نقشه ماهواره ای:

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه ساریگل در تاریخ بیستم شهریور ماه سال ۱۳۵۳ به موجب مصوبه شماره ۴۷ مورخ ۱۳۵۲/۹/۲۰ با عنوان منطقه حفاظت شده شاه جهان رسما تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. پس از انقلاب از منطقه حفاظت شده شاه جهان به منطقه حفاظت شده ساریگل تغییر نام پیدا کرد و از آذر ماه سال ۱۳۸۱ به موجب اصلاحیه مصوبه شماره ۹۹ مورخ ۱۳۸۱/۶/۲۱ شورای عالی حفاظت محیط زیست محدوده امن منطقه حفاظت شده ساریگل به پارک ملی ارتقاء داده شد و ساریگل به دو منطقه پارک ملی ساریگل با وسعت ۷,۰۳۷ هکتار و منطقه محافظت شده ساریگل با وسعت ۲۱,۳۰۹ هکتار تقسیم شد.

پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل در استان خراسان شمالی و در شرق شهرستان اسفراین واقع شده است. حداقل فاصله آن با نزدیکترین شهر یعنی اسفراین حدود ۸ کیلومتر می باشد.

وضعیت اجتماعی:

تنها سکونت‌گاه موجود داخل منطقه روستای گنجدان با حدود ۳۰ خانوار جمعیت می باشد که در شمال منطقه قرار گرفته است. این روستا که سال‌های گذشته و قبل از احداث جاده‌های عشایری تنها در فصل تابستان مورد بهره‌برداری قرار می گرفت اخیرا علاوه بر افزایش جمعیت، تعداد خانوار در آن از حدود ۵ خانوار به ۳۰ خانوار افزایش یافته است. علاوه بر روستای فوق مزرعه‌ای به نام ریشی در غرب منطقه و در دره‌ای با همین نام وجود دارد که در فصل کشاورزی به صورت موقت توسط یک یا دو خانوار مورد سکونت قرار می گیرد. از موارد فوق که بگذریم تعارض سکونتی قابل توجهی در این منطقه باستثنای اسکان موقت عشایر و دامداران طی فصل ییلاق دیده نمی شود.

اقلیم:

پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل منطقه ایست با زیستگاه‌های متنوع کوهستانی مرتفع و سرد، تپه ماهورهای معتدل و سطح کم جلگه‌ای با اقلیمی نسبتا گرمتر در مقایسه با نواحی کوهستانی منطقه.

ارتفاعات کوهستانی سرد: این ناحیه شامل ارتفاعات، آلبلاغ و ترکان از رویشگاه‌های عمده گیاه دارویی و صنعتی باریحه، تالاری چشمه پولاد،  گنجدان، حوض امام وردی، قره طوقی، بیل باقلی، کلنگاه و لوشی بینی که در بعضی از نواحی پوشیده از جنگل‌های ارس و زرشک و به طور پراکنده بید وحشی و همچنین از زیستگاه‌های مهم قوچ و میش، کل و بز و پلنگ هستند.

تپه‌های ماهور کم ارتفاع: این ناحیه بیشترین سطح مراتع ساریگل را تشکیل میدهد و از بهترین مناطق زیستگاه قوچ و میش اوریال و پلنگ است.

منطقه دشتی: این ناحیه شامل دامنه ایزی و ریشی است و سطح کمی از منطقه را شامل می شود (حدود ۲۰۰۰ هکتار) و زیستگاه حدود ۲۵ راس آهو می باشد.

اختلاف ارتفاع بین پست‌ ترین نقطه منطقه در دشت جنوبی (۱۲۵۰متر) و مرتفع‌ ترین نقطه در کوهستان‌های جنوب (۳۰۵۰ متر) به حدود ۱۸۰۰ متر بالغ می گردد و این اختلاف ارتفاع اکوسیستم‌های متنوعی را در این منطقه ایجاد نموده که به تبع آن بر تنوع زیستی منطقه افزوده شده به طوری که بسیاری از گونه‌های گیاهی مناطق گرم و سرد را در ساریگل می توان مشاهده نمود. در کف دره‌ها گونه‌های درختی و درختچه‌ای زرشک، بید، انجیر و گردو و در مناطق مرتفع گونه‌های ارس به صورت پراکنده و انبوه به وفور دیده می شود.

بلندترین قله ساریگل به نام کلنگاه با ارتفاع ۲۷۹۷ متر از سطح دریا است. ارتفاعات کلنگاه، قزل قلعه و دره گاویان تنها زیستگاه‌های کل و بز منطقه حفاظت شده ساریگل هستند و سایر نقاط این ناحیه مخصوصا ارتفاعات صیاد و کلوخی و زول از زیستگاه مهم قوچ اوریال می باشند.

مهمترین قلل پارک ملی ساریگل: قله بیل باقلی: ارتفاع از سطح دریا ۲۹۱۶ متر، قله صیاد: ارتفاع از سطح دریا ۲۴۱۹ متر، قله کرکزو: این قله شرقی ترین و مرتفع‌ترین قله ساریگل بوده و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۸۹۳ متر می باشد، قله قوچ قلاقی: ارتفاع از سطح دریا ۲۴۴۱ متر، قله قره داش: ارتفاع ۱۷۷۵از سطح دریا متر.

