به مناسبت روز جهانی تالاب ها

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: دوم فوریه برابر با ۱۳ بهمن‌ماه، روز جهانی تالاب‌ها نام‌گذاری شده‌ است. در چنین روزی در سال ۱۹۷۱ میلادی، برابر با ۱۳۴۹ خورشیدی و در شهر رامسر ایران، معاهده‌ای جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها به تصویب رسید که به «کنوانسیون رامسر» مشهور شد.

تالاب چیست؟

تالاب که در زبان انگلیسی wetland خوانده می شود ، نام عمومی مکانهایی است که آب عامل اصلی تشکیل دهنده محیط زیست آن باشد.

تالاب ها معمولا زمانی شکل می گیرند که پهنه آب در سطح زمین یا در نزدیکی سطح وجود داشته باشد. به عبارت دیگر آب کم عمقی پهنه ای از زمین را پوشانده باشد. تعاریف و تعابیر مختلفی از اصطلاح تالاب در جهان رایج شده است. متداولترین تعریف از تالاب تعریفی است که کنوانسیون جهانی حفاظت از تالابها (کنوانسیون رامسر) به شرح زیر عنوان نموده است:‌

«مناطقی پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن زار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آب های شور یا شیرین به صورت راکد یا جاری یافت می شود، از جمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آنها در پائین ترین حد جزر از شش متر تجاوز نکند.»

با توجه به این تعریف، تالاب ها انوع گوناگونی از زیستگاه ها نظیر رودخانه ها، دریاچه ها، کرانه های ساحلی، جنگلهای حرا، لجن زارها و حتی آبسنگهای مرجانی را در بر می گیرند.

به علاوه انواع تالاب های مصنوع بشر مثل حوضچه های پرورش ماهی و میگو، آب بندانهای ها، اراضی تحت کشت آبی، حوضچه های استحصال نمک، مخازن ذخیره آب در پشت سدها، بستر شنی رودخانه ها و کانال های آب نیز مشمول این تعریف کلی می گردند.

ارزش های تالاب ها:

تالاب ها از جمله مولدترین محیط های جهان هستند. برای مثال، برنج یکی از محصولات رایج تالابی، غذای نیمی از جمعیت جهان را تأمین می کند. این اکوسیستم ها گهواره های تنوع زیستی دنیا هستند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه نقش مهمی در بقای گونه های بیشماری از گیاهان و جانوران وابسته به خود ایفا میکنند.

تالاب ها از اجتماعات انبوه گونه های پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و بی مهرگان حمایت میکنند. از بین ۲۰ هزار گونه مختلف ماهی در سطح جهان، بیش از ۴۰ % آنها در آبهای شیرین (تالاب ها) زندگی می کنند. تالاب ها ذخیره گاه های بسیار مهمی از مواد ژنتیکی (وراثتی) گیاهی نیز محسوب می شوند.

اقتصاددانان و دانشمندان به طور روزافزون در زمینه ارزیابی و مطالعه ارزشها و خدمات اکوسیستمی محیطهای طبیعی از جمله تالاب ها مشغول به کار هستند. این وظیفه دشوار با تقریب ها و تردیدهای فراوانی همراه است. برخی از مطالعات اخیر نشان می دهد که اکوسیستمها سالیانه حداقل ۳۳ تریلیون دلار ارزش خدماتی بوجود می آورند که ۹/۴ تریلیون دلار آن از طریق تالاب ها تأمین می شود.

تأثیر و تأثر متقابل اجزای فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی یک تالاب مثل خاک، آب و گیاهان و جانوران، عملکردهای حیاتی متعددی برای تالاب ایجاد می کند. از جمله: ذخیره سازی آب، حفاظت در مقابل طوفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آبهای زیرزمینی (جابجائی آب از تالاب به درون سفره های زیرزمینی)، تخلیه آبهای زیرزمینی (جابجائی آب به سوی بالا و تبدیل آن به آبهای سطحی)، پالایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی ها و تعدیل آب و هوای محلی.

از میان ارزشهای اقتصادی متعدد تالاب ها، می توان به حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری،‌ تأمین آب (کیفی و کمی)، آبزی پروری (بیش از دوسوم از برداشت محصول ماهی جهان به سلامت مناطق تالابی بستگی دارد)، تولید محصولات کشاورزی (از طریق تأمین آب و عناصر غذایی)، تولید چوب، تأمین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و کاربردهای تفریحی و گردشگری (توریستی) اشاره کرد.

علاوه بر این تالابها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی بشر اهمیت ویژه ای دارند. با باورهای جهان شناسی و مذهبی رابطه داشته، منشاء تعالی زیبایی شناختی می شوند، پناهگاه هایی برای حیات وحش ایجاد نموده و شالوده سنن مهم بومی را شکل می دهند.

کنوانسیون رامسر (میثاق بین المللی حفاظت از تالاب ها)

هر چند در حال حاضر علیرغم وجود میثاقهای بین المللی محیط زیستی، اکوسیستم های طبیعی و انسان ساخت با انواع مشکلات روبرو هستند، ولی اگر همین تعداد محدود از توافق و قراردادهای بین المللی زیست محیطی وجود نداشت، عمل حفاظت و نگهداری از محیط زیست به مراتب مشکل تر از آنچه امروز با آن مواجه هستیم، می بود. قوانین و معاهدات بین المللی پایه اجرا و بعمل درآوردن اصول و قوائد زیست محیطی در سطح جهانی می باشند. آنها نه تنها استانداردهای جهانی را تعیین میکنند بلکه صرف وجود آنها در صحنه جهانی اغلب دولتها را به امضا معاهدات و یا تدوین قوانین داخلی خود ترغیب می کنند.

کنوانسیون رامسر قدیمی ترین معاهده بین المللی، با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان است. آغاز آن در دوم ماه فوریه ۱۹۷۱ (۱۳ بهمن ۱۳۴۹) در شهر رامسر ایران بوده که  کنوانسیون نام خود را از این شهر اقتباس کرده است و کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۵ جنبه قانونی یافت.

این معاهده ۱۵۸ کشور عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالابهای با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آنها می نماید. بیش از ۱۷۰۰سایت با مساحت کل حدود ۱۵۰ میلیون هکتار در سراسر جهان در حال حاضر در این کنوانسیون به ثبت رسیده اند (آمار سال ۲۰۰۸).

گرچه نام رسمی کنوانسیون: «کنوانسیون تالابهای بین المللی بویژه به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی» یا به اختصار «کنوانسیـون تالابهـا (رامسـر، ایــران ، ۱۹۷۱) » نوشتـه می شـود، ولی به طور معمول به «کنوانسیون رامسر» شهرت دارد.

این کنوانسیون بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالابها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تأکید داشت. طی گذشت سالها، کنوانسیون گستره نگرش خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره برداری معقول و پایدار از تالابها را در بر می گیرد و تالابها را در زمره اکوسیستم هایی می داند که در حفاظت از تنوع زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق العاده ای دارند.

قدرت اثر هر معاهده فقط به اندازه ضعیف ترین عضو آن است. کنوانسیون رامسر نیز از این موضوع مستثنی نمی باشد. اگر قرار بر این باشد که تالابهای در معرض تهدید جهان حفظ شوند، اعضاء فعلی بایست الزامات کنوانسیون را جدی تر بگیرند و کشورهای بیشتری، بدون تاخیر، به عضویت این کنوانسیون در آیند.

کنوانسیون رامسر باعث دست آوردهای قابل توجهی در حفاظت از تالابها شده است اما حفاظت و نگهداری، ایده ال های شکننده ای هستند و ما باید دائما هوشیار باشیم تا اطمینان حاصل کنیم که تمام موافقتنامه ها، معاهدات، قوانین و کنوانسیون های زیست محیطی با شدت و حدت پیگیری شوند.

