خشکی کامل هامون و بیابانی به نام سیستان

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: روزگاری دشت سیستان انبار غله ایران بود ولی اکنون جز خشکی و ویرانی چیزی در آن مشاهده نمی شود.

دلیل اصلی این ویرانی بستن رود هیرمند توسط کشور افغانستان است. دولت افغانستان علیرغم معاهدات بین دو کشور از جمله قرارداد گلداسمیت و معاهده ۱۳۱۵ که تقسیم ۵۰ به ۵۰ آب هیرمند را مقرر می نمود و قرارداد ۱۳۵۱ که مقرر می داشت حقابه ایران از هیرمند ۲۶ متر مکعب در ثانیه باشد، هرگز به تعهدات خود پایبند نبوده و با شیوه های مختلف مانع از رسیدن آب به سمت ایران و دریاچه هامونی شده که زمانی منبع غذایی مردمان سیستان و حتی مردم ایران بوده است.

جالب این که پس از کودتا علیه نظام پادشاهی در افغانستان در سال ۱۳۵۲، افغان ها محمد موسی شفیق نخست وزیر نظام سابق افغنستان را که در سال ۱۳۵۱ قرارداد حقابه ایران از هیرمند را امضا کرده بود دستگیر نمودند.

این وضعیت علاوه بر خشکسالی و فاجعه زیست محیطی موجب انتشار گسترده گردوغبار و آواره شدن ده ها هزار سیستانی و کوچ اجباری آنان به دیگر مناطق ایران در دهه ۱۳۵۰ شد.

رود هیرمند و شعب اصلی آن از کوه های مرکزی افغانستان (کوه های هندوکش) سرچشمه می گیرد و در نهایت به دریاچه هامون می ریزد.

در سال ۱۸۹۶ به علت جاری شدن سیلاب های شدید، رود هیرمند از مجرای اصلی خود که قسمتی از مرز بین دو کشور را مشخص می کرد، به سمت مغرب انحراف یافت و قسمت اعظم آب هیرمند از مجرای دیگر وارد دریاچه هیرمند شد و به دنبال آن کم آبی و نیز بروز خشکسالیدر سال ۱۹۰۲ بر شدت اختلاف بین دو دولت ایران و افغانستان افزود و باعث شد که طرفین موضوع را به حکمیت دولت انگلیس ارجاع کنند.

در سال ۱۹۰۵  انگلیسی ها هیاتی را به سرپرستی ماکماهون به منطقه فرستادند و طی آن قراردادی تنظیم شد که سهم ایران را از آب هیرمند به یک سوم کاهش داد. این در حالی است که در قرارداد گلداسمیت سهم آب ایران از آب رود هیرمند نصف (۵۰ درصد) قید شده بود. دولت ایران از قبول معاهده خودداری ورزید و دلایل خود را در خصوص عدم قبول رای حکمیت طی اعتراضی کتبی به سفارت انگلستان تسلیم کرد. دولت انگلستان نیز به رغم اعتراض کتبی ایران، مساله را تعقیب نکرد و موضوع عملا مسکوت ماند.

از حکمیت ماکماهون تا قرارداد ۱۳۱۷

به دلیل طولانی شدن مذاکرات و به منظور اجتناب از گسترش اختلاف و به جهت اینکه موضوع تقسیم آب هیرمند سروسامان یابد، در سال ۱۳۱۵ پروتکل موقتی بین طرفین منعقد شد که به موجب آن آب در بند کمال خان به صورت مساوی (یعنی ۵۰ درصد سهم افغانستان و ۵۰ درصد سهم ایران) تقسیم شود.

قرارداد ۱۳۱۷

در این قرارداد دو دولت توافق کردند که از بند کمال خان به بعد آب به صورت مساوی تقسیم شود و برای اینکه از روستای چهار برجک تا بند کمال خان اضافه بر مقدار آبی که فعلا برده می شود مصرف نشود، دولت افغانستان تعهد کرد در فاصله مزبور علاوه بر انهاری که جاری بوده و هست نهرگیری احداث و حتی تعمیر نکند.

عدم پایبندی دولت افغانستان به این قرارداد موجب شد که مشکل کم آبی در سیستان همچنان افزایش یابد. این مشکل به خصوص با حفر نهر بقرا و سراج در خاک افغانستان که مخالف صریح حکمیت گلداسمیت و قرارداد ۱۳۱۷ بود افزایش یافت. در طول این سال ها ایران مجددا تلاش کرده مذاکراتی را با دولت افغانستان آغاز کند ولی این مذاکرات هیچ گاه به نتیجه مثبتی نینجامید، حتی در سال ۱۳۲۶ افغانستان کم آبی هیرمند را دستاویزی قرار داد و تمامی آب باقیمانده را نیز به سوی زمین های خود برگرداند، به گونه ای که ساکنان سیستان از نظر آب آشامیدنی نیز در تنگنا قرار گرفتند.

قرارداد ۱۳۵۱

طبق این قرارداد حقابه ایران برابر ۲۶ مترمکعب در ثانیه در نظر گرفته شده و مقرر گردید تاسیساتی با توافق دو کشور بر روی رودخانه احداث شود و افغانستان تامین حقابه ایران را تضمین کرد. این قرارداد با یک معاهده در خصوص آب هیرمند و دو پروتکل در تاریخ ۲۲ اسفندماه ۱۳۵۱ توافق شد و به امضای طرفین رسید.

از قرارداد ۱۳۵۱ تا به امروز

در تیرماه سال ۱۳۵۲ در اثر کودتا رژیم پادشاهی افغانستان به جمهوری تغییر یافت و در نهایت در خردادماه ۱۳۵۶ دولت جمهوری افغانستان نیز این معاهده را لازم الاجرا اعلام کرد. در دوره طالبان مسیر رود هیرمند به روی ایران بسته شد. پس از سقوط طالبان با وجود تغییر حکومت در افغانستان هیرمند همچنان بسته نگه داشته شده و این در حالی است که منطقه سیستان ایران برای چندین سال متوالی با کمبود شدید منابع آب و وضعیت خشکسالی روبه رو است.

طی مذاکراتی که در طی سال های اخیر بین مقامات دو کشور صورت گرفته، دولت ایران خواستار اجرای دوباره قرارداد سال ۱۳۵۱ است که به درستی از سوی مقامات کشور افغانستان اجرا نمی شود و عملا دولت ایران حتی به حقوق مندرج در این معاهده نیز دست نمی یابد، درحالی که حجم آب پشت سد کجکی (سدی که روی رود هیرمند در افغانستان بسته شده) حدود ۱/۵ تا ۲/۵ میلیارد مترمکعب تخمین زده می شود.

کلیه تصاویر این گزارش مربوط به ماه جاری می باشد / عکس ها از احمد علی درقی

+23
-9
  

16 دیدگاه

  1. reza می‌گوید:

    تا حالا دیدین تو تلویزیون این اوضاع مردم و هموطنانمون رو پخش کنن ولی تا ینفر تو افغانستان میمیره میشه تیتر اول خبررسانی داخلی با این همه طرف داری به چی رسیدیم جز گردو خاک شن ماسه برای مردم این منطقه از کشورمون

    پر طرفدار Thumb up 51 Thumb down 3

  2. نرگس روحانی می‌گوید:

    چرا وزارت خارجه در مورد حقابه هیرمند سکوت کرده ؟؟؟؟
    نانی که به منزل رواست به مسجد حرامه!
    مردم زحمتکش سیستان از بی Hبی بسوزند که ۲ تا افغانی بیاد سد بزند خوش بگذرونند؟؟؟
    می خوام صد سال سیاه اونا نباشند وقتی هموطن محروم من تشنه است و بیکاره!! ؟؟
    رئیس محیط زیست در این دولت جدید باید تکلیف این حقابه را روشن کند!

    پر طرفدار Thumb up 43 Thumb down 8

    • سعید هاشمی می‌گوید:

      این رود از افغانستان سرچشمه میگیره و توی خاک اونا هست
      اونا هم میگن میخوام هیچ ایرانی ای نباشه وقتی مردم من تشنه هستند
      افغانستانی ها روی رودی توی خاک خودشون سد بستن
      و هیچ کسی هم نمیتونه به اونا اعتراض کنه
      ایران هم عملا هیچ قدرتی در دولت افغانستان نداره

      داغ Thumb up 6 Thumb down 12

  3. مجتبی می‌گوید:

    از طرف همه کشورها و از هر طریقی که آنها میخوان فشار رومون میاد. کشور ایران هم باز با حترام کامل با کشورهای بیگانه رفتار میکنه. در زمان جنگ افغانستان بیشتر افغانی ها در ایران جا داده شدن آخرش هم این شد که کشور افغانستان اجازه عبور یک قطره آب آشامیدنی از رودخانه های ما رو نده
    تا کی باید ملت ایران با همه دوست باشه و همه از این دوستی سو استفاده کنند. اگر ایران به فکر بلوچستان و مردمش هست باید فشار سیاسی و اقتصادی بر کشور افغانسان بیاره تا کشور افغانستان تغییر سیاست بده.
    ما که از همه کشورها داریم لطمه میخوریم تا کی باید با همه دست دوستی بدیم و آنها از این دوستی ما سو استفاده کنند

    پر طرفدار Thumb up 34 Thumb down 4

    • آریان می‌گوید:

      چه جالب ما با همه دوستیم؟؟؟مطمئنی؟

      ************
      اروزی سلامتی برای این هموطنای عزیزمون میکنم و امیدوارم مشکلشون برطرف بشه.

      پر طرفدار Thumb up 18 Thumb down 2

  4. علیرضا می‌گوید:

    خب واقعا دست مسئولین درد نکنه بعد از پروژه های موفق ارومیه و زاینده رود و پریشان و … نوبت به هامون رسید که این پروژه نیز با موفقیت انجام شد ! به امید موفقیت در خشکاندن کامل پروژه دریای کاسپین و خلیج فارس و پروژه های جهانی اقیانوس هند و آرام و … ! فقط قطب جنوبیا دعا کنن به دلیل سرما پامون به اونجا نرسه وگرنه ………….!

    پر طرفدار Thumb up 34 Thumb down 1

    • سعید هاشمی می‌گوید:

      دولتهای غربی میخوان در عوض نفت غنی ایران ایران رو در مذیقه بی ابی قرار بدن
      متاسفانه خدا هم از ما رو برگردونده و گرنه بارندگی های سنگین ایران کجاست؟
      و همه اینا دلیلش ناسپاسی ما ایرانی هاست و سادگی گذشتگانمون

      پر طرفدار Thumb up 17 Thumb down 3

  5. محمد می‌گوید:

    هه
    بد بدختی را ببین از بی لیاقتی ما (خودم را می گیم به عزیزی بر نخوره ) افغانستان هم برامون دور برداشته
    وای بر ما

    پر طرفدار Thumb up 28 Thumb down 4

  6. سیستانی می‌گوید:

    گمون کنم مسئولین یادشون رفته مردمان این دیار که به دارالولایه مشهوره ایرانی هستند وگرنه فکری به حال ریه های پر شده از خاک این عزیزان می کردند

    پر طرفدار Thumb up 21 Thumb down 0

  7. سعید هاشمی می‌گوید:

    تنها راه ساخت رودخانه های مصنوعی و جلوگیری از رفتن اب به زیر زمین و دریای پارس هست
    ما توی دانشکده خوندیم که توی یکی از کشورهای امریکای لاتین چیزی در حدود ۳۰۰ کیلومتر رودخانه مصنوعی
    از یک سد و یا از یک منبع آب طبیعی کشیده شده

    پر طرفدار Thumb up 12 Thumb down 2

  8. هادی سرحدی می‌گوید:

    باسلام
    اگه یکم برنامه ریزی داشته باشیم میتونیم دوباره همبن انبار غله ایران رو که سیستان سرافراز وسربلند هست،سربلند نگه داریم

    از دولت جدید این برنامه ریزی رو خواستاریم تا دوباره همون سیستان آباد رو داشته باشیم…..

    پر طرفدار Thumb up 12 Thumb down 1

  9. حامد می‌گوید:

    سلام آقایون بر سر خاک پدری چه ها که نیومده

    پر طرفدار Thumb up 12 Thumb down 3

  10. امین می‌گوید:

    بدبه حال ما افغانی ها هم برامون شاخ شدن خدا بسازه

    پر طرفدار Thumb up 11 Thumb down 5

  11. ehsan می‌گوید:

    به نظر من تنها راه حل خراب کردن سد کجکی هست اگه خرابش کنن دریاچه باز مثل سابق پر از آب میشه،،باید برن سد کجکی رو هر جوری شده خرابش کنن،،، تا کی باید مردم سیستان عذاب بکشن

    پر طرفدار Thumb up 8 Thumb down 3

  12. علی می‌گوید:

    ههه اینارو بیبند اگه که خشک شدن هامون تقصیر افغانستانه پس خشک شدن ارومیه زاینده رود و…
    تقصیر کیه اب هیرمند از نقاط مرکزی افغانستان سرچشمه میگره چرا باید ایران دران حق ابه داشته باشه این حقی که میگید زمانی بخاطر حاکمان نالایق بوده اگه قراردادی هم امضاشده برای زمان ها قدیم بین دولت های قدیم بوده که الان نه در ایران مشروعیت داره ونه درافغانستان که بی لیاقی حاکمان وقت ما افغان ها رو نشون میده

    افغانستان مگه اونقد پیش شما الکی گیر کرده که میگید شاخ شده افغانستان از اول شاخ بود نه اینکه تازه شده باشه

    ودر اخر درجواب اونی که گفته سد کجی رو خراب کنیم شما وپاکستان دراین چند دهه هروز دارید قسمتی از افغانستان رو بوسیله مزدورانتان خراب میکنید اسلحه مهمهات طالبان بیشترشان نشان ایرانی دارند که هروز باعث صدمه وخسارت مالی وجانی میشه اونوقت میگید ما دوستانه رفتار کردیم اول خوب ببیند جه کارا کردید بعد لاف دوستی بزنید

    داغ Thumb up 6 Thumb down 7

پاسخ دادن به حامد لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>