منابع آب:

این منطقه با توجه به بارش خوب سالانه و نوع بارش که مخصوصا طی فصل زمستان به صورت برف می باشد، خوشبختانه از نظر منابع آبی با محدودیت مواجه نبوده و آب به عنوان یک عامل محدود کننده در این منطقه مطرح نمی باشد. در این منطقه علاوه بر فراوانی چشمه‌ها که از توزیع نسبتا خوبی برخوردارند، تعدادی از دره‌های منطقه دارای جریان دائم آب با دبی های متفاوت می باشند. این وضعیت علاوه بر این که تنوع گونه‌های زیستی گیاهی و جانوری منطقه را مخصوصا از نظر پرندگان و حشرات گسترس دارد چشم اندازهای زیبایی را ایجاد نموده که بر جاذبیت منطقه افزوده است. احداث سد بر رودخانه سر چشمه که از مرز شمالی منطقه می گذرد زیستگاه مناسبی را برای تعدادی از گونه‌های آبزی فراهم نموده است.

مهمترین چشمه‌های منطقه به شرح زیر می باشد: آق چشمه (حاشیه شمال غرب منطقه)، چشمه پولاد (غرب منطقه)، چشمه چهل مرغ (مرکزی غربی)، چشمه ترکال (مرکزی شرق)، چشمه آلبلاغ (مرکز منطقه)، گاو ارکی (شمال شرق)، چشمه یاق (جنوب شرق)، شفتا لستان (شرق منطقه)، چشمه کلوخی (جنوب شرق)،

رودخانه گنجدان: از روستای گنجدان در داخل منطقه حفاظت شده ساریگل شروع شده و در جهت شمال ادامه یافته و در روستای قلعه سفید پس از مشروب نمودن اراضی گنجدان، قلعه سفید و مقداری از بیدواز در محل قلعه سفید به رودخانه اردغان می پیوندد.

پوشش گیاهی:

پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل با بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی از تنوع گیاهی نسبتا مطلوبی برخوردار می باشد. قسمت عمده گیاهان منطقه را گونه‌های گلدار تشکیل می دهند و از بازدانگان گونه شاخص در این منطقه ارس می باشد که به صورت تنک تا پراکنده از ارتفاع حدود ۱۶۰۰ متر به بالا در سرتاسر منطقه مشاهده می شود.

فلور این منطقه از نظر جغرافیای گیاهی بر اساس تقسیم‌بندی در منطقه رویشی ایران تورانی واقع گردیده است. بخش عمده‌ای از منطقه از اقلیم استپی سرد برخوردار است و جامعه گیاهی آن خصوصیات این اقلیم را دارا می باشد. باریجه که مهمترین گیاه با ارزش منطقه ساریگل با اسم علمی Ferula gamosa میباشد گیاهی است پایا از خانواده چتریان Umbellifera که در اصطلاح محلی به آن قسنی اتلاق می شود و رویشگاه عمده آن آلبلاغ ترکان مهرگه، در قسمت شمالی منطقه است.

گیاه غالب پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل درمنه می باشد که به صورت درمنه دشتی در قسمت جنوبی و درمنه کوهی در کوهستان‌های منطقه دیده می شود. پس از درمنه گونه غالب کلاه میرحسن و گون می باشند که این دو گونه گیاهی عمدتا در کوهستان‌های شمالی منطقه دیده می شوند. در برخی از دره‌ها و مناطق مرتفع‌تر منطقه گونه‌های جنگلی از تنک تا نسبتا متراکم مشاهده می شود. در این جنگل‌ها درخت غالب درخت ارس می باشد که در گذشته‌های دور به صورت جنگل‌های انبوه در منطقه وجود داشته است. پس از ارس، زالزالک، زرشک و نسترن وحشی جزو درختچه‌های جنگلی محسوب می شوند. طی سال‌های اخیر با جایگزین شدن سوخت‌های فسیلی به جای چوب خوشبختانه از فشار تخریب جنگل‌ها کاسته شده، ولی در عین حال هنوز هم چوب بیشترین درصد سوخت دامداران و عشایر تشکیل می دهد.

مهمترین گیاهان پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل عبارتند از: کلاه میرحسن، گل قاصد، عیس گل، نسترن، علف هفت بند، آلبالو وحشی، توت روباه و … گیاهان داروئی منطقه شامل: اسفند، پونه، تلخه، گل گندم، خارشتر و گیاهان سمی شامل تلخه، زنبق، آلاله، ارزان، چوبک و لوبیای وحشی می باشند.

سوابق حاکی از آن است که در گذشته منطقه حفاظت شده ساریگل پوشیده از جنگل‌های انبوه ارس و زالزالک بوده است. که این جنگل‌ها توسط انسان جهت مصارف خانه‌سازی، سوخت و علوفه تخریب شده است، سقف ۷۵% خانه‌های قدیمی روستاهای اطراف منطقه از چوب ارس ساخته شده است. در حال حاضر حدود ۲۰۰۰ هکتار از اراضی منطقه را جنگل‌های تنک از نوع ارس پوشانده است. پس از ارس گونه‌های زرشک و بید وحشی بیشترین میزان پوشش جنگلی را به خود اختصاص می دهند.

گونه های شاخص جانوری:

در سال‌های گذشته ناحیه دشتی پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل که در جنوب آن با حدود ۲۰۰۰ هکتار وسعت قرار گرفته زیستگاه گونه حمایت شده آهو بوده و جمعیت زیادی از این گونه در گله‌های متعدد پراکنده بوده است، که طی سال‌های اخیر به علت گسترش روستاها و چرای مفرط دام و تخریب، این زیستگاه و جمعیت آهو در این منطقه تقریبا از بین رفته است.

قوچ و میش منطقه از نوع اوریال بوده و تا حدودی توانسته است خلوص خود را حفظ نماید، این گونه که زیستگاه آن محدود به نواحی شمال شرق کشور و عمدتا خراسان می باشد در این ناحیه از جمعیت نسبتا پایداری برخوردار گشته است.

پستانداران: مهم‌ترین پستانداران پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل عبارتند از: پلنگ، کفتار، گرگ، کاراکال، روباه معمولی، گربه وحشی، قوچ اوریال، کل و بز، آهو، گراز، سمور، رودک، خارپشت، موش، دوپا، هامستر، تشی، سنجاب، خرگوش. برابر آخرین سرشماری سال ۸۱ جمعیت قوچ و میش منطقه ۱۸۱۴ راس برآورد گردیده است.

برابر آخرین سرشماری انجام شده در سال ۱۳۸۱ که توسط ۱۳ گروه در یک روز انجام شد، جمعیت پستانداران مشاهده شده عبارت بود از:

قوچ ۲۸۵ راس، میش ۸۲۸ راس، کل ۱۵ راس، بز ۴۳ راس، آهو ۱۸ راس

خزندگان: از جمله خزندگان منطقه راسته مارها هستند که عبارتند از: کور مارشنی، مارآتش (مار سرجه)، آلوسر، مار جعفری، افعی و …

پرندگان: از ۵۰۲ گونه پرنده شناخته شده در کشور ۷ گونه در این منطقه مشاهده می شوند. پرندگان این منطقه عبارتند از: پیغوی کوچک، سنقر سفید و خاکستری، عقاب پریا، عقاب دوبرادر، عقاب طلایی، هما، کرکس، لیل، دلیجه، شاه بوف، مرغ حق جنوبی، بحری، بالابان، کبک، تیهو، قرقاول، چاخلق، کوکرشکم سیاه، قمری معمولی، شبگرد معمولی، بادخورک معمولی، زنبورخور، سبزقبا، هدهد، چلچله رودخانه ای، چلچله کوهی، چکاوک، دم جنبانک زرد و ابلق، سنگ چشم دم سرخ، سنگ چشم خاکستری، سار، زاغی، زاغ نوک سرخ، صعوه کوهی، صعوه ابرو سفید، سسک باغی، مگس گیر سینه سرخ، دم سرخ کوهی، کمرکلی بزرگ، سهره یال سرخ، زردپره گونه سفید، زردپره مزرعه، گنجشک سینه سیاه و تعدادی گونه بومی دیگر.

ماهیان: بعضی از انواع ماهی در آب‌های منطقه و مجاور آن از خانواده کپور ماهیان Cobitidae دیده می شود. که دو گونه Nomalaptuhus و N.Cristatu از جنس Noemacheilus بیشترین فراوانی را دارا می باشند.

رخداد های منطقه:

- فیلم برداری از دو قلاده پلنگ در اردیبشت ۱۳۹۱ در منطقه زیدر

- دستگیری شکارچی قوچ اوریال در مناطق آزاد شرق منطقه در ارتفاعات روستای جهان (مهر۱۳۹۱)

- مشاهده یک قلاده پلنگ ماده به همراه ۳ توله در ارتفاعات پارک ملی ساریگل در خردادماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- نجات گونه نادر گربه پالاس توسط اهالی منطقه حفاظت شده ساریگل در تیرماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- تیمار و رهاسازی ۳ بهله پرنده شکاری در تیرماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- درگیری مسلحانه و تن به تن شکارچیان با محیط بانان پارک ملی ساریگل در مرداد ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان سابقه دار پیش از اقدام به شکار و کشف یک قبضه سلاح جنگی در آذر ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- تصویربرداری از دو پلنگ ایرانی در خردادماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- تصویربرداری از ۳ پلنگ ایرانی در شهریور ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- از یک پلنگ ایرانی در آذرماه ۱۳۹۳ تصویربرداری شد (لینک مرتبط)

- در دیماه ۱۳۹۳ از دو پلنگ ایرانی در پارک ملی ساریگل در حال جفتگیری تصویربرداری شد (لینک مرتبط)

تصاویر پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل:

تصویر از sarigol.ir

تصویر از sarigol.ir

تصویر از sarigol.ir

تصویر از sarigol.ir

تصویر از sarigol.ir

تصویر از sarigol.ir

تصویر از sarigol.ir