انواع تالاب ها:

انواع تالاب با توجه به تعریف کنوانسیون رامسر بشرح زیر می باشد:

الف) تالابهای دریایی و ساحلی:

مانند آبهای دریایی کم عمق دائمی، بسترهای دریایی زیر جذر و مدی، سواحل دریایی صخره ای، سواحل ماسه ای، قلوه سنگی یا  سنگریزه ای، ماندابهای بین جذر و مدی، غارهای آهکی و دیگر سیستمهای هیدرولوژیک زیرزمینی، دریایی و ساحلی

ب) تالابهای داخل خشکی:

مانند دلتاهای درون خشکی دائمی، رودخانه ها، نهرها، رودخانه های فصلی، جویبارها و نهرها، دریاچه های آب شیرین دائمی (بزرگتر از هشت هکتار)، دریاچه های آب شیرین فصلی (بزرگتر از هشت هکتار)، دریاچه های شور، لب شور و قلیایی دائمی، ماندابها و حوضچه های شور، لب شور و قلیایی دائم، غارهای آهکی و دیگر سیستم های هیدرولوژیک زیرزمینی داخل خشکی

ج) تالاب های مصنوعی:

مانند استخرهای پرورش آبزیان، استخرها (وچکتر از ۸ هکتار) شامل استخرهای کشاورزی، دامداری و مخازن کوچک، اراضی تحت آبیاری شامل کانال های آبیاری و مزارع برنج، اراضی کشاورزی تحت تاثیر سیلابهای فصلی، مناطق تصفیه فاضلاب،  آبراهه ها، کانالهای زهکشی و جوی ها

تالاب های ایران:

فلات ایران که بیش از ۸۰ درصد خاک سرزمینی کشور ایران را در برگرفته، تنوعی از چشم اندازهای کوهستانی، کوهپایه ای، دشتی، کویری و غیره را بوجود آورده است. همین ویژگی باعث شده که کشور ایران علی رغم قرار گرفتن در کمربند خشک و نیمه خشک جهان دارای میکرواقلیم های متنوعی باشد و از اقلیم های خیلی سرد تا خیلی گرم و از خیلی مرطوب تا خیلی خشک در آن یافت می شود.

تنوع اقلیم، پستی و بلندیهای فراوان، وجود دو دریای وسیع در شمال و جنوب کشور و گسترش وسیع تشکیلات زمین شناسی دوران سوم زمین شناسی که اغلب شور هستند، باعث شده که انواع مختلفی از تالاب ها، از جنگلهای مانگرو و صخره های مرجانی گرفته تا دریاچه های کوهستانی و دشت های شور کویری در آن شکل بگیرند.

…………………………………………تالاب بین المللی انزلی در شمال ایران

از طرفی ایران در مسیر دو کریدور اصلی مهاجرت پرندگان کره زمین قرار گرفته لذا اهمیت تالاب های ایران در پشتیبانی نظام طبیعی مهاجرت پرندگان بسیار زیاد است.

از ۴۲ نوع تالاب مشخص شده توسط کنوانسیون رامسر در سطح جهان به جز یک نوع تالاب یعنی تورب زارها، بقیه در کشور ایران یافت می شوند که بیانگر تنوع بسیار زیاد تالاب های ایران است. همچنین تعداد تالاب های ایران به واسطه وسعت کشور بسیار زیاد و محدوده تغییرات ابعاد آنها بسیار وسیع است بطوریکه وسعت آنها بین کمتر از چند هکتار تا بیش از ۵۰۰۰۰۰ هکتار در نوسان است.

در این میان بیش از ۸۴ تالاب با اهمیت بین المللی شناسایی شده است که از بین آنها تاکنون ۳۳ تالاب در قالب ۲۲ عنوان، با مساحت کل۱,۴۸۱,۱۴۷ هکتار، به کنوانسیون رامسر معرفی شده و مشمول مقررات این کنوانسیون گردیده‌اند.

