نقشه ماهواره ای:

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه دینارکوه طی مصوبه شماره ۲۱۷ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ با وسعت ۴۰۵۷۹ هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده جنگلی به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.  از آن تاریخ به بعد منطقه شاهد تحولات مثبتی در روند افزایش گونه‌های گیاهی و جانوری بوده و امروزه این منطقه یکی از مناطق شاخص استان در راستای تنوع گیاهی و جانوری می‌باشد.

موقعیت جغرافیایی: منطقه حفاظت شده دینارکوه منطقه‌‌ای کوهستانی بوده که در مختصات جغرافیایی ۴۷ درجه تا ۴۷ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی و ۳۲ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۸ دقیقه عرض شمالی در شهرستان آبدانان استان ایلام واقع شده است.

حد و حدود منطقه حفاظت شده جنگلی دینارکوه به شرح ذیل تعیین شده است:

شمالا: از تنگ خروزان و آب تختان بسمت منطقه بایش و پادامنه کوه کلاونرمه و ادامه آن به آب مال حاضری و پادامنه ارتفاعات گرازان پائین و بالا تا متصل شود به رودخانه انجیره و در امتداد آن به سمت شرق و منتهی الیه زمین‌های کشاورزی و در امتداد دامنه شیب شمالی دینارکوه تا متصل شود به محل تلاقی آب خزینه و منتهیی الیه اراضی روستای هزارانی.

جنوبا: از خط الراس و آبریز شمالی تنگ سیاه و سر چنار و چشمه آب ده بانه تا متصل شود به خط الراس دینارکوه و در امتداد آن به سمت غرب و ادامه تا تنگ سر قدح، ارتفاعات کره کلول، تنگ گرازان و گرازان پائین و بالا تا تلاقی خط الراس کوه کلاو نرمه و رودخانه خروزان.

شرقا: از منتهی الیه اراضی کشاورزی روستای هزارانی در ارتفاع ۸۰۰ متری از سطح دریا و در امتداد رودخانه خزینه تا متصل شود به خط‌الراس آبخیز شرقی تنگه سیاه و سر چنار تا آب ده بانه.

غربا: از تلاقی خط‌الراس کوه کلاو نرمه و رودخانه خروزان و در امتداد رودخانه مذکور تا تنگ خروزان و آب تختان.

راه‌های ارتباطی: با توجه به توسعه مراکز مسکونی در نوار شمالی و غربی منطقه حفاظت شده دینارکوه، عمدتا راه‌های ارتباطی به منطقه در این نواحی قرار دارند. مهمترین راه‌های ارتباطی به منطقه عبارتند از:

-  جاده آسفالته آبدانان – سایت مخابراتی دینارکوه که به قسمت‌ مرکزی منطقه وارد می‌شود.
- جاده آسفالته آبدانان – روستای گنداب از قسمت شمال غربی منطقه می‌گذرد.
- جاده انجیره – تختان – خروزان در غرب منطقه که از مهمترین راه‌های ورودی به منطقه حفاظت شده دینارکوه است.

ضمن اینکه راه‌های فرعی دیگری به منظور دسترسی به داخل منطقه حفاظت شده دینارکوه وجود دارد که عموما خاکی و مالرو است. این راه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار نبوده و اکثرا مورد استفاده عشایر و دامداران منطقه قرار می‌گیرند.

آبادی‌های داخل و پیرامون منطقه حفاظت شده دینارکوه: با توجه به شکل زمین در منطقه حفاظت‌شده دینارکوه نواحی جنوبی و داخلی منطقه حفاظت شده فاقد هر گونه روستا و مراکز مسکونی می‌باشد، ولی در سایر  قسمت‌ها بدلیل وجود منابع آب و زمین‌های کشاورزی و … روستاهای زیادی وجود دارند که اقتصاد آنها بر اساس کشاورزی و دامداری سنتی شکل گرفته است. اکثر روستاها دارای جمعیت کمی بوده و بیشتر به شهرهای نزدیک منطقه مهاجرت کرده‌اند. نظر به اینکه دامداری سنتی یکی از مهمترین مشاغل این روستائیان می‌باشد، از منابع طبیعی داخل منطقه استفاده نموده و در برخی مواقع مشکلاتی را برای منطقه ایجاد می‌کنند.

عمده‌ترین مراکز مسکونی پیرامون منطقه عبارتند از روستاهای خروزان در جنوب غربی، تختان در شمال غربی و روستاهای انجیره و گنداب شهرک هزارانی در شمال منطقه. شهر آبدانان نیز یکی از مهمترین نقاط مسکونی پیرامون منطقه است که در شمال منطقه واقع شده است. اکثر مردم این شهر از منطقه حفاظت شده دینارکوه بعنوان تفرجگاه استفاده می‌کنند. لازم به ذکر  است که روستای سیاخانی در شمال غرب منطقه واقع شده است. با توجه به اینکه شغل مردم این روستا دامداری سنتی است مدتی از سال را به عنوان ییلاق در منطقه سپری می‌کنند.

وضعیت طبیعی:

پستی و بلندی: منطقه حفاظت شده دینارکوه، منطقه‌ای کوهستانی از سلسله جبال زاگرس بوده که در دامنه ارتفاعی ۸۰۰ تا ۱۹۵۵ متر از سطح دریا قرار دارد. قله دینارکوه در قسمت مرکزی و زمین‌های کشاورزی واقع در جنوب روستای هزارانی به ترتیب مرتفع ترین و پست‌ترین نقاط ارتفاعی منطقه را تشکیل می‌دهند. در مجموع این منطقه از ارتفاعات بهم پیوسته و متعددی  تشکیل شده و منطقه‌ای است کوهستانی با راه‌های صعب‌العبور که به لحاظ داشتن پوشش جنگلی تا بلندترین منطقه دارای سیمایی کوهستانی با پوشش جنگلی می‌باشد.

بر اساس مشخصات ارتفاعی، شیب، ریخت‌شناسی و عوارض زمین منطقه به واحدهای کوهستان، تپه‌ماهور و دشت‌های دامنه‌ای تقسیم می‌شود. واحد کوهستان بیش از ۸۰ درصد سطح منطقه را تشکیل می‌دهد که کمتر دستخوش فعالیت انسانی شده و با توجه به تنوع شکل زمین و شرایط فیزیکی از تنوع زیستی و ارزش اکوتوریسمی بالایی برخوردار می‌باشد. شیب‌های تند در مناطق کوهستانی باعث ایجاد طیف وسیعی از سیمای فیزیکی شده است. تیپ کوه‌ها، با پستی و بلندی زیاد و تخریب شده نمایان هستند. کوه‌ها معمولا با شیب بالای ۲۵ درصد و عمدتا با بیرون‌زدگی سنگی و خاک‌هایی با عمق‌های متفاوت دیده می‌شوند. تیپ‌ اراضی تپه‌ماهوری با سطوح ژئومرفولوژیکی قدیمی از فرسایش تجمع‌یافته تطبیق می‌نماید که کاملا تخریب و بریده بریده شده‌اند. در تیپ‌ دشت‌های دامنه‌ای، شیب و اختلاف ارتفاع زیاد نیست و معمولا بطور پیوسته بصورت یک نوار در دامنه کوه‌ها دیده می‌شوند. در مجموع در سطح منطقه کوه‌ها و دره‌های زیادی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:

■ کوه‌ها:

کوه‌های شمال و شمال غرب: ارتفاعات کره کلول، کلاو نرمه، قدح، کوه تنگ قدح، ارتفاعات دارین و سنجره که دارای پوشش جنگلی تنک تا نیمه انبوه و انبوه هستند و سیمای جنگلی دارند.

کوه‌های جنوب و جنوب غربی: شامل ارتفاعات لوریزان، وران سیاه، اناران و کان سیاه بوده که دارای پوشش جنگلی نیمه انبوه هستند.

کوه دینارکوه در قسمت‌ مرکزی منطقه حفاظت شده واقع شده که دارای پوشش جنگلی تنک تا نیمه انبوه و انبوه بوده و سیمای جنگلی دارد.

■ دره‌ها:

با توجه به کوهستانی بودن منطقه و شکل زمین در تمام سطح منطقه دره‌ها و تنگه‌های متعددی وجود دارد که به لحاظ برخورداری از سیمای فیزیکی، پوشش گیاهی، آثار فرهنگی، تاریخی و … از ارزش  اکوتوریسمی بالایی برخوردارند. مهمترین این دره‌ها عبارتند از: دره گرازان در شمال غربی، دره قدح در شمال، دره شاوشه در شمال، دره خان تل در شرق، دره کول خشکه وردن در شمال، دره تنگ سبزعلی در جنوب شرقی و دره کناره در جنوب شرقی و …

دره و تنگه سپا و سرچنار: این تنگه به طول حدود ۴ کیلومتر در قسمت‌های میانی منطقه حفاظت شده دینارکوه و در فاصله حدود ۱۵ کیلومتری غرب شهر آبدانان واقع شده است. این منطقه به لحاظ داشتن گونه‌های گیاهی دارویی، صخره‌های دیدنی، منابع آبی، پوشش گیاهی انبوه با گونه‌های گیاهی و جنگلی نظیر بلوط، بنه، کیکم، ارجن، زالزالک، آویشن، پونه، گل مریم و… ، تیغه‌های سنگی زیبا، زندگی عشایری، دسترسی آسان با وسایل نقلیه، وجود راه‌های دسترسی به ارتفاعات مشرف به تنگه، نزدیکی به سایت‌های مخابراتی و اطلاعاتی دینارکوه و برخورداری از امنیت کافی دارای ارزش اکوتوریسمی نسبتا خوبی بوده و همواره مورد توجه علاقمندان طبیعت است.

آب و هوا و اقلیم:

در منطقه حفاظت ‌شده دینارکوه با توجه به عدم وجود ایستگاه هواشناسی برای دستیابی به آمار و اطلاعات قابل استناد، از ایستگاه هواشناسی دهلران بدلیل نزدیکی به این منطقه و داشتن شرایط مشابه استفاده شده است. بر این اساس، متوسط مقدار بارندگی سالانه منطقه حدود ۲۹۲/۲ میلی‌متر است که حداکثر آن در ماه‌های دی و بهمن نازل می‌شود. بیشترین نزولات در منطقه بصورت باران است. بر اساس آمار موجود، حداکثر بارش ۴۲۶ میلی‌متر، حداقل آن ۱۵۲ میلی‌متر و میانگین آن ۲۹۲/۲ میلی‌متر گزارش شده است. حدود ۵۰ درصد بارندگی‌ها در فصل زمستان اتفاق می‌افتد. با توجه به منحنی آمبروترمیک ایستگاه، دوره خشکی منطقه حدودا از اواسط اردیبهشت تا آبان ماه است.

دمای متوسط سالانه منطقه ۲۵/۶ درجه سانتی‌گراد است. مرداد ماه با میانگین ۳۹/۱ درجه بالای صفر بالاترین و دی‌ماه با میانگین ۱۲/۶ درجه سانتی‌گراد کمترین دما را دارند. دمای حداکثر مطلق ماهانه ۳۷ و حداقل مطلق ماهانه ۱۴/۶ درجه سانتی‌گراد و میانگین رطوبت نسبی منطقه ۳۸/۸ درصد است. آذر ماه با ۶۶/۵ درصد بیشترین و مردادماه با ۱۹/۵ درصد کمترین رطوبت نسبی را دارا هستند.

میانگین تبخیر سالانه منطقه ۳۶۵۴/۶ میلی‌متر است. تیر ماه با میانگین ۲۶۵/۲ میلی‌متر بالاترین و دی‌ماه با میانگین ۶۸/۱ میلی‌متر پایین‌ترین مقدار تبخیر را دارند. سرعت سالانه باد در منطقه ۱۰/۷ متر در ثانیه می‌باشد و جهت وزش باد غالب سالانه، جنوبی است. میانگین ساعات آفتابی منطقه بر اساس اطلاعات موجود ۲۶۵/۵ ساعت بوده و خردادماه بالاترین و آذرماه کمترین ساعات آفتابی را دارا هستند. بر اساس اطلاعات این ایستگاه و با توجه به اقلیم‌نمای آمبرژه، منطقه دارای اقلیم بیابانی گرم است.

منابع آب:

منطقه حفاظت شده دینارکوه از منابع آبی زیادی برخوردار است. این منابع علاوه بر تاثیر بسزایی که در غنای زیستی منطقه دارند، جلوه‌های زیبایی را در منطقه ایجاد نموده‌اند که از ارزش اکوتوریسمی زیادی برخوردارند. در منطقه حفاظت شده دینارکوه چندین رودخانه کوچک وجود دارد که عبارتند از:

رودخانه تختان و خروزان: که از مرز غربی منطقه عبور کرده و قسمتی از مرز منطقه را تشکیل می‌دهد. رودخانه چنیز انجیره که از ارتفاعات دامنه‌های جنوبی حوزه کبیرکوه سرچشمه گرفته و از نزدیک روستای انجیره وارد منطقه شده و جلوه‌هایی زیبا را در داخل منطقه ایجاد نموده است.

رودخانه قدح: که پس از عبور از روستای گنداب وارد منطقه حفاظت شده می‌شود. سایر رودخانه‌ها فصلی بوده و فقط در فصل‌های بارندگی پر آب می‌شوند.

چشمه‌ها: در داخل محدوده حفاظت شده دینارکوه چشمه‌های زیادی جریان دارند که عموما برای مصارف حیات وحش، دام و شرب روستائیان مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به تعداد زیاد این چشمه‌ها فقط به مهمترین آنها اشاره می‌شود. چشمه‌های چال چاله، دره گوش، دوله، گهت، سرداب، سرکنه، نره کچ، مله کور، گرتل، گاره، پیلوا، مله سوره، شاوشه، پیزله، دارین، اشکی، سیاخانی، دائم آب، کول عمار، تلخ آب، چشمه کوه انار، دول دراز، سیادول، چشمه‌های نره نمک و … از مهمترین چشمه های منطقه بوده و با توجه به اینکه منطقه حفاظت شده دینار کوه دارای تابستان‌های بسیار گرم است و دمای هوا به شدت بالا می‌رود، بنابراین دائمی بودن آب آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.

چاه کبوتران: این چاه که بصورت کاملا طبیعی و در اثر حرکات داخلی زمین ایجاد شده است، در قسمت‌های مرتفع منطقه قرار گرفته که به لحاظ برخورداری از شرایط زیستی مناسب، زیستگاه تعداد زیادی کبوتر چاهی است. شکل آن تقریبا دایره‌ای، با قطر دهانه ۲ متر و عمق ۲۰ متر است. این چاه در مسیر جاده بوده و دسترسی به آن آسان است.

مدیریت و حفاظت از منطقه:

این منطقه نیز همانند منطقه حفاظت شده کبیرکوه با گذشت چند سال از تصویب آن به عنوان حفاظت شده هنوز دارای تشکیلات مستقل نیست و توسط اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آبدانان کنترل و مدیریت میشود. با توجه به وسعت حوزه شهرستان و تعدد زیستگاه‌های آبی و خشکی، نیروهای شاغل در اداره یاد شده بسیار مشکل میتوانند از عرصه‌ها طبیعی منطقه حفاظت کنند. همچنین منطقه مذکور فاقد طرح مدیریت بوده و از این رو زون‌بندی در آن صورت نگرفته است. به همین دلیل حوزه منطقه با توجه به قابلیت‌های آن از نظر کاربری و استعداد و اهداف چندگانه مورد انتظار از یکدیگر تفکیک نشده و با وجود تمام قابلیت‌های خود از نظر حفاظتی، پژوهشی، آموزشی و تفرجگاهی بدلیل فقدان طرح مدیریت، دارای برنامه مشخصی نبوده و فاقد طرح اجرایی در زمینه مدیریت می‌باشد. با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه تعارض به منطقه در حال افزایش است که در صورت عدم توجه به آن و عدم اجرای طرح مدیریت منطقه در آینده‌ای نزدیک با مشکلات عدیده‌ای روبرو خواهد شد.

