانی قرار دارد، یکی حضور ۱۲۸۶۹ نفر در ۳۱ روستای درون و بیرون از منطقه و مسائلی چون: چرای دام، قطع جنگل، کشت زیراشکوب، احتیاجات مربوط به رشد جمعیت همچون اسکان و توسعه روستاها، سرشاخه‌زنی، تقاضای زمین برای احداث کارگاههای تولیدی و خدماتی، بوته‌کنی و خارکنی، شخم و شیار، شکار غیرمجاز و آتش‌سوزی دیگر عوامل توسعه‌ای ناشی از طرحهای ملی چون: عبور خط لوله نفت، آب آشامیدنی روستا، خط انتقال برق، احداث جاده‌های دسترسی به این مراکز که حدود ۱۰ کیلومتر با تخریب در مسیر انتقال خط برق فشار قوی از روستای فیروزآباد تا دوپلان، ۱۳ کیلومتر جاده دسترسی به قلب منطقه و ارتفاع ۲۸۰۰ متری محل احداث دکل‌های مخابراتی شرکت نفت و مخابرات شهرکرد بر روی ارتفاع کوه خاردان، ایستگاه کنترل لوله نفت در محل دوپلان، احداث کارگاه پرورش ماهی در آب سفید و سرتنگ مسن می باشد که منطقه از آن متأثر می گردد.

تصاویر منطقه حفاظت شده هلن: