پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: ۲۲ ماه MAY مصادف با اول خردادماه از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی تنوع زیستی (IDB- International Day for Biological Diversity) ، برای افزایش درک و آگاهی مردم جهان از اهمیت مسائل مربوط به تنوع زیستی نام گرفته است.
تنوع زیستی چیست؟
تنوع زیستی (Biological Diversity که به طور مخفف Biodiversity خوانده می شود) یعنی گوناگونی یا تنوع گیاهان و حیوانات و دیگر موجودات زنده در یک ناحیه یا منطقه خاص.
تنوع زیستی همچنین به معنای تعداد یا فراوانی گونه های زنده مختلف در یک منطقه خاص است. دانشمندان گاهی تنوع زیستی را اکوسیستم (منطقه ای طبیعی مشتمل بر مجموعه ای از گیاهان، حیوانات و سایر موجودات زنده در یک محیط خاص فیزیکی و شیمیایی) می نامند.
تمام موجوداتی که در یک اکوسیستم زندگی می کنند از جمله انسان، بخشی از شبکه حیات هستند. هرگونه پوشش گیاهی و هر موجودی نقش بسیار مهمی در چرخه حیات دارد. گیاهان، حیوانات و انسان ها در تعامل با یکدیگرند و بر اساس آنچه هر کدام ارائه یا تولید می کنند مانند غذا، سرپناه، اکسیژن و غنی سازی خاک به یکدیگر وابسته اند.
حفظ گستردگی تنوع گونه ها در هر اکوسیستم برای حفظ شبکه حیات و حفظ تمام موجودات زنده لازم است.
شعار روز جهانی تنوع زیستی در سال جاری با عنوان «تنوع زیستی برای توسعه پایدار» انتخاب شده است.
تنوع زیستی برای توسعه پایدار به چه مفهومی است ؟
ربشه کن نمودن فقر و مبارزه با گرسنگی یکی از مهمترین چالش های پیش روی جامعه جهانی در عصر حاضر است.
سرنوشت بشریت به شدت با تنوع زیستی در ارتباط بوده و حفاظت از تنوع زیستی به منظور کاهش فقر و دستیابی به توسعه پایدار ضروری است.
تنوع زیستی به دلیل کالاها و خدمات فراوانی که اکوسیستم ها از طریق ارائه منابع بیولوژیکی و خدمات اکوسیستمی در اختیار انسان قرار می هند برای کاهش فقر در سطح جهان از اهمیت بالایی برخوردار است.
زندگی بیش از ۳ میلیارد نفر در سراسر جهان به تنوع زیستی موجود در اکوسیستم های دریایی و ساحلی بستگی دارد و بیش از ۱٫۶ میلیارد نفر در جهان از طریق تنوع زیستی موجود در جنگل ها امرار معاش می کنند. بنابراین تخریب زیستگاه و از دست دادن تنوع زیستی معیشت میلیاردها نفر در سراسر جهان را بصورت مستقیم و غیر مستقیم تهدید می کند.
۷۰ درصد از مردم فقیر جهان در روستاها زندگی می کنند. مردم فقیر جهان به ویژه در مناطق روستایی ۹۰ درصد نیازهای خود از جمله غذا، سوخت، دارو، سرپناه و حمل و نقل را مستقیما از منابع بیولوژیک تامین می کنند.
تخریب محیط زیست و نابودی تنوع زیستی میزان دسترسی به غذا و درآمد خانوار را کاهش داده و در نتیجه منجر به افزایش فقر می گردد. مردم فقیر با هجوم بیشتر و بی ضابطه به باقیمانده منابع طبیعی برای بر طرف کردن نیازهای خود آنها را نیز از بین برده و روند افزایش فقر و گرسنگی شتاب بیشتری می یابد.
بنابراین حفاظت از تنوع زیستی به منظور کاهش فقر و دستیابی به توسعه پایدار ضروری است.
چه باید کرد؟
اقدامات و تلاش های گسترده ای باید در جهت دستیابی همزمان به توسعه، کاهش فقر و حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم های مرتبط صورت پذیرد.
اقدامات زیر باید توسط دولت ها صورت گیرد تا اهداف توسعه پایدار و حفظ تنوع زیستی محقق گردد.