پوشش گیاهی:

به علت استفاده‌های بی‌رویه از مراتع و جنگل‌های منطقه و چرای بی‌موقع و زودرس، پوشش گیاهی و خاک دچار سیر قهقرایی شده و گیاهان خوشخوراک جای خود را به گیاهان نامرغوب، خاردار و یکساله داده و از ارزش و اهمیت مراتع آن کاسته شده است.

توده‌های جنگلی منطقه دینارکوه جزو گروه جنگل‌های بلوط ایرانی بوده و در منطقه بیشتر با سایر گونه‌های جنگلی با ارزش نظیر بنه، بادام کوهی، زالزالک، انجیر کوهی و کیکم دیده می‌شوند. جامعه بلوط این منطقه به لحاظ اینکه آخرین نقطه پراکنش بلوط در جنوب غرب کشور است و در واقع در زون اکوتون و بینابین قرار دارد، از اهمیت اکولوژیکی زیادی برخوردار می‌باشد. به همین جهت و به دلیل همراه بودن با گونه‌های مورد اشاره و با توجه به تقسیم‌بندی‌های انجام شده جنگل‌های منطقه دینارکوه جزو تیپ جنگل‌های بلوط می‌باشند. لذا با توجه به تنوع گونه‌ای و میزان تاج پوشش، ۹ تیپ جنگلی مشخص در منطقه وجود دارد که عبارتند از:

-    تیپ بلوط نیمه انبوه با تاج پوشش ۱۵- ۲۵ درصد
-    تیپ بلوط پراکنده با تاج پوشش ۵ -۱۵ درصد
-    تیپ بلوط بسیار پراکنده با تاج پوشش ۱- ۵ درصد
-    تیپ بلوط – بادام با تاج پوشش ۵ – ۱۵ درصد
-    تیپ بلوط – بادام با تاج پوشش ۱- ۵ درصد
-    تیپ بلوط – بنه همراه بادامک با تاج پوشش ۵ – ۱۵ درصد
-    تیپ بلوط – بنه با تاج پوشش ۵ – ۱۵ درصد
-    تیپ بلوط – بنه با تاج پوشش ۱ – ۵ درصد
-    تیپ بادامک با تاج پوشش ۵ -۱۵ درصد

نزدیک به ۹۰ درصد منطقه دارای پوشش جنگلی نیمه انبوه تا پراکنده است و از این میزان بیش از ۸۵ درصد آنرا گونه غالب بلوط ایرانی (Quercus persica) شامل می‌شود. بقیه گونه‌های همراه زالزالک (Crataegus azorulus)، بنه (Pistaica atlantica)، کیکم (Acer monspessulanum)، بادام (Amygdalus orientalis) و انجیر کوهی (Fica carica)  است.

در منطقه حفاظت شده دینارکوه سه اشکوب بالایی، میانی و تحتانی قابل مشاهده است، به نحوی که اشکوب بالایی از ارتفاع ۱۸۰۰ متر شروع می‌شود و شامل جوامع پراکنده بنه، بلوط و زالزالک و گون می‌باشد. در اشکوب میانی که ارتفاعات ۱۰۰۰ تا ۱۸۰۰ متری را شامل می‌شود، گونه غالب بلوط ایرانی همرام با گونه‌های پسته وحشی، زالزالک، کیکم، بادام کوهی و انجیر کوهی مشاهده می‌شود. اما گیاهان اشکوب تحتانی گونه‌های علفی را شامل می‌شود که گونه‌های غالب آن عبارتند از شیرین بیان، انواع گوش بره، فرفیون، چمن بز و شکر تیغال.

گیاهان مهم منطقه عبارتند از: بومادران، جو دوسر، بلوط، بنه، بادام (تنگرس)، بادام، زالزالک، تمشک، مرغ، گاو زبان، کنگر، پنیرک، ملیکا، علف باغ، گوش بره، شنبلیله، دافنه

گونه های شاخص جانوری:

منطقه حفاظت شده دینار کوه علیرغم آنکه در گستره اراضی کوهستانی مناطق خشک و نیمه خشک کشور قرار گرفته است، اما از زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های متعددی برخوردار است که هر یک از آنها توسط یک یا چند گونه گیاهی و جانوری اشغال شده است. اگرچه انتخاب منطقه حفاظت شده دینار کوه بدلیل پوشش جنگلی آن بوده است اما وجود دره‌ها، ارتفاعات، تپه ماهورها و آبشخورهای این منطقه زیستگاه‌های بالقوه مناسبی را برای انواع حیات وحش فراهم نموده و از این لحاظ از مناطق حائز اهمیت استان ایلام بشمار میرود.

■ پستانداران: تاکنون ۱۶ گونه پستاندار وابسته به ۵ راسته و ۱۱ خانواده در این منطقه شناسایی شده که در صورت بررسی و مطالعه بیشتر وجود گونه‌های دیگر، خصوصا از راسته‌های جوندگان و حشره‌خورها و خفاش‌ها دور از تصور نیست.

از راسته حشره‌خواران تاکنون دو گونه خارپشت در منطقه شناسایی شده است. حشره‌خواران نقش بسیار با ارزشی را در زنجیره غذایی ایفا نموده و از عوامل اصلی کنترل کننده جمعیت حشرات و بسیاری از بی مهر‌گان بشمار میروند. پراکنش حشره‌خواران در بخش‌های جنگلی و حاشیه جنگل‌های منطقه دینارکوه میباشد.

از راسته خرگوش‌ها یا لاگومورفها یک گونه خرگوش در منطقه حضور دارد. خرگوش‌ها بدلیل عادت تغذیه‌ای سرگین‌خواری (کوپروفاژی) میتوانند بازدهی تغذیه‌ای خود را بالا ببرند و در ردیف علفخوارانی قرار گیرند که بخوبی از تولیدات زیستگاه استفاده میکنند. پراکندگی و فراوانی خرگوش‌ها در زیستگاه‌های تپه ماهوری منطقه این امکان را برای زیست پرندگان شکاری و گوشت خواران منطقه که بعنوان طعمه از آنها استفاده میکنند، فراهم آورده است.

از راسته جوندگان دو گونه تاکنون در منطقه شناسایی شده است. یکی از گونه‌های مهم این راسته سنجاب ایرانی از خانواده سنجاب‌ها میباشد که در بخش‌های جنگلی منطقه دینارکوه زیست میکند. قطع بیرویه درختان بلوط و جمع‌آوری میوه‌های آن توسط مردم از عوامل مهم کاهش جمعیت این گونه بشمار میروند. سنجاب‌های ایرانی با جمع‌آوری و زیرخاک نمودن بذور نقش مؤثری را در تولید مثل گیاهان برعهده دارند.

تشی بزرگترین جونده منطقه دینارکوه است که عمدتا در بخش‌های جنگلی زندگی میکند. حیوانی است پرقدرت که به وفور و با پراکندگی بالا در منطقه یافت میشود. این حیوان که از کلیه قسمت‌های گیاهان تغذیه میکند به گیاهان پیازدار و علفی تمایل داشته و فقط در صورتی از پوست تنه درختان و اصولا درختان جنگلی استفاده میکند که پوشش علفی یا تخریب شده و یا در دسترس نباشد.

از راسته گوشتخواران ۹ گونه تاکنون در منطقه گزارش شده است. از جمله گونه‌های مهم و حائز اهمیت میتوان به پلنگ، خرس قهوه‌ای، کفتار، گرگ و گربه وحشی اشاره کرد. آماربرداری دقیق از گونه‌های گوشتخوار عمده این منطقه از اولویت خاصی برخوردار است. با توجه به تعارضات صورت گرفته در منطقه، جمعیت بعضی از این گونه‌ها نظیر پلنگ و خرس قهوه‌ای در معرض تهدید است. پلنگ یکی از گونه‌های شاخص منطقه است که معمولا ارتفاعات و مناطق جنگلی را برای زیست انتخاب میکند. زیستگاه پلنگ در ارتفاعات دینارکوه، کره کلول، سپاه و سرچنار قرار دارد.

خرس نیز در نقاط مرتفع منطقه بویژه ارتفاعات کوه کلاونومه و منطقه پایش، گرازان بالا و پایین، ارتفاعات کوه کلول، کان سیاه، دربند، خروش قدح، ارتفاعات دارین، شاوشه سیاه کوه، پادامنه کوه ترمله و خال تل تنگ‌زی دیده میشود.

از راسته زوج سمان دوگونه کل و بز و گراز در منطقه دینارکوه یافت میشود. کل و بز از خانواده گاوسانان، در زمان‌های نه چندان دور در مناطق صخره‌ای و ارتفاعات بلند و نیز کمرکش کوه‌های کره‌کلول، کان سیاه، دربند، خروش قدح، ارتفاعات دارین، شاوشه و سیاه کوه در جمعیت‌های قابل توجهی روزگار میگذراندند. زیستگاه‌های فوق که از مهم‌ترین زیستگاه‌های مرتفع و نیمه مرتفع منطقه بشمار میروند، امروزه جولانگاه جمعیت اندکی از این گونه میباشد.

خوک وحشی (گراز) نیز بدلیل سازگاری بالا با شرایط محیطی، غذای فراوان و زادآوری بالا و عدم شکار در سرتاسر منطقه با جمعیت چشمگیری در منطقه آمد و شد میکند.

اکوسیستم‌های منطقه حفاظت شده دینارکوه با توجه به ویژگی های خود از نظر وسعت منابع زیستی پایدار و زیستگاه‌ در برگیرنده شمار دیگری از پستانداران است که در این مکان زندگی کرده و نیازهای زیستی خود را تامین می نمایند.

در مجموع پستاندار این منطقه عبارتند از: خرس قهوه‌ای، پلنگ، گربه وحشی، گرگ، شغال، روباه معمولی، کفتار، سمور، راسو، کل و بز، گراز، خرگوش، سنجاب ایرانی، تشی، خارپشت اروپایی، خارپشت گوش بلند، هامستر خاکستری، موش خانگی

■ پرندگان: براساس گزارش منتشر شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست تعداد پرندگان ایران به ۵۰۲ گونه میرسد که در ۲۰ راسته، ۷۹ تیره، ۲۲ جنس و ۷۸ خانواده طبقه‌بندی شده‌اند.

سهم منطقه حفاظت شده دینارکوه از پرندگان ایران که تاکنون شناسایی شده‌اند، ۴۶ گونه است که متعلق به ۷ راسته و ۱۹ خانواده میباشند. منطقه مذکور با برخورداری از شرایط متنوع زیستگاهی از لحاظ تنوع پرندگان نیز درخور توجه است. حضور ۱۰ گونه پرنده شکاری از قبیل قرقی، سارگپه معمولی، سارگپه پابلند، عقاب دو برادر، دلیجه، بالابان و شاهین که از گونه‌های حمایت شده نیز بشمار میروند بر اهمیت این منطقه افزوده و ضرورت حفاظت هرچه بیشتر از آن را دو چندان مینماید. این پرندگان که از خزندگان و پستانداران کوچک منطقه تغذیه مینمایند، نقش مؤثری را در کنترل جمعیت این گونه‌ها ایفا میکنند. از راسته گنجشک سانان نیز تاکنون ۲۵ گونه شناسایی شده است که در صورت مطالعه بیشتر، امکان وجود گونه‌های دیگر از این راسته در منطقه دور از انتظار نیست. اکثر گونه‌های پرندگان موجود در منطقه دینارکوه (به استثناء تعدادی از گونه‌های پرندگان شکاری) به تولید مثل پرداخته و جوجه‌آوری دارند که در صورت حراست مطلوب از زیستگاه‌های آنها، هر ساله به جمعیت این گونه‌ها در منطقه افزوده خواهد شد و اهمیت منطقه مذکور را در حمایت از این گونه‌ها افزایش میدهد.

