منطقه حفاظت شده کالمند

نقشه ماهواره ای:

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: در سال ۱۳۵۵ منطقه ای به وسعت ۲۲۹,۰۰۰ هکتار واقع در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی یزد به دلیل برخورداری از شرایط اکولوژیکی مطلوب با عنوان منطقه شکار ممنوع کالمند تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد قرار گرفت. پس از آن با گذشت ۱۵ سال از سوابق حفاظتی محدوده هایی از منطقه به دلیل جمعیت مناسب گونه های مختلف حیات وحش به ویژه گونه های دشتزی نظیر جبیر و آهو، انتخاب و ارتقا سطح یافت.

به این ترتیب منطقه کالمند طی مصوبه شماره ۱۲۳ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۶۹/۱۲/۷ با مساحت ۲۲۹۱۹۷ هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده کالمند – بهادران به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.

این منطقه در حوزه استحفاظی شهرستان مهریز قرار دارد و مرز شمالی آن از مجاورت شهر مهریز آغاز شده و مرز جنوبی منطقه تقریبا به مرزهای حوزه استحفاظی کرمان نزدیک می شود.

جاده یزد – بندرعباس که در سال ۸۳ وارد فاز عملیات اجرایی دوبانده شدن شد، با عبور از این منطقه حفاظت شده آن را به دو منطقه کالمند و بهادران تفکیک کرد. کشته شدن حداقل ۶ یوزپلنگ در جاده یزد – بندرعباس که از میان منطقه حفاظت شده کالمند می گذرد، این منطقه را به خطرناکترین محدوده تردد برای یوزپلنگ های ایرانی بدل ساخته است.

این در حالی است که افزایش فعالیتهای معدنی معدن سرب و روی مهدی آباد واقع در شمال شرق منطقه، تا حدی بر امنیت منطقه تاثیرگذار بوده است.

پوشش گیاهی:

منطقه حفاظت شده کالمند در ناحیه رویشی ایران و تورانی و زیر ناحیه استپی قرار دارد و به طور کلی ۱۰ تیپ گیاهی مجزا در منطقه حفاظت شده کالمند – بهادران تشخیص داده شده است که در اکثر تیپ ها نام درمنه به عنوان عنصر گیاهی غالب اول یا دوم مشاهده می شود.

در همین راستا ۱۱۵ گونه گیاهی متعلق به ۳۵ تیره و ۱۰۰ جنس در قالب اشکال رویشی مختلف اعم از گیاهان فصلی، یکساله، علفی، چندساله، بوته‌ ها و درختچه ها در این منطقه رویش دارند.

بومادران، شورمرغ، جگن، شقایق کوهی، خیارک، آنغوره و … از مهمترین گونه های علفی و خارشتر، چوبک، کلاه میرحسین، تنگرس، بادام کوهی،‌ گون، کاروانکش، اسکنبیل، افدرا، انجیر کوهی، تاغ، رمس، بنه، پرند، کهورک، گز، قیچ و … مهمترین گونه های درختی، درختچه ای و بوته ای منطقه را تشکیل می دهند.

گونه های شاخص جانوری:

عبور جاده های متعدد از زیستگاه های دشتی و رونق مزارع و سکونتگاه های روستایی این عرصه در سال های اخیر موجب شده تا از مطلوبیت زیستگاهی مناطق دشتی کاسته شود اما پتانسیل رویشی سایر زیستگاه ها به ویژه زیستگاه های کوهستانی منطقه موجب شده تا جمعیت مناسبی از کل و بز و قوچ و میش در ارتفاعات و تپه ماهورهای منطقه جای گیرند.

در مجموع با وجود تمام مواردی که به آنها اشاره شد، ارتفاعات بوزش و تپه ماهورهای سرخابی واقع در نیمه جنوبی منطقه از پتانسیل و استعداد بالایی در زمینه حیات وحش برخوردار بوده و توجه بیشتر در بحث مدیریت و حفاظت را می طلبد.

پستانداران: در منطقه حفاظت شده کالمند – بهادران، ۲۴ گونه پستاندار شناسایی شده است که مهمترین این گونه ها نظیر یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، کاراکال، گربه پالاس، کفتار، گرگ، شاه روباه و … از ارزش حفاظتی بالاتری نسبت به سایر گونه ها برخوردارند.

اما به جز این گونه های باارزش در این منطقه آهو، جبیر، کل و بز، قوچ و میش، روباه معمولی، روباه شنی، شغال، تشی، خرگوش، گورخر ایرانی (در اسارت) نیز زیست می کنند.

با مشاهده یک قلاده گربه پالاس در اردیبهشت ۱۳۹۱ در این منطقه، تنوع گربه سانان منطقه حفاظت شده کالمند به شش گونه (پلنگ، یوزپلنگ، گربه وحشی، کاراکال، گربه جنگلی، و گربه پالاس) رسیده است. البته شواهد مستند جدیدی از وجود یوزپلنگ در این منطقه وجود ندارد.

در جریان سرشماری وحوش منطقه حفاظت شده کالمند در سال ۱۳۸۷ جمعیت آهو برابر ۷۵۰ راس شمارش شد که این جمعیت در سال ۱۳۸۸ به ۴۰۴ راس و در آخرین سرشماری پس از آن به ۳۰۶ راس کاهش یافته است.

منطقه حفاظت شده کالمند با همه ویژگی های خود یک ویژگی منحصر به فرد دیگری دارد که و آن وجود سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در این منطقه حفاظت شده است. حدود نیم قرن پیش دو سوم از وسعت ایران را زیستگاه گورخر ایرانی تشکیل می داد و گله های بزرگ گور در بسیاری از مناطق استپی و بیابانی کشور مشاهده می شد اما شکار بی رویه و تخریب زیستگاه وجود این گونه را منحصر به منطقه حفاظت شده توران، منطقه حفاظت شده بهرام گور و منطقه ای مرزی کرده است. در استان یزد نیز اغلب مناطق دشتی استان زیستگاه این گونه با ارزش بوده است.

چهار راس گورخر ایرانی در سایت تکثیر بهادران پس از ۱۱ سال به ۳۲ راس با ترکیب جنسیتی ۶ نر و ۲۶ ماده رسید که تعدادی از آنها به کرمان و تعدادی به تنگ حنا مهریز فرستاده شدند. با چنین سابقه ای، اداره کل محیط زیست استان یزد بر آن شد تا گامی موثر در زمینه احیای جمعیت این گونه و معرفی مجدد آن به زیستگاه های این منطقه کویری بردارد، از این رو پیگیری موضوع تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در زیستگاه های سابق این گونه در استان یزد در دستور کار قرار گرفت. به این منظور با در نظر گرفتن پارامترهایی همچون دسترسی آسان، امکان توسعه محدوده و امکان استفاده از تجهیزات حفاظتی تحت مدیریت سازمان، محدوده ای به وسعت ۱۳۳ هکتار در دامنه های غربی ارتفاعات گردکوه در منطقه حافظت شده کالمند – بهادران انتخاب شد و با فنس کشی محدوده یاد شده، احداث یک ساختمان دیده بانی و استخر ذخیره آب، مقدمات زنده گیری، انتقال و رهاسازی گورخر در این مناطق فراهم شد.

این منطقه که با نام رایج گوراب شناخته می شود، پس از انتقال سه راس گورخر ایرانی از منطقه توران با ترکیب جنسیتی دو نر و یک ماده، در ‌آذرماه سال ۱۳۷۶ رسمیت یافت و پس از آن در دیماه ۱۳۷۷ نیز یک راس گورخر ماده از منطقه توران زنده گیری و به گوراب انتقال یافت. به این ترتیب در مجموع چهار راس گورخر به این مرکز منتقل شد و دسترسی آسان به آب و غذا در کنار امنیت حاکم، شرایط مساعد زیستی را در مرکز گوراب فراهم کرد تا جمعیت گورها در دوره ۱۱ ساله به ۳۲ راس با ترکیب جنسی ۶ راس نر و ۲۶ راس ماده برسد. در سال ۱۳۸۷ یک جمعیت شش راسی با ترکیب جنسی یک نر و پنج ماده به استان کرمان و یک جمعیت ۱۲ راسی با ترکیب جنسی شش نر و شش ماده به تنگ حنا واقع در شهرستان مهریز منتقل شد. بر اساس این شرایط، در حال حاضر دو سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در منطقه حفاظت شده کالمند – بهادران وجود دارد.

پرندگان: منطقه کالمند – بهادران از گونه های منحصر به فردی از پرندگان نیز برخوردار است. در منطقه حفاظت شده کالمند – بهادران در مجموع ۴۸ گونه پرنده شناسایی شده که تنوع گونه ای این پرندگان در این ناحیه خشک و بیابانی جالب توجه است.

