مشخصات و شرایط جغرافیایی پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک:

دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: این منطقه که از نظر تیپ‌ های گیاهی و گونه‌های جانوری از تنوع مطلوبی برخوردار بوده است پس از شناسایی و معرفی به استناد مصوبه شماره ۴۸ مورخ ۱۳۵۲/۹/۲۰ شورای عالی حفاظت محیط زیست بعنوان منطقه حفاظت شده سالوک رسما آگهی می‌گردد. در سال ۱۳۵۷ منطقه امن سالوک انتخاب و به عنوان پارک ملی مورد تصویب قرار گرفت. وسعت پارک ملی سالوک ۸۲۳۱ هکتار و وسعت منطقه حفاظت شده سالوک ۱۱۶۷۷ هکتار می باشد.

قلعه معروف به سالوک یا صعلوک در شمال غربی منطقه در انتهای دره زرای و بر فراز صخره های صعب العبور سالوک بنا گشته است. این اثر که به عنوان یک دژ نظامی از آن بهره برداری می‌شده است، در زمان حمله مغول مورد تاخت و تاز قرار گرفت ولی علی رغم تلاش زیاد موفق به تسخیر آن نشدند.

نزدیک‌ترین شهر به پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک شهر اسفراین می‌باشد، این شهر در شرق منطقه قرار داشته و حدود ۲۰ کیلومتر با منطقه فاصله دارد.

پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک از نظر ژئومورفولوژی به دو واحد کوهستانی و دشت تقسیم می‌شود. دو سوم وسعت منطقه را مناطق کوهستانی و حدود یک سوم آن را دشت فرا گرفته است. اختلاف ارتفاع بین پست‌ترین نقطه منطقه در دشت جنوبی (۱۲۱۰متر) و مرتفع‌ترین نقطه در کوهستان‌های جنوب (۲۷۲۰ متر) به حدود ۱۵۱۰ متر بالغ می‌گردد و این اختلاف ارتفاع اکوسیستم‌های متنوعی را در این منطقه ایجاد نموده که به تبع آن بر تنوع زیستی منطقه افزوده شده به طوری که بسیاری از گونه‌های گیاهی مناطق گرم و سرد را در این منطقه می‌توان مشاهده نمود.

منطقه از نظر منابع آب نسبتاً غنی بوده و علاوه بر تعداد زیادی چشمه در سطح منطقه بعضی از دره‌ها از جریانی ثابت طی سال برخوردارند. منابع تامین آب این جریانات اکثرا از ارتفاعات شمالی منطقه می‌باشد که با جهت جنوبی به ناحیه دشت وارد گشته ودر آبرفت‌های دشت فرو می‌روند.

پوشش گیاهی:

پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک از نظر پوشش گیاهی منطقه از تنوع گیاهی بسیار خوبی برخوردار می‌باشد. گیاه غالب منطقه درمنه می‌باشد که به صورت درمنه دشتی در قسمت جنوبی و درمنه کوهی در کوهستان‌های منطقه مشاهده می‌شود. پس از درمنه در مرتبه بعد غالب دیگر منطقه کلاه میرحسن و گون می‌باشد که این دو گونه گیاه عمدتا در کوهستان‌های شمالی منطقه مشاهده می‌شوند.

در برخی از دره‌های منطقه از جمله دره توی، زاری، دره جوزی و دره چهار برج جنگل‌های پراکنده مشاهده می‌شود. در این جنگل ها درخت غالب درخت ارس می‌باشد که در گذشته‌های دور به صورت جنگل‌های انبوه در منطقه وجود داشته است.

پس از ارس، زالزالک، زرشک و نسترن وحشی جزو درختچه‌های جنگلی منطقه محسوب می‌شوند. مطالعه آثار به جای مانده در منطقه حاکی از یان است که در ابتدا منطقه دارای جنگل‌های انبوه از نوع ارس بوده است. با تخریب جنگل‌های ارس، درختان زالزالک جایگزین آن شد. با تخریب زالزالک ها درختچه‌های نسترن وحشی و زرشک و با تخریب بوته‌های زرشک و نسترن وحشی، گون و کلاه میرحسن و با تخریب گون و کلاه میر حسن درمنه جایگزین آنها شده است. علت اصلی تخریب جنگل‌های منطقه در گذشته الگوی ساختمان سازی در روستاهای اطراف منطقه، مصارف سوخت و چرای دام بوده است.از جمله گیاهان سمی می‌توان تلخه، افدرا، فرفیون، گل راعی، زنبق کوهی و… را نام برد.

از نظر تعداد، گونه زرشک با حدود ۶۵۰۰۰۰ اصله، ارس با ۵۰۰۵۵۱ اصله و شیر خشت با ۳۲۵۰۰۰ بیشترین تراکم گیاهی را دارند.