پرندگان منطقه دینارکوه عبارتند از: کرکس، قرقی، سارگپه معمولی، سارگپه پابلند، عقاب طلائی، عقاب دوبرادر، دلیجه کوچک، دلیجه، بالابان، شاهین، تیهو، کبک، شاه بوف، جغد کوچک، سبز قبا، زنبورخوار سبز، دارکوب سرسرخ، دارکوب سبز، چکاوک کوچک، چکاوک کاکلی، چکاوک پنجه کوتاه، چکاوک شاخه‌دار، چلچله کوهی، دم جنبانک ابلق، سنگ چشم خاکستری، صعده ابروسفید، چکچک سیاه شکم سفید، کمرکولی درختی، کمرکولی کوچک، کمرکولی بزرگ،سهره دمگاه سفید، سهره جنگلی، سهره طلایی، گنجشک خانگی، گنجشک سیاه و سفید، سار، جی جاق، زاغی، کلاغ کوهی نوک سرخ، کلاغ گردن بور، کلاغ سیاه، کلاغ ابلق، غراب

■ خزندگان و دوزیستان: خزندگان و دوزیستان جانورانی بسیار سودمند برای طبیعت میباشند و در تعادل اکولوژیک و برقراری چرخه انرژی نقش بسزایی دارند. خزندگان در تعادل جوندگان و اثرگذاری آنها بر کشاورزی نیز مؤثرند. موقعیت منطقه حفاظت شده دینارکوه و تنوع شرایط زیستگاهی آن به گونه‌ای است که بنظر میرسد دارای فون ارزشمندی از خزندگان باشد. متاسفانه تاکنون نسبت به شناسایی خزندگان و دوزیستان این منطقه مطالعات جدی و جامعی صورت نگرفته است.

خزندگان (مارهای) شناسایی شده در منطقه دینارکوه عبارتند از: افعی یا گرزه مار، مار جعفری، تیرمار، یله مار، کورمار، مار آتشی، قمچه مار، مار پلنگی، مار قیطانی، مارکوتوله

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

از عوامل تاثیرگذار و مخرب بر مناطق حفاظت شده فعالیت‌های مختلف نظیر جاده‌سازی، بهره‌برداری از معادن، شکار و صید و تصرفات عدوانی و … است که در هر منطقه بسته به شرایط طبیعی و انسانی آن متفاوت است. در منطقه دینارکوه عوامل زیر تاثیرگذاری بیشتری دارند:

۱-   جاده‌ سازی: دو جاده آسفالته در منطقه وجود دارد. یکی از آنها جاده آسفالته‌ای است که شهر آبدانان را به سایت مخابراتی دینارکوه متصل میکند و دیگری جاده آسفالته آبدانان به روستای انجیره که از حاشه شمال غربی منطقه عبور میکند. همچنین تعدادی جاده خاکی فرعی که به منظور تردد عشایر در منطقه احداث شده است.

۲ -  شکار و صید غیر مجاز: شکار و صید بی‌رویه همچنان به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده چرخه زیستی مناطق محسوب میشود که منطقه دینارکوه نیز نمیتواند از این امر مستثنی باشد.

۳ – چرای دام: با توجه به وجود دام تا چهار برابر ظرفیت مراتع استان ایلام، فشار چرای دام در تمام مناطق که دارای عرصه‌های مرتعی هستند، مشهود است. منطقه حفاظت شده دینارکوه نیز از این قاعده مستثنی نیست.

۴ – تصرفات عدوانی: تجاوز به عرصه‌های ملی، شخم زدن و کشاورزی در این منطقه بسیار زیاد است.

۵ – عدم وجود یگان حفاظتی:

۶ – بیماری لورانتوس: گیاهی است نیمه انگلی که پوشش جنگلی را بعنوان گزینه میزبان انتخاب نموده و در طولانی مدت مرگ تدریجی درخت را به دنبال خواهد داشت. در منطقه حفاظت شده دینارکوه در مناطق جنگلی سپاه و سرچنار جنگلهای بلوط به گیاه نیمه انگلی لورانتوس آلوده شده اند.

رخدادهای منطقه:

- برای نخستین بار از پلنگ ایرانی در منطقه حفاظت شده دینارکوه تصویربرداری شد (لینک مرتبط)

تصاویر منطقه حفاظت شده دینار کوه: