پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پناهگاه حیات وحش نایبندان در استان یزد، با مساحت ۱,۵۱۶,۹۹۴ هکتار بزرگترین پناهگاه وحش در ایران به شمار می رود. نایبندان از سال ۱۳۷۳ تحت حفاظت بوده است و در تاریخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ به عنوان پناهگاه وحش تعیین شده است.

این منطقه، دشتی، تپه های ماهوری و کوهستانی، دارای شوره ­زارهای وسیع است. منبع اصلی آب این ناحیه، چشمه­ ها و چاه­ های فراوان موجود در آن است. وجود تپه­ های شنی متحرک و توده ­های جنگلی متراکم تاغ از ویژگی­های منحصر به فرد نایبندان به حساب می ­آید.

به دلیل واقع شدن پناهگاه حیات وحش نایبندان در مسیر جاده ابریشم، کاروانسراهای تاریخی متعددی از زمان­های قدیم در این ناحیه باقی مانده­ اند.

ارتفاع این ناحیه بین ۶۰۰ تا ۳۰۰۰ متر متغییر است. میانگین دمای سالیانه آن بین ۱۴ و ۱۹ درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالیانه آن بین ۵۰ تا ۱۵۰ میلی متر است که موجب به وجود آمدن آب و هوایی با دمای بالا، گرم و خشک در آن شده است.

پناهگاه حیات وحش نایبندان یکی از بکرترین و کم تعارض ترین زیستگاه های کشور به لحاظ ورود صنایع و دام اهلی است.

پوشش گیاهی:

بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی در این منطقه کشف شده ­اند که برخی از آنها عبارتند از: بادام کوهی، بادام تلخ، انجیر وحشی، گز، تاغ، کاروان کش، درمنه، قیچ، کما، هندوانه ابوجهل و دم عقربی

گونه های شاخص جانوری:

گونه های مهم جانوری پناهگاه حیات وحش نایبندان عبارتند از: یوزپلنگ، پلنگ، کاراکال، گربه وحشی، جبیر، قوچ و میش، کل و بز، کفتار، شاه روباه، کاراکال، هوبره، زاغ بور کویری، کوکر گندمی و شکم‌سیاه، کبک، تیهو، کرکس، عقاب، سنقر خاکستری، افعی شاخدار، مار جعفری، تیر مار و بزمجه

سر قوچ وحشی در دهان کفتار ایرانی / پناهگاه حیات وحش نایبندان

تا حدود ۳۰ سال قبل در منطقه “رباط گور” پناهگاه حیات وحش نایبندان همانطور که از نام این منطقه نیز مشخص است، گورخر ایرانی زیست می کرده که هم اکنون نسل این گونه در این منطقه منقرض شده است. با توجه به مستعد بودن منطقه طرح رهاسازی گورخر در طبیعت این زیستگاه در دست بررسی است.

سایت تکثیر جبیر با وسعت ۴۰ هکتار در منطقه آب انبار پناهگاه حیات وحش نایبندان با انتقال ۵ جبیر ماده و ۲ جبیر نر از شیراحمد سبزوار به این سایت راه اندازی شده و در حال حاضر تعدادشان به ۱۰ راس رسیده است. همچنین ۲ راس بره قوچ وحشی که مادرهای آنها در اوایل زندگی توسط شکارچیان شکار شده و با شیشه شیر خورده‌اند نیز در این سایت نگهداری می شوند.

پناهگاه حیات وحش نایبندان مهم­ترین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی به شمار می رود. برآورد می­شود که ۱۲ تا ۱۵ قلاده یوزپلنگ در این منطقه زندگی کنند.

جنگال نام یوزپلنگی است که با حدود ۱۲ سال سن، بعنوان پیرترین یوزپلنگ جهان شناخته شده است و در این منطقه زندگی میکرده است.

تصویر ثبت شده از جنگال توسط دوربین های تله ای در پاییز ۱۳۸۸

لاشه جنگال سال گذشته (۱۳۹۰) در نزدیکی پاسگاه علی آباد در پناهگاه حیات وحش نایبندان کشف شد که به دلیل سن زیاد و احتمالا ناتوانی در شکار تلف شده بود.

اولین و آخرین تصاویر جنگال

۲۳ سال قبل نور چراغ خودروی متعلق به یک معدن موجب سقوط یک قلاده یوزپلنگ به دره و مرگ وی شد و در سال ۱۳۸۷ برخورد با یک کامیون در منطقه دیگ رستم واقع در جاده طبس – کرمان منجر به مرگ یک قلاده یوزپلنگ شد. به گفته محیط بانان در هنگام انتقال لاشه این یوز ۳ قلاده یوز دیگر از راه دور مشغول تماشای انتقال لاشه بوده اند.

تصویر کشته شدن یوزپلنگ نر در تصادف جاده ای، پناهگاه وحش نایبندان در سال ۱۳۸۷

هفت سال قبل در نایبندان از یک گروه ۳ عددی و یک گروه ۴ عددی یوزپلنگ توسط محیط بانان فیلم برداری شد و در سال ۱۳۸۸ از یک قلاده یوزپلنگ در این منطقه به مدت یک دقیقه فیلم برداری شده است.

یکی از آخرین تصاویر ثبت شده از یوزپلنگ آسیایی در پناهگاه حیات وحش نایبندان مربوط به آذرماه ۱۳۹۱ است که از یک قلاده یوزپلنگ نر توسط دوربین های تله ای تصویر برداری شده است.

تصویر یوزپلنگ آسیایی نر در پناهگاه حیات وحش نای بندان آذر ۱۳۹۱

در آخرین بررسی های صورت گرفته و در جریان برنامه برآورد جمعیت یوزپلنگ آسیایی که از آبان ماه تا ابتدای اسفند ماه سال جاری به طول انجامید تصاویر متعددی از یوزپلنگ در محدوده امن پناهگاه حیات وحش نایبندان به ثبت رسیده است.

برنامه برآورد جمعیت یوزپلنگ در فاز نخست با پوشش کامل کل محدوده امن نای بندان اجرا و در فاز دوم که تا پایان بهار ۱۳۹۲ ادامه خواهد داشت، ۱۰ نقطه اصلی که گذرهای اصلی یوزپلنگ است، تحت پوشش قرار خواهند گرفت.

تصویر یوزپلنگ آسیایی نر در پناهگاه حیات وحش نای بندان زمستان ۱۳۹۱

تصویر یوزپلنگ آسیایی نر در پناهگاه حیات وحش نای بندان زمستان ۱۳۹۱

در جریان این طرح علاوه بر یوزپلنگ، تصاویری از کفتار، کاراکال، شاه روباه، روباه شنی، روباه معمولی، شغال، گربه وحشی، تشی و انواع سمداران نیز به ثبت رسیده است.

ثبت تصویر کفتار در پناهگاه حیات وحش نایبندان، زمستان ۱۳۹۱

ثبت تصویر کاراکال در پناهگاه حیات وحش نایبندان، زمستان ۱۳۹۱

با وجود اهمیت بالای پناهگاه حیات وحش نایبندان، کمبود نیرو و امکانات حفاطتی از مهمترین عوامل تهدید کننده این زیستگاه ارزشمند قلمداد می شود به نحوی که در این پناهگاه برای هر ۲۵۰ هزار هکتار یک محیط بان وجود دارد در حالی که به طور استاندارد برای هر ۵ تا ۱۰ هزار هکتار یک نفر نیروی حفاظتی لازم است.