مدیریت منابع زیستی:
استفاده مردم محلی از منابع طبیعی می بایست با تاکید بر مدیریت زیست محیطی و با کمک دانش بومی و سنتی اکوسیستم مربوطه انجام شود تا علاوه بر دسترسی مردم به خدمات اکوسیستم بر حفاظت از تنوع زیستی تاکید و بر اجرای آن نظارت شود.
افزایش آموزش و گسترش ارتباطات:
دولت ها می بایست آموزش های لازم در خصوص اهمیت حفظ تنوع زیستی و تاثیر آن در کاهش فقر را از دوران کودکی و در مدارس به کودکان ارائه دهند. این آموزش ها نقش مهمی را در حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار از منابع در نسل حاضر و نسل های بعد ایفا می کند.
همچنین دولت ها با گسترش ارتباطات موجب افزایش سطح آگاهی در بین طبقات مختلف جامعه و بویزه جوامع محلی شده و از این طریق می توانند در راستای اهداف توسعه پایدار گام بردارند.
تقسیم عادلانه سود حاصل از منابع تجدیدپذیر:
دولت ها می بایست ضمن رعایت مدیریت زیست محیطی در بهره برداری از منابع زیستی، سود حاصل از این بهره برداری را بطور عادلانه و منصفانه مابین جوامع وابسته به این منابع تقسیم کنند.
این اقدام می تواند با جلب مشارکت و دخیل نمودن افراد بومی ساکن زیستگاه های غنی از تنوع زیستی در طرح های گوناگون مبتنی بر توسعه پایدار برای آنها درآمدهای گوناگون ایجاد کنند.
این اقدام علاوه بر کاهش فقر در میان جوامع روستایی باعث میشود تا مردم محلی ضمن اینکه از تخریب و دست اندازی به اکوسیستم و تنوع زیستی خودداری می کنند و در زمینه حفاظت از منابع زیستی بعنوان منابع درآمد خود در مقابل انواع تهدیدها تلاش کنند.
+1260
Loading ...
بهره برداری و بهره کشی بی ضابطه از منابع طبیعی یعنی نابودی تنوع زیستی؛ علاوه بر استفاده پایدار از منابع طبیعی و جایگزین نمودن روشهای سازگار با محیط زیست مقابله با فرهنگ مصرف گرایی و اسراف باید از اولویتهای دولتها باشه؛ دقیقا مصرف گرایی و اسراف نه تنها در ایران که در بسیاری از کشورهای جهان به نوعی تبدیل به فرهنگ و بعضا هنجار شده!
مقابله با فرهنگ مصرف گرایی زمانی برای ما آشکار خواهد شد که بدانیم بخش عظیمی از منابعی که بشریت از آنها استفاده می کند اتلاف شده و از بین میروند همین مصرف گرایی مستقیما با افزایش گرمای جهانی، نابودی منابع طبیعی و کاهش تنوع زیستی و افزایش فقر ارتباط مستقیم دارد!
مقابله با فرهنگ مصرف گرایی و اسراف رو باید از خود و خانواده ها شروع کرد
جلوگیری از افزایش جمعیت در دنیا در کنار توسعه کشاورزی ارگانیک در بهبود وضعیت منابع طبیعی و ثبات تنوع زیستی موثر خواهد بود اما در مقابل توسعه محصولات تراریخته به کاهش تنوع زیستی در دنیا دامن خواهد زد
پر طرفدار
19 
0
مورد سوم “تقسیم عادلانه سود حاصل از منابع تجدیدپذیر” در مناطقی مانند غرب ایران، که از چوب جنگل های زاگرسی برداشت میکنند، خیلی مهم تره
اگر عدالت اجتماعی و اقتصادی در این مناطق هم به وجود بیاد، تخریب زیستگاه ها خودبه خود کاهش پیدا میکنه
پر طرفدار
6 
0
باید تاکید کرد که در بخش پایانی این مطلب بدرستی به موضوعی اشاره شده است که یکی از مهم ترین عوامل رویارویی مردم محلی با اکوسیستم مناطق زندگی خود است.
