دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پلنگ ایرانی پس از انقراض ببر مازندران و شیر ایرانی بزرگترین گربه سان کشور به شمار میرود. کمبود طعمه در اثر شکار غیر مجاز و بی رویه، تخریب زیستگاه طبیعی پلنگ به دلیل توسعه ناپایدار فعالیت های انسانی، کشته شدن پلنگ ها توسط افراد محلی و شکارچیان متخلف و نبود برنامه ریزی جامع برای حفاظت از باقیمانده پلنگ های ایران، متاسفانه نسل این گربه سان زیبا و ارزشمند کشور را در آستانه انقراض قرار داده است.

بر اساس اعلام موسسه تخصصی مطالعات پلنگ آسیایی، در طی سالهای ۸۷ تا ۹۰ بیش از ۷۱ قلاده پلنگ ایرانی از بین رفته اند که ۷۰ درصد این مرگ و میرها ناشی از شکار و استفاده از طعمه مسموم و ۱۸ درصد باقیمانده به دلیل تصادفات جاده ای بوده است.

با توجه به توسعه روزافزون فعالیت های انسانی از جمله گسترش شبکه جاده ای و توسعه جوامع محلی، در نتیجه تقابل پلنگ با انسان و آسیب پذیری این گونه کمیاب در سال های اخیر بشدت افزایش یافته است.

کمبود طعمه های پلنگ در اثر شکار بیرویه و تخریب عرصه های طبیعی از عوامل مهم کاهش جمعیت و افزایش حمله پلنگ به دامهای اهلی و تقابل این گونه با انسان بوده است که در این رابطه میتوان به موارد زیر در چند سال گذشته اشاره کرد:

- حمله پلنگ به گله دام اهلی در ارتفاعات دهستان دامن در ایرانشهر که منجر به کشته شده ۱۶ راس گوسفند گردید.

- مرگ یک قلاده پلنگ در اثر استفاده از لاشه آغشته به سم در ارتفاعات کوه شاه شهرستان بافت کرمان در مهرماه ۱۳۹۰، میزان سم به قدری زیاد بوده که یک عقاب طلایی و یک روباه نیز در اثر استفاده از این طعمه مسموم، در کنار پلنگ از بین رفته بوده اند.

- حمله پلنگ به گله گوسفندان در نزدیکی روستای گرو از توابع شهرستان کلات خراسان رضوی که منجر به مرگ یک چوپان ۱۶ ساله شد.

- مرگ یک قلاده پلنگ در منطقه کلچال زرجه سرای سیاهکل در اثر مسمومیت در سال ۱۳۸۹

- حمله پلنگ و آسیب دیدگی شدید جوان روستایی اهل روستای سید میران گرگان در منطقه شصت کلاته در اسفندماه ۱۳۹۰

- حمله پلنگ به یک واحد دامداری در روستای محمدآباد شهرستان مینودشت و دریده شدن ۵ راس گوسفند و یک راس گوساله در فروردین ۱۳۹۱

- کشته شدن یک قلاده پلنگ ماده در اردیبهشت ۱۳۹۱ در روستای موشا از توابع شهرستان سیاهکل به دلیل گرفتار شدن در تله سیمی کشاورزان (تصویر زیر)

- حمله پلنگ در اردیبشت ۱۳۹۱ به روستای مجن از توابع شاهرود و زخمی شدن دو نفر از اهالی و در نهایت کشته شدن پلنگ (تصویر زیر)

- حمله پلنگ به دام های اهلی در حوالی روستای کلیک در شهرستان کجور نوشهر در تیرماه ۱۳۹۱

- گرفتار شدن توله پلنگ در تله کشاورزان روستای زیارت گرگان در بهار ۱۳۹۱ که پس از انتقال پلنگ به تهران دامپزشکان به علت شدت آسیب وارده مجبور به قطع کردن دست پلنگ شدند.(تصویر زیر)

- حمله پلنگ به گله دام اهلی در بخش بوشکان از توابع شرستان دشتستان استان بوشهر در مرداد ۱۳۹۱

