به مناسبت روز جهانی تالاب ها / تالاب ها برای آینده شهری پایدار

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران (iew): دوم فوریه برابر با ۱۳ بهمن‌ماه، روز جهانی تالاب‌ها نام‌گذاری شده‌ است. در چنین روزی در سال ۱۹۷۱ میلادی، برابر با ۱۳۴۹ خورشیدی و در شهر رامسر ایران، معاهده‌ای جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها به تصویب رسید که به «کنوانسیون رامسر» مشهور شد.

موضوع روز جهانی تالاب ها در سال ۲۰۱۸ تالاب ها برای آینده شهری پایدار (Wetlands for a Sustainable Urban Future) انتخاب شده است.

تالاب چیست؟

تالاب که در زبان انگلیسی wetland خوانده می شود ، نام عمومی مکانهایی است که آب عامل اصلی تشکیل دهنده محیط زیست آن باشد.

تالاب ها معمولا زمانی شکل می گیرند که پهنه آب در سطح زمین یا در نزدیکی سطح وجود داشته باشد. به عبارت دیگر آب کم عمقی پهنه ای از زمین را پوشانده باشد. تعاریف و تعابیر مختلفی از اصطلاح تالاب در جهان رایج شده است. متداولترین تعریف از تالاب تعریفی است که کنوانسیون جهانی حفاظت از تالابها (کنوانسیون رامسر) به شرح زیر عنوان نموده است:‌

«مناطقی پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن زار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آب های شور یا شیرین به صورت راکد یا جاری یافت می شود، از جمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آنها در پائین ترین حد جزر از شش متر تجاوز نکند.»

با توجه به این تعریف، تالاب ها انوع گوناگونی از زیستگاه ها نظیر رودخانه ها، دریاچه ها، کرانه های ساحلی، جنگلهای حرا، لجن زارها و حتی آبسنگهای مرجانی را در بر می گیرند.

به علاوه انواع تالاب های مصنوع بشر مثل حوضچه های پرورش ماهی و میگو، آب بندانهای ها، اراضی تحت کشت آبی، حوضچه های استحصال نمک، مخازن ذخیره آب در پشت سدها، بستر شنی رودخانه ها و کانال های آب نیز مشمول این تعریف کلی می گردند.

ارزش های تالاب ها:

تالاب ها از جمله مولدترین محیط های جهان هستند. برای مثال، برنج یکی از محصولات رایج تالابی، غذای نیمی از جمعیت جهان را تأمین می کند. این اکوسیستم ها گهواره های تنوع زیستی دنیا هستند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه نقش مهمی در بقای گونه های بیشماری از گیاهان و جانوران وابسته به خود ایفا میکنند.

تالاب ها از اجتماعات انبوه گونه های پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و بی مهرگان حمایت میکنند. از بین ۲۰ هزار گونه مختلف ماهی در سطح جهان، بیش از ۴۰ % آنها در آبهای شیرین (تالاب ها) زندگی می کنند. تالاب ها ذخیره گاه های بسیار مهمی از مواد ژنتیکی (وراثتی) گیاهی نیز محسوب می شوند.

اقتصاددانان و دانشمندان به طور روزافزون در زمینه ارزیابی و مطالعه ارزشها و خدمات اکوسیستمی محیطهای طبیعی از جمله تالاب ها مشغول به کار هستند. این وظیفه دشوار با تقریب ها و تردیدهای فراوانی همراه است. برخی از مطالعات اخیر نشان می دهد که اکوسیستمها سالیانه حداقل ۳۳ تریلیون دلار ارزش خدماتی بوجود می آورند که ۹/۴ تریلیون دلار آن از طریق تالاب ها تأمین می شود.

تأثیر و تأثر متقابل اجزای فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی یک تالاب مثل خاک، آب و گیاهان و جانوران، عملکردهای حیاتی متعددی برای تالاب ایجاد می کند. از جمله: ذخیره سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آبهای زیرزمینی (جابجائی آب از تالاب به درون سفره های زیرزمینی)، تخلیه آبهای زیرزمینی (جابجائی آب به سوی بالا و تبدیل آن به آبهای سطحی)، پالایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی ها و تعدیل آب و هوای محلی.

از میان ارزشهای اقتصادی متعدد تالاب ها، می توان به حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری،‌ تأمین آب (کیفی و کمی)، آبزی پروری (بیش از دوسوم از برداشت محصول ماهی جهان به سلامت مناطق تالابی بستگی دارد)، تولید محصولات کشاورزی (از طریق تأمین آب و عناصر غذایی)، تولید چوب، تأمین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و کاربردهای تفریحی و گردشگری (توریستی) اشاره کرد.

علاوه بر این تالابها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی بشر اهمیت ویژه ای دارند. با باورهای جهان شناسی و مذهبی رابطه داشته، منشاء تعالی زیبایی شناختی می شوند، پناهگاه هایی برای حیات وحش ایجاد نموده و شالوده سنن مهم بومی را شکل می دهند.

تالاب ها برای آینده شهری پایدار (Wetlands for a Sustainable Urban Future)

نخستین شهرها و تمدن های جهان در حاشی تالاب ها ایجاد شده است چراکه تالاب ها دشت های حاصلخیز، دسترسی به آب و امکان کشاورزی را برای ساکنان آن بوجود می آورد.

نیمی از جمعیت جهان (حدود ۴ میلیارد نفر) امروز در مناطق شهری زندگی می کنند. تا سال ۲۰۵۰ این نسبت به ۶۶ درصد خواهد رسید.

با گسترش شهرها و افزایش تقاضا برای زمین، تمایل به تسلط بر تالاب ها، تخریب و ساخت و ساز در آنها نیز افزایش می یابد. این در حالی است که تالاب های شهری باعث می شود که شهرها قابل سکونت باشند.

فواید تالاب های شهری چیست:

کاهش جریان:

تالاب ها به عنوان اسفنج های غول پیکری عمل می کنند که آب های سطحی را جذب و باران های سنگین را ذخیره می کنند. تالاب ها در شهرهای ساحلی، به عنوان یک سپر در برابر طوفان عمل می کنند.

احیا منابع آب آشامیدنی:

سفره های آب زیر زمینی، آب باران و رودخانه ها منابع اصلی تامین آب آشامیدنی هستند. تالاب ها به پر کردن دوباره آب در این منابع کمک می کنند.

فیلتر زباله و بهبود کیفیت آب:

زباله ها، سموم کشاورزی، ضایعات صنعتی و فاضلاب شهری را همواره کیفیت آب آشامیدنی شهرها را پایین می آورد. خاک غنی و گیاهان فراوان در تالاب ها به عنوان فلیتر آب عمل می کنند که برخی از سموم مضر را جذب می کند.

بهبود کیفیت هوا در شهر:

تالاب ها و پوشش گیاهی که بواسطه تالاب ایجاد می شود در بهبود کیفیت هوای شهرها، خنک کردن دمای هوا و کاهش خشکی هوا بسیار موثر است.

ارتقاء کیفیت زندگی شهری:

مطالعات جدید نشان می دهد زندگی در تعامل با طبیعت باعث کاهش استرس و حفظ سلامت جسمی و روحی انسان ها می شود.

تالاب ها فضاهای سبز شهرها را حفظ می کنند. فضای تفریحی و امکان دسترسی به تنوع گیاهان و حیوانات و مناظر طیبا را برای ساکنان شهرها بوجود می آورند.

منافع اقتصادی تالاب برای ساکنان شهرها:

بسیاری از گونه های گیاهی که در تالاب ها و حاشیه آن پرورش می یابند مانند نی برای بافندگی مناسب هستند. گیاهان دارویی و انواع میوه ها کالاهای با ارزشی برای ساکنان شهرها به شمار می روند. همچنین تالاب ها به جذب گردشگر کمک می کنند. گردشگری یکی دیگر از مهم ترین منابع اقتصادی و تولید شغل محسوب می شود.

کنوانسیون رامسر (میثاق بین المللی حفاظت از تالاب ها)

هر چند در حال حاضر علیرغم وجود میثاقهای بین المللی محیط زیستی، اکوسیستم های طبیعی و انسان ساخت با انواع مشکلات روبرو هستند، ولی اگر همین تعداد محدود از توافق و قراردادهای بین المللی زیست محیطی وجود نداشت، عمل حفاظت و نگهداری از محیط زیست به مراتب مشکل تر از آنچه امروز با آن مواجه هستیم، می بود.

قوانین و معاهدات بین المللی پایه اجرا و بعمل درآوردن اصول و قوائد زیست محیطی در سطح جهانی می باشند. آنها نه تنها استانداردهای جهانی را تعیین میکنند بلکه صرف وجود آنها در صحنه جهانی اغلب دولتها را به امضا معاهدات و یا تدوین قوانین داخلی خود ترغیب می کنند.

کنوانسیون رامسر قدیمی ترین معاهده بین المللی، با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان است. آغاز آن در دوم ماه فوریه ۱۹۷۱ (۱۳ بهمن ۱۳۴۹) در شهر رامسر ایران بوده که  کنوانسیون نام خود را از این شهر اقتباس کرده است و کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۵ جنبه قانونی یافت.

این معاهده ۱۵۸ کشور عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالابهای با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آنها می نماید. بیش از ۱۷۰۰سایت با مساحت کل حدود ۱۵۰ میلیون هکتار در سراسر جهان در حال حاضر در این کنوانسیون به ثبت رسیده اند (آمار سال ۲۰۰۸).

گرچه نام رسمی کنوانسیون: «کنوانسیون تالابهای بین المللی بویژه به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی» یا به اختصار «کنوانسیـون تالابهـا (رامسـر، ایــران ، ۱۹۷۱) » نوشتـه می شـود، ولی به طور معمول به «کنوانسیون رامسر» شهرت دارد.

این کنوانسیون بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالابها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تأکید داشت. طی گذشت سالها، کنوانسیون گستره نگرش خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره برداری معقول و پایدار از تالابها را در بر می گیرد و تالابها را در زمره اکوسیستم هایی می داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق العاده ای دارند.

قدرت اثر هر معاهده فقط به اندازه ضعیف ترین عضو آن است. کنوانسیون رامسر نیز از این موضوع مستثنی نمی باشد. اگر قرار بر این باشد که تالابهای در معرض تهدید جهان حفظ شوند، اعضاء فعلی بایست الزامات کنوانسیون را جدی تر بگیرند و کشورهای بیشتری، بدون تاخیر، به عضویت این کنوانسیون در آیند.
کنوانسیون رامسر باعث دست آوردهای قابل توجهی در حفاظت از تالابها شده است اما حفاظت و نگهداری، ایده ال های شکننده ای هستند و ما باید دائما هوشیار باشیم تا اطمینان حاصل کنیم که تمام موافقتنامه ها، معاهدات، قوانین و کنوانسیون های زیست محیطی با شدت و حدت پیگیری شوند.

+8
0
  

4 دیدگاه

  1. محسن رزاقی می‌گوید:

    ۱۳۴۹ امضا شده، و اما تا به امروز که در یک قدمی ۱۳۹۷ قرار گرفتیم چپ و راست داریم تالاب از دست میدهیم، و اگر چند مورد آب خوان درست و حسابی هم بوده از حالت طبیعی در آورده ایم و آن را به سد و کانال و غیره تبدیل کرده ایم، که خود تهدید برای طبیعت است (مثال: بعضی از انواع ماهی که برای تخم ریزی ناچارند به بالای رودخانه بیایند که این تازه نمونه ایست که ما متوجه شده ایم و عمق فاجعه را با علم محدودمان نمیتوانیم ببینیم) در این میان به این مقدار هم بسنده نکرده و به ذخایر زیرزمینی هم آسیب زده و حتی شهرداری بعنوان یک ارگان مسئول هنوز به عمق فاجعه پی نبرده، و مثلا روزبه‌روز چمن اضافه کرده ذخایر زیر زمینی را روی آن میپاچد مگر کاشت گونه های بومی و مقاوم به بی آبی چه عیبی دارد لا اقل درخت آب بر میکارید دو منظوره (درخت میوه بکار) آخر چرا منابع به غیر از تهدید باید مورد اصراف نیز قرار گیرند.

    قطعا تالاب ها مهم ترین مکان های اکولوژی هستند و قطعا:

    مرگ تالاب ها مرگ همه است.

    پر طرفدار Thumb up 9 Thumb down 1

  2. رشید می‌گوید:

    روح تالابها ( کویرهای کنونی )شاد و یادشان گرامی

    پر طرفدار Thumb up 18 Thumb down 2

  3. جمشید می‌گوید:

    مگرتالابی هم باقی مانده، که آنهم در سال اقتصاد مقاومتی همایشی برگزار شود.!؟

    پر طرفدار Thumb up 7 Thumb down 0

  4. منصوردهقانی می‌گوید:

    درود با احترام وخسته نباشید به محیط بانان فداکار وجان برکف .من یکی ازکشاورزان حاشیه دریاچه طشک وبختگانم درست است که مسال تاکنون بارانی نباریده ولی دولت هم هیچ کارعملی برای این منطقه یتیم انجام نداده لا اقل کمترین کاری که میشد انجام داد هرتلمبه ای که درحاشیه این دریاچه ازدوحلقه چاه بیشتر داشت را برای مدتی پلمب مینمودند همانطوریکه درد دربدن اگر اضافه شود لاعلاج میشود چنانچه این کمبودها وگرفتاریها وبدبختیها روی هم جمع شود مانند دملی چرکین از جایی سردرمیاورد به نظر من درهمه منطقه جنوب اگر ابری بیاید باید باردار شود تا ببارد دراین

    موافقم / مخالفم Thumb up 2 Thumb down 0

پاسخ دادن به رشید لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>