گونه های شاخص جانوری:

بیش از صد گونه جانوری در پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک مشاهده شده است. قوچ و میش اوریال با جمعیت نسبتا زیاد، کل وبز، پلنگ، گربه وحشی و سمور از گونه‌های کمیاب منطقه به حساب می‌آیند. پارک ملی به دلیل امنیتی از جمعیت جانوری بیشتری برخوردار می‌باشد. هر چه از پارک ملی دور شویم تعداد جانوران منطقه کمتر می‌شوند.

خرس در گذشته نه چندان دور که هنوز پوشش جنگلی انبوه منطقه دستخوش تخریب قرار نگرفته بوده است از زیست‌مندان این ناحیه بوده ولی در حال حاضر اگر چه گزارشات تائید نشده‌ای مبنی بر مشاهده آثار حیوان در منطقه وجود دارد نمی‌توان به طور قاطع حضور این حیوان را به عنوان یکی از ساکنان دائمی این منطقه پذیرفت.

گرازهای وحشی در کوهستان‌های شمالی از ریشه بوته‌ها و درختچه‌های منطقه استفاده می‌نمایند و این گرازها محل ثابتی نداشته وگاهی تا مسافت‌های طولانی محل زندگی خود را تغییر می‌دهند.

گرگ، شغال و روباه از حیواناتی می‌باشند که در تمامی منطقه مشاهده می‌شوند. در حالی که کفتارها فقط در تپه ماهورهای جنوبی منطقه دیده می‌شوند.

پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک مهم ترین زیستگاه آهو در خراسان شمالی به شمار می رود به نحوی که ۷۰ درصد کل جمعیت آهوی خراسان شمالی در این منطقه زندگی می کنند. آهوها اکثرا در درمنه زارهای دشت جنوبی منطقه سالوک مشاهده می‌شوند و جمعیت آهو در این منطقه حدود ۸۰۰ راس می باشد.

خارپشت ایرانی، خارپشت بیابانی، سنجاب‌، هامستر خاکستری، دو پای خراسانی، تشی‌، خرگوش، شغال، روباه، راسو و سمور از دیگر پستانداران سالوک به شمار می روند.

منطقه سالوک به دلیل برخورداری از نوع اکوسیستم کوهستانی و دشتی زیستگاه بسیار مناسبی برای انواع پرندگان بوده به طوری که از ۵۰۲ گونه پرنده‌ در این منطقه شناسایی شده است.

پرندگان منطقه سالوک عبارتند از: پیغوی کوچک، سنقر سفید، سارگپه پا بلند، سار گپه، کوکر شکم سیاه، کوکر شکم سفید، کوکر گندمی، کبوتر چاهی، قمری معمولی، دودوک،شب‌گرد معمولی، باد خورک کوچک، باد خورک معمولی، باد خورک‌ کوهی، زنبورخور معمولی، زنبورخورگلوآبی، سبزقبا، هدهد، چلچله بیابانی، پرستو، چکاوک سنگلاخ، چکاوک سردم سیاه، چکاوک هدهد، دم جنبانک زرد، دم جنبانک ابلق،  سنگ چشم دم سرخ، سار، زاغی، کلاغ سیاه، غراب، چک، چکچک پشت سفید ، طرقه بنفش، توکای سیاه، کمرکلی بزرگ، سسک ابروسفید، سسک تالبی معمولی، سسک جنبان، مگس گیرخالدار، گنجشک خاکی، گنجشک کوهی، سهره جنگلی، سهره معمولی، زردپره مزرعه، زرد پره گونه سفید و…

تعارضات و تهدیدات منطقه:

دام اهلی یکی از مخرب‌ترین موارد تخریب مراتع و مناطق می‌باشد. متاسفانه دام بسیار بیشتر از ظرفیت قابل تحمل مرتع وارد چراگاه می‌شود که این عامل پی آمدهایی مثل کوبیده شدن خاک، کاهش نفوذ پذیری، توقف رشد و تولید مثل و نهایتاً عاری شدن خاک از پوشش را در بر دارد. علاوه بر آن حضور دام به تبع آن انسان و سگ امنیت را از وحوش گرفته علاوه بر خسارت مستقیم جامعه حیوانی را با استرس مواجه می‌نماید، که نهایتاً منجر به کاهش تولید مثل گونه‌ها می‌گردد.

تامین سوخت و تبدیل به زغال از عوامل عمده نابودی جنگل‌های منطقه بوده به گونه‌ای که امروز از آن همه جنگل‌های انبوه جوامع پراکنده‌ای بیش نمانده است.

تصاویر پارک ملی و منطقه حفاظت شده سالوک: