پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: تا سال گذشته هیچ مورد مستندی از حضور پلنگ در هیچیک از مناطق حفاظت شده استان کردستان گزارش نشده بود اما در فروردین ۱۳۹۱ گزارش هایی مبنی بر حمله پلنگ به دام های اهلی روستای عباس آباد که در داخل منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو قرار دارد به اداره محیط زیست سروآباد رسید. وقتی کارشناسان عازم روستای مذکور شدند متوجه شدند که باقی مانده لاشه بز اهلی بعد از تغذیه برای ممانعت از دسترسی دیگر جانوران روی درخت بلوط قرار گرفته بود و این نشان میداد که حیوان مهاجم پلنگ بوده است.

پلنگ حیواناتی قلمرو طلب به حساب می آید. پلنگ ها بطور مداوم به اطراف قلمرو خود سرکشی میکنند و سراسر مرزهای آن را با پشته کردن خاک، پنجه کشیدن بر درختان و ریختن سرگین با بوی خاص و پاشیدن ادرار روی جای پنجه ها بر درخت و روی محل پشته کردن خاک یا روی قسمت های انتهایی گیاهان وبوته ها نشانه گذاری می کنند.

استان کردستان در حاشیه غربی فلات ایران قرار دارد و بخش مهمی از آن را کوهستان زاگرس، استپ ها و دشت های نسبتا وسیع در برگرفته است.

در این استان چهار منطقه حفاظت شده وجود دارد:

۱- منطقه حفاظت شده بدر و پریشان قروه واقع در شرق استان

۲- منطقه حفاظت شده بیجار در شمال شرقی استان

۳- منطقه حفاظت شده عبد الرزاق در شمال استان ۴

۴- منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو در غرب استان و همجوار با کردستان عراق

در سه منطقه اول تاکنون ردی و گزارشی مبنی بر مشاهده یا وجود پلنگ ارائه نشده است اما در منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو وقتی پای صحبت مردم محلی در روستاهای اطراف منطقه می نشینید داستان هایی در مورد مشاهده پلنگ یا کشته شدن پلنگ در سال های گذشته و حمله پلنگ به حیوانات اهلی دارند.

در فروردین ۱۳۹۱ گزارش هایی مبنی بر حمله پلنگ به دام های اهلی روستای عباس آباد که در داخل منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو قرار دارد به اداره محیط زیست سروآباد رسید. به دلیل بارش برف سنگین، جاده دسترسی به منطقه که از ارتفاعات سردسیر گردنه تته می گذشت بسته بود، لذا با یک هفته تاخیر به همراه کارشناسان عازم روستای مذکور شده و با بررسی آثار بجا مانده از استخوان دام اهلی کشته شده توسط پلنگ و شنیدن صحبت چوپان روستا و افراد محلی که پلنگ را دیده بودند مستندات جمع آوری شد.

باقی مانده لاشه بز اهلی بعد از تغذیه برای ممانعت از دسترسی دیگر جانوران روی درخت بلوط قرار گرفته بود و  این نشان میداد که حیوان مهاجم پلنگ بوده است. این رفتار از ویژگی های تغذیه ای پلنگ می باشد.

……………………………………بقایای اسکلت بز اهلی که توسط پلنگ شکار شده

در نمونه ای دیگر گزارش همیار محیط زیست در دی ماه ۱۳۹۱ مبنی بر مشاهده پلنگ در کوه شاهو و مشاهده فضله حاوی موی خوک برای کارشناسان یقین حاصل شد که در منطقه پلنگ وجود دارد.

در زمستان ۱۳۹۱ اهالی روستای عباس آباد مجددا گزارش دادند که شبها صدای پلنگ را می شنوند (در فصل جفتگیری). پس از دریافت این خبر دوباره به زیستگاه کوسالان رفته و آثار پنجه های پلنگ بر روی پوست درختان برای تعیین قلمرو مشاهده شد.

……………………………………اثر پنجه پلنگ بر روی درخت بلوط برای تعیین قلمرو

محیط بانان قدیمی منطقه نیز می گویند که موفق به مشاهده پلنگ در کوه های هم مرز با اقلیم کردستان عراق شده اند.

با این همه تا به حال در استان کردستان برای ثبت تصویر پلنگ هیچ اقدام اساسی صورت نگرفته و نیاز است برای حفاظت از این گونه ارزشمند طرح و برنامه ای تدوین و اجرا گردد.

منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو با مساحت ۵۷,۰۰۰ هکتار در غرب استان کردستان در محدوده شهرستان های سروآباد و کامیاران واقع شده و با دارا بودن پوشش گیاهی مناسب (جنگل های بلوط و مراتع) ، دست خوردگی کمتر، دارای گونه های بارز حیات وحش از جمله کل و بز، خرس، پلنگ، سیاه گوش، کرکس، هما، عقاب طلائی می باشد.

……………………………………مدفوع پلنگ درمنطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو

بنا به استعداد و توانایی منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو که به رغم سال ها جنگ و وجود نیروهای مختلف در داخل آن توانسته حیات وحش خود را حفظ نماید نشان می دهد این منطقه میتواند جز بهترین مناطق چهارگانه محیط زیست کشور باشد.

موارد فوق نشان دهنده توان بالای کاربری حفاظتی زیستگاه کوسالان در کنار سایر ارزش های این منطقه است و این زیستگاه با دارا بودن کلیه معیارهای لازم، مناسب ارتقاء سطح به پارک ملی می باشد.

در این زیستگاه باارزش علاوه بر شکار غیرمجاز، تهدید بزرگ دیگری که به نابودی حیات وحش منطقه می انجامد احداث سدهایی است که باعث قطع کریدورهای ارتباطی حیات وحش میشود.

به عنوان نمونه، در صورت آبگیری سد داریان که دیواره آن در استان کرمانشاه واقع و دریاچه سد در داخل منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو قرار گرفته است، زیستگاه شاهو و کوسالان را کاملا از هم تفکیک، و کریدورهای ارتباطی این زیستگاه ها را قطع میکند.

به هرحال این سد ساخته شده و در آینده نزدیک به بهره برداری و آبگیری می رسد بنابراین می بایست مهندسان و طراحان سد برای مسیرهای تردد حیات وحش برنامه و طرحی ویژه داشته باشند.

اما تهدید خطرناکتر و نابود کننده کامل پلنگ و دیگر گونه های جانوری داخل این منطقه، احداث سد بلبر در وسط منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو است که دیگر زیستگاه های کوسالان را از هم انشقاق داده و بطور کلی قطع کریدور عبوری حیات وحش را در درون زیستگاه به همراه خواهد داشت و این مسئله به نابودی تنوع زیستی این منطقه خواهد انجامید.

…نمایی از روستای بلبر در داخل منطقه کوسالان و شاهو که سد بلبر قرار است در بالا دست آن احداث شود

عملیات ساخت این سد هنوز آغاز نشده و جا دارد کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی با توجیه و روشن نمودن دست اندرکاران نسبت به این فاجعه، مانع از ساخت این سد شوند.

این در حالیست که سد داریان در پایین دست منطقه شاهو و کوسالان در شعاع ۴۰ کیلومتری سد بلبر در حال ساخت و آبگیری میباشد. باستناد گزارش مجریان سد حدود ۱۰۰۰ هکتار از اراضی منطقه در زیر خط تراز آب پشت سد قرار می گیرد که بیشتر از ۹۰ درصد آن جنگل و مرتع مشجر میباشد.

با وجود دو سد آزاد و گاران در بالادست سد بلبر، دیگر چه لزومی هست که این طبیعت بکر و دست نخورده را با احداث سد بلبر زیر آب ببرند و باعث نابودی این منطقه ارزشمند شوند؟

ساخت و آبگیری دو سد داریان و بلبر در این منطقه و وجود دو سد آزاد و گاران به فاصله چند کیلومتر از یکدیگر، اثرات زیانباری بر اکوسیستم منطقه برجای خواهد گذاشت. منطقه ای که به یقین می توان گفت در ایران و خاورمیانه کم نظیر است و باید آنرا حفظ نمود نه اینکه از بین برد.

حیدر ویسی، کارشناس محیط زیست / عکس ها از عامری فر