بهره برداری از منابع و عدم وجود منافع مالی برای مردم آن مناطق یکی از بزرگترین مشکلات در محیط زیست کشور است. اگر مردم را نه فقط برای حفظ و حراست بلکه برای تقسیم سود منطقی در یک اکوسیستم همراه کنیم قطعا شرایط تغییر خواهد کرد.
به عنوان مثال در جنگلهای شمال کشور کارخانه های چوب با برداشت بدون برنامه و در مقابل پرداخت ناچیزی به تعدای از افراد شاغل در این مجموعه ها و سود سرشاری که برای خود صاحبان این کارخانه ها دارد ؛ در واقع به سمت نابودی این جنگلها قدم برداشته اند.
حال آنکه این منابع متعلق به همه ی مردم است؛ اما اگر همین امکانات با سازماندهی به شکل تشکلهای بومی و محلی و تعاونی در اختیار مردم قرار گیرد قطعا وضع تغییر خواهد کرد. نمونه ی آن را میتوان در صنعت صید ماهی مشاهده کرد.
پر طرفدار
5 
0
در سرزمین های عربی از پیش از اسلام یک شیوه سنتی بهره برداری پایدار از منابع طبیعی و بویژه مراتع بنام حمی (Hima) وجود داشته که برای پایدار ماندن این منابع حیاتی مقرراتی را از سوی قبیله به اجرا در می آوردند:
* چرای دام تنها پس از پایان دوران گل و بذردهی، برای بذردهی و اطمینان از رشد گیاهان در فصل آینده، مجاز بوده و بهره برداران برای پیشگیری از تخریب تنها مجاز به تردد از مسیرهای معینی می بودند.
*تعداد و نوع دامهای چرا کننده در حمی مشخص شده و متخلفان با قربانی شتر و بعدها جریمه نقدی روبرومی شدند.
*در مراتعی که زنبورداری انجام می شد چرا تنها پس از پایان فصل گلدهی مجاز بوده و تقریبا پنج ماه چرا انجام نمی شده است.
*در جنگل های ارس و آکاسیا قطع درختان تنها در موارد اظطراری مجاز بوده است.
*در مجاورت تپه های شنی برای پیشگیری ازنفوذ شن به آبادی ها در شعاع معینی چرای دام و بوته کنی ممنوع بوده است.
پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی در اویل قرن بیستم و مرزبندی های جدیدی که از سوی قدرت های پیروز انجام شد بسیاری از این شیوه های کهن بدست فراموشی سپرده شد و وفور ناگهانی مدرن ترین سلاحهای جنگی آن روزگاران در میان اعراب طی دو دهه باعث کاهش شدید و نابودی کامل گونه هایی همچون شیر ایرانی، گورخر سوری، شترمرغ سوری و یوزپلنگ آسیایی و کروکودیل نیل دره رود اردن گردید.
در دو دهه گذشته به تدریج در عربستان سعودی، اردن، سوریه و لبنان برای همیاری واقعی جوامع محلی در حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی این شیوه در حال احیا بوده است.
greenprophet.com/2010/09/examples-of-hima
و
muslimheritage.com/article/ecology-muslim-heritage-history-hima-conservation-system
در ایران با وجود گزارش های تخریب گسترده جنگل های مازندران برای تولید ذغال در قرن نوزدهم، به احتمال بسیار زیاد شیوه های مدیریت محلی منابع طبیعی در میان دامپروران و کوچ نشینان وجود داشته است.
آیا خوانندگان گرامی از این شیوه ها اطلاعاتی دارند؟
البته از دیرباز در کنار قرق های درباری همچون جاجرود، خوانین محلی نیز قرق های ویژه خود را داشته اند که در آن برای پیشگیری از رمانیدن جانوران شکاری چرای دام و بوته کنی ممنوع بوده است.
موافقم / مخالفم
1 
1
افزایش درک و آگاهی مردم جهان در باره اهمیت ” تنوع زیستی ” و و مسائل مرتبط با آن و تلاش جهت حفظ این تنوع و یا لااقل ممانعت از وارد شدن خسارات بیشتر به آن و نیز دستیابی به اهداف شعار امسال این روز جهانی یعنی ” تنوع زیستی و توسعه پایدار ” در مظاهر گوناگون آن بیش از هر چیز به شیوه تفکر و عملکرد انسانها و طبعأ کشورهای مختلف بستگی داشته و دارد ،
معلوم است که درک صورت مسئله و نیز راه حل درست در گرو رفتار صحیح در این چهارچوب است.
از دیرباز بین جوامع مختلف انسانی بر سر استفاده از طبیعت اختلاف نظر و منازعه و درگیری وجود داشته است و در حال حاضر و در شروع هزاره سوم نیز این مشکل در منازعات متفاوت منطقه ای و بین المللی بخوبی دیده می شود ، منشأ و علت اصلی نیر عدم تفاهم و توافق بین آدمیان بر سر بهره برداری معقولانه از طبیعت و سودجویی طماعانی است که به این اختلافات دامن می زنند ، بطور طبیعی راه حل این است که جامعه جهانی و بشریت ابتدا به یک درک مشترک بر اساس رعایت حقوق طبیعی و محترم شمردن حق حیات شرافتمندانه و عزتمندانه همه انسانها در چهارچوب کشورهای متفاوت و نیز در سطح بین المللی دست یابند تا امکان برخورداری بالنسبه منصفانه همگانی از مواهب طبیعی فراهم شود تا آنگاه بتوان به پایداری و دوام آن اندیشید ، عده ای طماع و سودجو که مایل به پذیرش قواعد منطقی و مدنی نبوده و بیشتر به جیب خود و استفاده شخصی و خاص و انحصاری از طبیعت اندیشیده و مقولاتی چون ” تنوع زیستی ” و ” توسعه پایدار ” و نظایر آن چندان مورد توجه شان قرار نمی گیرد ، با تمسک افراطی و تندروانه به عناوین موجه و دارای مطلوبیت همگانی ، سعی در تشدید اختلافات و کشاندن منازعات به مسیر درگیریهای نظامی و مسلحانه هم در دایره خاص کشورهای مختلف و هم در عرصه های منطقه ای و جهانی می کنند و بدین ترتیب هم بر فقر و فلاکت انسانها افزوده شده و هم بر طبیعت خسارتهای بزرگ و غیرقابل جبران وارد می شود.
در زمان حال ارجح است تلاش اصلی همه انسانها ، چه آنان که به سعادت و رفاه همگانی خویش و نسلهای آینده خود می اندیشند و چه آنها که ارزشهای مثبت دیگری جز اینها را نیز در نظر داشته و بدانها می اندیشند ، بر همکاری و اتحاد برای ترویج تفاهم و توافق گسترده برای بهره مندی منصفانه و منطقی و معقولانه عموم مردم از مواهب طبیعی و رعایت این حقوق هم در چهارچوب مرزهای جغرافیای کشورهای مختلف و هم در مقیاس جهانی متمرکز باشد ، در این راستا و بطور همزمان باید مضرات و پیامدهای منفی روشهای افراطی و تندروانه و متکی بر اقدامات یکجانبه و زورمدارانه تحت هر عنوان که اصولأ بدون کسب رضایت و تفاهم و توافق عمومی نیز صَورت می گیرند ، به افکار عمومی یادآوری و گوشزد شده و نقش مهم این تفکرات در افزایش فقر و فلاکت عمومی در کشورهای مختلف و نیز در کل جهان روشن شود ، اگر اغراق نباشد ، براستی میتوان گفت که این معضل ، عامل مهم نابودی ” تنوع زیستی ” و مانع بهره برداری پایدار از منابع طبیعی در جهت توسعه متوازن و منصفانه جوامع بشری است.
شایسته است محور اصلی رفع اختلافات و تفاوت سلایق بر پایه تفاهمات و توافقات مدنی و انسانی و سازگار با آموزه های دینی و اخلاقی قرار بگیرد و نهادهای مرتبط با این شیوه صحیح هم در صحنه داخلی کشورها و هم در سطح جهانی تقویت شده و گسترش یابند و به مراجع اصلی رسیدگی به اختلافات و منازعات و تداخل منافع احتمالی مبدل شوند.
موافقم / مخالفم
2 
0