۱- تالاب های آلا گل، آلماگل، آجی گل
۲- تالاب امیرکلایه
۳- مجموعه تالاب انزلی
۴- کولاب انتهای جنوبی هامون پوزک
۵- بندرکیاشهر و دهانه‏ سفیدرود
۶- دهانه رودهای گز و حرا
۷- دهانه‌ رود های شور، شیرین ومیناب
۸- آب بندان های فریدونکنار، ازباران و سرخ رود
۹- تالاب گاو خونی
۱۰- تالاب گمیشان
۱۱- تالاب های خلیج گواتر و حور باهو
۱۲- هامون صابری و هامون هیرمند
۱۳- خورخوران
۱۴- دریاچه قوپی
۱۵- تالاب قوریگل
۱۶- دریاچه ارومیه
۱۷- دریاچه پریشان و دشت ارژن
۱۸- شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان
۱۹- تالاب های نیریز و کمجان
۲۰- تالاب شادگان، خور الامیه و خور موسی
۲۱- جزیره شیدور
۲۲- تالاب های شورگل، یادگارلو و دورگه سنگی

+410
0
  

17 دیدگاه

  1. امیر می‌گوید:

    دیده بان عزیز
    ضمن تبریک این روز که یکی از افتخارات پدران ما بشمار می آید، امیدوارم با توجه ویژه به تالابها حافظ زحمات آنان باشیم.

    پر طرفدار Thumb up 24 Thumb down 0

  2. اهورا می‌گوید:

    افسوس و هزار بار افسوس که هرچی تالاب داریم یا خشکیده شدند یا در حال خشکیدگی هستند.

    پر طرفدار Thumb up 18 Thumb down 1

  3. دوستدار محیط زیست و حیات وحش ایران می‌گوید:

    در سال ۱۹۷۱ هنوز وضعیت محیط زیست و رودخانه ها و … کشور باین وضع اسفبار نیافتاده بود و آن روزگار ارزش اینها را میدانستند و انقدر درکشان بالا بوده که برای حفظ و نگهداری آنها کمیسیونهای بین المللی تشکیل میداده اند.
    امروز حتی نمیتوانیم خاک و مراتع و درختان داخل شهرها را حفظ کنیم و هرروزه به اندازه چندین سال از طبیعت کشورمان نابود میشود که برای احیای آنها شاید قرنها زمان نیاز باشد
    درختانی که صدها سال عمر داشته اند را در غرب کشور از بین برده اند جنگلهای شمال کشور نابود شده و چیز زیادی از آن باقی نمانده.
    چگونه میتوان این طبیعت بحران زده و در حال نابودی را نجات داد ؟
    حداقل سعی نمیشود همینکه باقیمانده را حفظ کنند و نقشه برای نابودی آن نیز دارند .

    پر طرفدار Thumb up 18 Thumb down 0

  4. کاراکال می‌گوید:

    ما ایرانیا با کشورمون چیکار کردیم؟
    به علت ورود فاضلاب شهری به تالاب انزلی عمق این تالاب از ۱۱ متر به کمتر از ۲ متر رسیده !
    این دیگه از فاجعه زیست محیطی هم رد کرده.

    پر طرفدار Thumb up 17 Thumb down 0

  5. سیما می‌گوید:

    و تالاب میقان اراک…
    که تا ۶سال پیش میزبان پنجاه هزار انواع پرندگان مهاجر از جمله درنای خاکستری. پلیکان و… بود.
    و اکنون به همت مسئولین و کارخانه سولفات سدیم که در دو کیلومتری تالاب قرار دارد ۵ هزار پرنده هم نمیشود یافت.
    این شرکت املاح معدنی به دنبال خشک شدن تالاب است تا با خیال راحت به استخراج بپردازد.
    در بازدیدی که امسال از آنجا داشتیم متاًسفانه اوضاع به شدت بحرانیست.
    به گفته همکارانم در شهر اراک بعد از بازدید وزیرتعاون و رفاه اجتماعی از این کارخانه، مدیر این واحد دولتی قول توسعه این کارخانه در آینده نزدیک را داده.
    جالب اینکه تا امروز حدود ۳۰ درصد آب تالاب کم شده و شوره نمک به وضوح بر بال پرندگان پیداست.
    هموطنان طبیعت دوست اگر به این تالاب سری بزنید در تابستان فلامینگو و در زمستان درنای سیبری را از نزدیک خواهید دید.

    پر طرفدار Thumb up 16 Thumb down 1

  6. دوستدار طبیعت می‌گوید:

    باعرض سلام و ادب متاسفانه در لیست تالابهای معرفی شده نام دو تالاب منحصربفرد تالاب بین المللی چغاخور و تالاب گندمان که در لیست تالابهای کشور می باشد ذکرن شده
    ای کاش این سایت همیشه بجای معرفی معضلات و مشکلات زیست محیطی در سطح کشور که آن هم به حق است اقدامات موثر در حفظ و احیا و حراست از محیط زیست را هم معرفی می کرد به عنوان مثال کاری که در استان چهارمحال و بختیاری در زمینه احیای تالاب گندمان در شهرستان بروجن و تدوین مدیریت زیست بوم تالاب چغاخور به عنوان یکی از چهارتالاب کشوراست را معرفی می نمود تا هموطنان می دیدند که چه زیبا جوامع محلی در چهارمحال و بختیاری قدر محیط زیستشان را می دانند و همکاری جوامع محلی با محیط زیست الگوی برای کل کشور باشد. جای همه خالی بود جشن پاسداشت روزجانی تالابها در روز جمعه کنار تالاب گندمان جهت دسترسی به این مراسم به سایت محیط زیست چهارمحال یا وبلاگ بروجن شهرستان تالابها http://www.mohitban.mihanblog.com مراجعه نمایید.

    پر طرفدار Thumb up 10 Thumb down 0

  7. احمد می‌گوید:

    سلام
    امروز با گذشت بیش از ۴۰سال از کنوانسیون رامسر چه کاری کردن که باید این روز تبریک بگیم؟
    تمام تالابها کشور یا خشک شدن یا شدن جایی برای دفع فاضلاب شهری و صنعتی یا شدن محیط توریستی مثل همین رامسر که تو هر تالابش چندتا قایق پاروی انداختن و تالابو به گند کشیدن

    پر طرفدار Thumb up 15 Thumb down 0

  8. مجتبی می‌گوید:

    عوض اینکه به حفظ داشته ها بپردازیم و بجای شکار پرنده ها از راه تور های گردشگری و پرنده نگری برای جوانان اون منطقه درامدزایی کنیم فقط داریم تالاب ها رو خشک میکنیم پرنده هاشو میکشیم آلودشون میکنیم و از بینشون میبریم فقطم بخاطر نبود مدیریت اصولیه وای از دست مسول بی لیاقت!!!!

    پر طرفدار Thumb up 7 Thumb down 0

  9. مسعود شهرابی می‌گوید:

    به واقع تالابها منحصر به فردترین زیستگاه های طبیعی هستند که نقش بسیار مفیدی بر حیات در کره زمین دارند
    امیدوارم مسئولان و مردم درک بیشتری از ارزش و اهمیت تالابها در سلامت و پویایی حیات در این کره “خاکی آبی” پیدا کنند
    ممنون دیده بان واقعا مطلبتون مفید و آموزنده بود
    دیده بان عزیز یه لطفی به مخاطبان و طبیعت ایران بکن و حتما و لطفا یه مصاحبه مفید، موثر، علمی و صمیمی با مهندس اسکندر فیروز داشته باش به خدا حیفه!
    به جون من حیفه با این مرد بزرگ و میهن پرست مصاحبه نکنی

    پر طرفدار Thumb up 5 Thumb down 0

  10. علی خان می‌گوید:

    تالاب نظام پاکساری زمین و به سوپر مارکت تنوع زیستی معروفه.خدا حفظ کنه تالابامونو

    پر طرفدار Thumb up 5 Thumb down 0

  11. ایمان می‌گوید:

    شاید در آینده تجاریش بگیرن و هایپرمارکت کنن؛ حالا خشکم شد بالاخره راه دیگری هست!!!!!!!!!!!!!!!!!
    جاده؛ پارکینگ؛ مرکز خدماتی و رفاهی؛ پاساژ؛ وووووووووووووووووووووووووووووووووووووووووو.

    پر طرفدار Thumb up 5 Thumb down 0

  12. فرخ حمیدی می‌گوید:

    تبریم می گم به همه ی زحمتکشان

    پر طرفدار Thumb up 6 Thumb down 0

  13. چغوک می‌گوید:

    یاد تالاب سولوکلی افتادم ، در گلستان ؛ زیستگاه ببر مازندران . زمانی در سالهای دهه ۷۰ یکبار رفتیم برای دیدن این تالاب زیبا و خلوت ، از همه ی جای این تالاب حس و حال ببر هیرکانی می آمد ! . افسوس که چنین جانور باشکوهی از کشور ما رفت ؛ بزرگترین ضایعه ی حیات وحش در کل فلات ایران …

    پر طرفدار Thumb up 11 Thumb down 0

  14. المو بلاغ می‌گوید:

    فقط میشه گفت متا سفم برای این اوضاع
    آخه دوست عزیز که میگی این تالابها توی چهار محال بختیاری احیا شده نگاه به وضع تاسف بار تالاب های کشورمون کنید حالا دوتاشم احیا شد واقعا مشکلمون حل میشه ؟

    پر طرفدار Thumb up 6 Thumb down 0

    • دوستدار طبیعت می‌گوید:

      دوستدار عزیز طبیعت حق باشماست ولی الگوبرداری درچهارمحال به عنوان آنکه می شودازاین شرایط بحرانی خارج شدمنظورمان بود چراکه محیط زیست به تنهای توان خروج از این مشکلات راندارد جوامع محلی وهمدلی مردم در تاریخ ثابت نموده که مشکلاتی را که دستگاههای دولتی حل نکردند مردم به سادگی حل نمودند

      پر طرفدار Thumb up 5 Thumb down 0

  15. حافظ محیط زیست می‌گوید:

    پارسال رفته بودم مرداب انزلی برای قایق سواری و دیدم که حجم رسوبات در سطح وسیعی از تالاب در بسیاری از مناطق به حدی رسیده بود که سطح تالاب با زمین اطراف یکی شده بود. نمیدونم برای حل این مشکل کاری انجام شده یا نه؟؟
    ولی متاسفانه اگر همینطور ادامه پیدا کنه شاید تا ۱۰ سال آینده دیگر تالابی وجود نداشته باشد.

    پر طرفدار Thumb up 5 Thumb down 0

  16. مهسا می‌گوید:

    با سلام و تشکر از همه دوستداران محیط زیست که به هر روشی سعی در حفاظت از زمحیط زیست ایران و کل جهان را دارند. من دوتا سوال داشتم در مورد تالاب جازموریان: در سایت های مختلف آب تالاب جازموریان را شور و در جاهای دیگر شیرین ثبت میکنند؛ واقعا آب این تالاب شور است یا شیرین؟ و سوال دیگر وضعیت این تالاب اکنون چگونه است آیا کاملا خشک شده یا هنوز مقداری آب دارد؟ ممنون. با آرزوی موفقیت برای همه دوستان.

    موافقم / مخالفم Thumb up 2 Thumb down 0

پاسخ دادن به علی خان لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>