پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران (iew): دریای خزر بطور کلی در ۱۸ سال اخیر روند کاهشی داشته که این روند در ۸ سال اخیر از شدت بیشتری برخوردار بوده است.

آخرین وضعیت نوسانات و میانگین تراز آب دریای خزر در سال آبی ۹۴-۹۳ (از مهرماه ۹۳ لغایت شهریورماه ۹۴) که براساس تحلیل داده‌های دریافتی از ایستگاه‌های ترازسنجی مستقر در سواحل جنوبی دریای خزر استخراج شده است، بشرح ذیل اعلام می‌گردد.

۱- میانگین تراز آب دریای خزر در سال آبی (۹۴ – ۹۳) برابر ۲۶/۸۹- متر است که نسبت به سال آبی قبل ۲۲ سانتیمتر و نسبت به دو سال قبل ۳۰ سانتیمتر کاهش نشان می‌دهد. این میزان کاهش آب بمنزله حدود ۸۵ کیلومتر مکعب موازنه منفی در بیلان آبی دریای خزر می‌باشد.

۲- در طی سال آبی (۹۴ – ۹۳)، حداکثر تراز آب مشاهده شده برابر ۲۶/۳۷- متر از ایستگاه آشوراده و در اسفندماه ۹۳ گزارش شده است و حداقل تراز آب مشاهداتی برابر ۲۷/۱۲- متر از ایستگاه انزلی و در شهریورماه ۹۴ گزارش گردید.

……..تصویر فوق تغییرات تراز آب دریای خزر را در طی سالهای آبی (۹۲ – ۹۱) ، (۹۳ – ۹۲) و (۹۴ – ۹۳) نشان می‏دهد

۳- در مجموع از سال آبی (۷۵-۷۴) که حداکثر تراز آب دریا را در طی پیشروی‌های دهه‏ های ۶۰ و ۷۰ شمسی شاهد بوده‌ایم تا انتهای سال آبی (۹۴-۹۳)، دریای خزر نزدیک به ۱/۲۰ متر کاهش تراز آب داشته است.

۴- علی‌رغم کاهش تـراز آب در طی سالهای اخیر هم‌اکنون سطح آب دریـای خـزر نسبت به پائین‌ترین تـراز آب در پانصد سال اخیر که در سال ۱۳۵۷ اتفاق افتاده است، حدود ۱/۳ متر بالاتر قرار دارد.

علل کاهش تراز آب دریا و پیش‌بینی‌های آتی:

از جمله دلایل کاهش تراز آب می‌توان ادامه تأثیر خشکسالی سال‌های قبل در حوضه آبریز خزر و کاهش بارش و در نتیجه کاهش آبدهی رودخانه‌های منتهی به دریای خزر و مهمترین آنها رودخانه ولگا (در کشور روسیه) دانست.

این افت تراز آب خصوصا از سال ۲۰۰۶ میلادی با شدت بیشتری تاکنون ادامه یافته است. لازم به ذکر است دبی رودخانه ولگا که حدود ۸۰ درصد آب دریای خزر را تأمین می‌نماید، در دوره پرآبی و در بهار سال ۲۰۱۵ میلادی برابر ۶۵/۵ کیلومترمکعب بوده است که ۲۴ درصد از دوره مشابه در سال قبل کمتر است و برابر ۶۰ درصد دبی نرمال ولگا براساس میانگین (۱۹۹۰-۱۹۶۰) میلادی این رودخانه می‌باشد.

از سوی دیگر بر اساس پیش‌بینی انجام شده مندرج در بولتن خبری وضعیت تراز آب دریای خزر (شماره ۱۰ اکتبر ۲۰۱۵ میلادی) منتشر شده توسط کمیته هماهنگی آب و هواشناسی کشورهای حاشیه دریای خزر (CASPCOM)، تغییرات تراز آب دریا از سال ۲۰۱۷ میلادی (یک سال) از حالت منفی به مثبت تغییر خواهد کرد. این پیش‌‌بینی بمنزله قطع روند کاهشی تراز آب دریا است که از سال ۲۰۰۶ میلادی با نرخ شدیدتری آغاز شده بود.

توصیه‏ ها:

۱- دریای خزر یک دریای نوسانی است و دامنه این نوسانات در مقیاس‌های زمانی مختلف متفاوت است. برای مثال در طول پانصد سال گذشته دامنه نوسانات تراز آب ۷ متر در طی ۱۸۰ سال اخیر بالغ بر ۴ متر و در طی چهل سال اخیر حدود ۲/۵ متر بوده است، لذا لازم است استراتژی‌های بهره‌برداری از این ظرفیت آبی در ابعاد اقتصادی – اجتماعی با ملاحظه این نوسانات و مطابق عمر مفید کاربری ها و ارزش اقتصادی آنها تعیین و عملیاتی شوند.

۲- اعلام تراز ۲۴/۷- متر بعنوان حد بستر دریای خزر در سال ۱۳۸۶ از سوی وزارت نیرو با ملحوظ داشتن نوسانات دریا در دهه‌های اخیر بوده است، لذا لازم است بعنوان یک دامنه نوسانی حداقل، بطور جدی در سواحل جنوبی دریای خزر اعمال و نقشه‌های حد بستر و حریم تعیین و سواحل علامتگذاری گردند.

حفاظت از ساحل خزر ضروری است:

پس روی آب دریای خزر طی چند سال گذشته کاملا مشهود است به نحوی که دریا در تمام نوار ساحلی شمال کشور چند ده متر  عقب نشینی کرده است و ساحلی جدید به عرض حدودا ۵۰ الی ۱۰۰ متر در طول نوار ساحلی شمال کشور ایجاد شده است.

ساحلی جدید که در اختیار هیچ نهاد و ارگانی و در تملک و اشغال هیچ یک از اشخاص حقیقی و شهرک های خصوصی در شمال کشور نیست.

این موضوع نیازمند نظارت دقیق نهادهای مسئول است تا این خط ساحلی جدید توسط افراد سودجو و برخی ارگان ها اشغال نشود.