- یک قلاده پلنگ در مهرماه ۱۳۹۱ در ارتفاعات منطقه پشتکوه ممسنی فارس با شلیک ۵ گلوله یک مرد روستایی از پای درآمد، بدنش با تبر قطعه قطعه و لاشه اش به آتش کشیده شد. (تصویر زیر)

- حمله پلنگ به روستای آیینه ورزان شهرستان دماوند و کشته شدن پلنگ با شلیک ماموران محیط زیست در مردادماه ۱۳۹۱ (تصویر زیر)

- مرگ چوپان در اثر حمله پلنگ در ارتفاعات آزادشهر استان گلستان در آبانماه ۱۳۹۱

- کشف لاشه یک قلاده پلنگ در بخش نوک آباد شهرستان خاش در آبانماه ۱۳۹۱ (علت مرگ پلنگ نامعلوم گزارش شد)

- حمله پلنگ به گله گوسفندان در شهرستان دشتستان بوشهر در در روز بیست و پنجم آذرماه ۱۳۹۱

- حمله پلنگ و زخمی شدن دو چوپان در مراتع نزدیک روستای «کپکان» دهستان میانکوه در دیماه ۱۳۹۱

- کشف پوست و سر یک پلنگ تازه شکار شده از منزل مسکونی در ساری در دیماه ۱۳۹۱

این تنها موارد معدودی از تقابل پلنگ با انسان در کشور است که رسانه ای شده و اخبار آن منتشر شده است. قطعا موارد بسیار زیادی از این دست اتفاق می افتد که هرگز کسی متوجه آن نمی شود.

نکته مهم دیگری که کمتر به آن اشاره می شود این است که پلنگ ها به شدت قلمرو طلب هستند. قلمرو هر پلنگ نر حدود پنج تا ده هزار هکتار برآورد شده است. بنابراین گسترش فعالیت های انسانی، تخریب عرصه های طبیعی و کاهش وسعت زیستگاه پلنگ در ایران یکی از مهم ترین دلایل کاهش جمعیت پلنگ و افزایش تقابل آن با انسان است. به عنوان مثال در منطقه ای مانند پارک ملی خجیر که حدود ده هزار هکتار وسعت دارد توله پلنگ نری که تازه بالغ شده و به دنبال تعیین قلمرو است یا مجبور به مبارزه با پلنگ نر حاکم بر زیستگاه است که در نهایت یکی از آنها از بین میرود و یا با خروج از منطقه سعی در تعیین قلمرو دارد که به دلیل کوچک بودن زیستگاه به جوامع انسانی نزدیک می شود.

قطع ارتباط مابین زیستگاه ها و اصطلاحا جزیره ای شدن زیستگاه های طیبعی در ایران در اثر گسترش جوامع محلی و شبکه جاده ای و همچنین قلمرو طلبی پلنگ موجب می شود که در یک عرصه کوچک حداکثر یک پلنگ نر حکمرانی کند و اگر به هر دلیلی از جمله شکار، بیماری و غیره این پلنگ از بین برود با توجه به قطع ارتباط با سایر زیستگاه ها پلنگ نر دیگری از سایر مناطق نمی تواند آن عرصه را بعنوان قلمرو انتخاب کند و پلنگ برای همیشه در آن منطقه منقرض می شود.

حفظ این گربه سان ارزشمند نیازمند مطالعه و برنامه ریزی جامع کارشناسی و اجرای دقیق این برنامه در تمامی زیستگاه های پلنگ در کشور است. در غیر این صورت آینده روشنتری از ببر مازندران و  شیر در انتظار پلنگ ایرانی نخواهد بود.

حفاظت از طعمه های پلنگ، مطالعه و شناخت رفتار، شناسایی و حفاظت از زیستگاه های طبیعی پلنگ، جبران خسارات وارده از سود پلنگ به افراد محلی، آموزش و فرهنگ سازی در جوامع محلی زیستگاه های پلنگ، افزایش جریمه و شدت برخورد با عاملین کشتار پلنگ ها از جمله مواردی است که میتواند در حفظ این گونه ارزشمند تاثیر گذار باشد.