کوکور، سارگپه پا بلند، عقاب دو برادر، عقاب شاهی، دال، بالابان، شاهین، بحری و دلیجه از پرندگان ارزشمندی هستند که در این زیستگاه دیده می شوند. دو گونه کبک و تیهو از خانواده ماکیان نیز دارای جمعیت نسبتا خوبی در این عرصه هستند.

دیگر پرندگان حفاظت شده در این منطقه زاغ بور، چکاوک هدهدی، چکاوک کاکلی، جغد کوچک، گنجشک معمولی، دم جنبانک ابلق، هوبره، کبوتر چاهی، سنگ چشم خاکستری، چک چک، دلیجه، عقاب طلایی، سنقر سفید، قمری معمولی، هدهد، زاغ نوک سرخ، غراب، زنبورخوار، زاغی، سسک جنبان، چلچله، چکاوک بیابانی، کاکایی سرسیاه، چاخ لق، شاهین، اردک سرسبز و باکلان می باشند.

خزندگان و دوزیستان: در مجموع ۱۳ گونه دوزیست و خزنده در منطقه حفاظت شده کالمند – بهادران شناسایی شده است که شامل یک گونه دوزیست، یک گونه لاک پشت و پنج گونه مارمولک و شش گونه مار است.

عدم وجود منابع آبی در منطقه سبب شده دوزیستان از تنوع بسیار کمی در این منطقه برخوردار باشند و تنها قورباغه مردابی در این ناحیه زیست می کند. لاک پشت مهمیزدار نیز تنها گونه لاک پشت شناسایی شده در این عرصه است که کاملا به زیستگاه های خشکی وابسته بوده به طور عمده مناطق تپه ماهوری استپی را ترجیح می دهد.

آگامای صخره زی فلس درشت، جکوی دم کند، جکوی سنگی تیغه دار، سوسمار مارچشم و بزمجه بیابانی نیز از گونه های شناسایی شده در این عرصه هستند که به راسته مارمولکها و سوسماران تعلق دارند. کورمار سلیمانی، قمچه مار، مار پلنگی و شترمار شیرازی از جمله مارهای غیرسمی منطقه و افعی و مار جعفری و مار شاخدار در زمره مارهای سمی منطقه یاد شده هستند.

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

وجود تعارضات و مستثنیات متعدد، جاده های خاکی و آسفالته موجود، معدن سرب و روی مهدی آباد مهمترین عوامل تهدید کننده منطقه به شمار میروند.

رخدادهای منطقه:

- کشته شدن یوزپلنگ در تصادف جاده ای، فروردین ۱۳۸۷

- کشته شدن یوزپلنگ در تصادف جاده ای، دی ۱۳۸۳

- در شهریور ۱۳۹۱ برای نخستین بار از پلنگ در این منطقه تصویر برداری شد.(لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچی متخلف به همراه لاشه یک راس آهو در خرداد ۱۳۹۱

- دستگیری شکارچی متخلف یک راس کل وحشی در مهر ماه ۱۳۹۱

- تولد دو رأس کره گورخر ایرانی در طبیعت منطقه حفاظت شده کالمند. (لینک خبر)

- عاملین کشتار پنج راس کل وحشی در منطقه حفاظت شده کالمند دستگیر شدند (لینک خبر)

تصاویر منطقه حفاظت شده کالمند:


+554
-33
  

2 دیدگاه

  1. مجید می‌گوید:

    اگر زمان احداث جاده ، ملاحظات زیست محیطی در نظر گرفته شود شاهد مرگ ومیر حیوانات زیبایی همچون یوزپلنگ نمی بودیم . رعایت مسایلی مثل احداث تونل ، زیرگذر و روگذر ، سرعت گیر ، دوربین مداربسته ، تابلوهای هشدار دهنده و ایست بازرسی چند نمونه از اقداماتی است که می شود برای حفظ محیط زیست انجام داد تا هم کشورمان حفظ شود هم به تکنولوژی روز دست پیدا کنیم .

    پر طرفدار Thumb up 23 Thumb down 1

  2. محمود رضا فلاح مهریزی می‌گوید:

    اگر این اقدامات انجام می گرفت عالی بود

    پر طرفدار Thumb up 13 Thumb down 0

پاسخ دادن به محمود رضا فلاح مهریزی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>