پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: عرصه های طبیعی طالقان یکی از بهترین زیستگاه های کشور به لحاظ تنوع زیستی به شمار می رود. مناطق مرتفع کوهستانی و صعب العبور، دره های عمیق و وجود منابع آبی فراوان از جمله ۷۲ رودخانه دائمی و ۲۵ رودخانه فصلی، تنوع گیاهی و جانوری کم نظیری را در این نقطه از کشور بوجود آورده است.

وجود بیش از ۵۱۰ گونه گیاهی شناسایی شده که بیش از ۳۰ گونه آن به گیاهان دارویی با ارزش اختصاص دارد، گویای اهمیت پوشش گیاهی این منطقه می باشد.

از گونه های شاخص جانوری طالقان می توان به خرس قهوه ای، پلنگ، سیاهگوش، گربه وحشی، کل و بز، گرگ، کفتار راه راه، روباه، شغال، گراز، خرگوش و تشی اشاره نمود.

……………………..تصویر: سیاهگوش در اطراف روستای دنبلید در ضلع شمالی سد طالقان

انواع پرندگان از جمله کبک، کبک دری، بلدرچین، پرستو، انواع پرندگان مهاجر مانند مرغابی، غاز، لک لک و پرندگان شکاری و لاشخور مانند عقاب طلایی، سارگپه، دلیجه، دال و کرکس را می توان در طالقان مشاهده نمود.

……………تصویر: کرکس زخمی پیدا شده در بخش پایین طالقان در حال مداوا در اداره محیط زیست

بز وحشی (کل و بز) از گونه های حمایت شده کشور به شمار می رود و جمعیت آن در اکثر زیستگاه ها در حال نابودی و یا با کاهش شدید روبرو است. جمعیت بسیار مناسبی از کل و بز در زیستگاه های طالقان زندگی می کنند.

طی آخرین سرشماری صورت گرفته با وجود اینکه تیم سرشماری به دلیل وسعت منطقه، صعب العبور بودن و تعداد کم نیرو، موفق به پایش تمام عرصه ها بطور کامل نشدند، ۱,۰۸۰ راس کل و بز به روش مشاهده مستقیم شمارش شدند که قطعا با احتساب کل و بزهای مشاهده نشده جمعیت این گونه در این منطقه بیشتر از تعداد شمارش شده می باشد.

با وجود وضعیت بحرانی پلنگ ایرانی در بیشتر نقاط کشور، طالقان یکی از بهترین زیستگاه های این گونه در ایران به شمار می رود، بطوریکه پلنگ به دفعات در عرصه های طبیعی و حتی در نزدیکی روستاهای این منطقه مشاهده شده است.

تخمین زده می شود حدود ۱۲ تا ۱۵ قلاده پلنگ در عرصه های طبیعی طالقان زیست می کنند که این وجود تعداد پلنگ در این منطقه آمار شگفت انگیزی از جمعیت این گربه سان کمیاب به شمار می رود.

تصویر لاشه پلنگی که در دره سردیک در بخش بالا طالقان در اثر فرود بهمن مدفون شده و پس از آب شدن برف و یخ مشاهده شد

همچنین موارد متعددی از مشاهده و حضور خرس قهوه ای در اطراف آبادی های منطقه و تخریب کندوهای عسل گزارش شده است.

………………….ردپای بجا مانده از خرس در محدوده روستای خسبان در نزدیکی شهر طالقان

عرصه های طبیعی طالقان جزو هیچیک از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار ندارد

در کمال تعجب عرصه های طبیعی طالقان با وجود این پتانسیل بالا و تنوع زیستی کم نظیر، جزو هیچیک از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار ندارد و این منطقه که بی شک بسیاری از قسمت های آن مستعد ارتقا سطح حفاظتی به درجه پارک ملی است حتی به عنوان منطقه حفاظت شده نیز معرفی نشده است!

…………………………….تصویر ردپای بجا مانده از خرس در محدوده روستای جواستان

به گفته حشمت اله کشیری رئیس اداره محیط زیست طالقان، حفاظت از عرصه های طبیعی طالقان با وسعتی معادل ۱۳۲۵ کیلومتر مربع، وجود یک شهر و ۳ بخش (بالا طالقان، بخش مرکزی و پایین طالقان)، با دشواری ها و مخاطرات بسیاری روبروست.

حشمت اله کشیری می افزاید: طبیعت طالقان به دلیل بهره برداری های بیرویه و نبود برنامه مدیریت آمایش سرزمین، دستخوش آسیب های فروانی گردیده است، به شکلی که ارتباط طبیعی و منطقی میان اجزا محیط زیست این منطقه در بسیاری نقاط گسسته و اکوسیستـم های موجـود در بسیاری از بخش ها از حالت تعادل و امکان خود تنظیمی و خود ترمیمی خارج شده است.

تغییر کاربری و تبدیل اراضی

به گفته وی، پس از احداث و آبگیری سد طالقان با توجه به قرار گرفتن اراضی کشاورزی و اراضی ملی در محدوده مشرف به دریاچه سد، به دلیل جاذبه های توریستی، تمایل به ساخت و سازهای مسکونی و توریستی رشد فزاینده ای داشته و تغییر و تبدیل اراضی کشاورزی و تخریب مراتع و اکوسیستم کوهستان از هم اکنون قابل مشاهده می باشد که در ابعاد وسیع، لطمات جبران ناپذیری بر کیفیت اکوسیستم منطقه وارد می کند.

عملیات جاده سازی

آنطور که رئیس اداره محیط زیست طالقان می گوید، با ایجاد جاده های غیراصولی به بهانه های مختلف از جمله نصب دکل های فشار قوی، ایجاد جاده های دسترسی در محیط کوهستان، زخمی ابدی بر سیمای زیبای کوهستان وارد می نمایند. این امر در منطقه طالقان نیز به فور مشاهده می گردد و اخیرا نیز به دلیل اینکه تنها جاده دسترسی به این منطقه در حوزه استحفاظی استان قزوین می باشد، طرحی جهت احداث جاده دسترسی از دل کوه های منطقه در دست اجرا می باشد که این طرح نه تنها دارای مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی نبوده بلکه با تخریب سیمای کوهستانی منطقه درحال حاضر ادامه دارد و حجم قابل توجه خاکبرداری در شیب، باعث شده خسارات جبران ناپذیر فراوانی در اکوسیستم کوهستان وارد گردد.

…………………………….تصویر ردپای پلنگ مابین کوه بمبران و مهران در بخش بالا طالقان

فعالیت معادن

به گفته حشمت اله کشیری: از دیگر عوامل مهمی که اکوسیستم طالقان را تحت تاثیر قرار داده فعالیت های معدنی می باشد که در این راستا افرادی جهت کسب درآمد با بدست آوردن مجوز به هر طریق ممکن با تمام لوازم و تجهیزات پیش رفته وارد معرکه شده و ضربه های جبران ناپذیری به طبیعت وارد می کنند. این وضعیت در طالقان نیز قابل مشاهده است و بررسی ها نشان می دهد درحال حاضر در کل منطقه بیش از ۵ مورد معدن سنگ فعالیت می نمایند و در طول دو سال اخیر بیش از ۱۰ مورد پروانه اکتشاف معدن صادر شده است که در صورت بهره برداری از آنها بر تهدیدات و مخاطرات منطقه افزوده خواهد شد.

بهره برداری بیرویه از گونه های گیاهی ارزشمند

همچنین بهره برداری های بیرویه از گیاهان بومی منطقه جهت مصارف غذایی و دارویی ضمن تهدید تنوع زیستی و کاهش تراکم گیاهان باارزش دارویی منجر به غلبه و جایگزینی گونه های مهاجم و کم ارزش تر میگردد.

شکار غیرمجاز و وفور اسلحه

وجود ۷۶ پارچه آبادی در منطقه، حضور تعدادی شکارچی در اکثر این آبادی ها، دسترسی آسان از طریق این روستاها به زیستگاه های حیات وحش و تعداد اندک نیروهای حفاظتی، مقوله شکار غیرمجاز را به یکی از معضلات اساسی طالقان بدل کرده است.

کمبود نیرو

به گفته رئیس اداره محیط زیست طالقان منطقه ای با طول ۱۵۰ کیلومتر و وسعت ۱۳۲۵ کیلومتر مربع و تعداد آبادی های مذکور تنها با ۷ محیط بان کنترل می شود که با توجه به شیفتی بودن نیروهای حفاظتی، در کل منطقه در هر لحظه تنها ۴ نفر محیط بان حضور دارند.

…………………………تصویر ردپای پلنگ در محدوده کوه بمبران در بخش بالا طالقان

حشمت اله کشیری می گوید: در نهایت اگرچه در منطقه طالقان بهره برداری های بی رویه و مخاطرات اشاره شده، تعادل اکوسیستم را تا حدودی به هم ریخته و شکنندگی خاصی را باعث شده اما با اراده قوی و تلاش مستمر می توان بخش قابل توجهی از این خسارات را جبران و فرآیند توسعه و رشد منطقه را در مسیری مطمئن و پایدار قرار داد.

کشیری حفاظت از محیط زیست را بدون همکاری مردم غیرممکن می داند، در این راستا بخش عمده ای از فعالیت های اداره محیط زیست طالقان به آموزش، آگاه سازی و تعامل با جوامع محلی اختصاص دارد و نتایج بسیار خوبی نیز در زمینه حاصل شده است.

هم اکنون حدود ۳۰۰ نفر در ۷۶ پارچه آبادی این منطقه به عنوان همیاران محیط زیست در حفظ طبیعت طالقان، جلوگیری از تخریب زیستگاه ها و قطع درختان، مقابله با آتش سوزی احتمالی، همکاری در سرشماری حیات وحش و به خصوص در زمینه جلوگیری از ورود شکارچیان به منطقه و شکار غیرمجاز با نیروهای محیط زیست طالقان همکاری می کنند به طوریکه شکارچیانی که در گذشته هفته ای دو تا سه بار برای شکار به کوه می رفتند هم اکنون یا به کلی شکار غیرمجاز را ترک کرده و یا به ندرت تخلفاتی در این زمینه از آنان سر می زند.

………………………………..تصویر پلنگ در محدوده جواستان در بخش بالا طالقان

آموزش و تعامل جوامع محلی موجب شده است که با وجود تمام مخاطرات و و عوامل تهدید کننده، جمعیت حیات وحش طالقان در سال های اخیر حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد رشد داشته است.

امید است با توجه به ضرورت حفظ تنوع زیستی و جلوگیری از تخریب این زیست بوم ارزشمند، عرصه های طبیعی طالقان هرچه سریع تر به سطوح بالای حفاظتی ارتقاء یافته و نسبت به جبران کاستی های موجود اقدام گردد.