نقشه ماهواره ای:

 

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی در جنوب شرقی شهر اصفهان واقع شده است و جاده آسفالته اصفهان ـ شیراز از کناره شمالی و غربی آن میگذرد. مساحت پارک ملی کلاه قاضی ۴۷,۲۶۲ هکتار و مساحت پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی ۳,۵۷۴ هکتار می باشد.

وجود اکوسیستم خوب و زیستگاه های قابل توجه باعث گردید که در سال ۱۳۴۶ شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید طی مصوبه ای ارتفاعات کلاه قاضی را به نام منطفه حفاظت شده کلاه قاضی، قرق اعلام نمود. پس از آن پس از فراز و نشیب های بسیار نهایتا در سال ۱۳۷۴ با پیگری های مستمر و وجود کمترین تعارضات یعنی نداشتن هرگونه عرصه و اعیانی تحت تملک اشخاص حقیقی و حقوقی و حل مسأله دامداران توسط نهادهای عضو شورای کشاورزی استان اصفهان با اعتبارات پیش بینی شده در جهت اسکان عشایر از طریق اداره کل امور عشایر استان اصفهان و تأیید مسئولین استان اصفهان، طی مصوبه شماره ۲۹۴ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۷۶/۱۱/۱۲ به عنوان پارک ملی معرفی گردید.

نزدیکترین گوشه پارک که گوشه شمال غرب آن است در حدود ۳۶ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد.

در این منطقه رشته کوه هایی به موازات هم وجود دارند که جهت آنها شمال غربی به جنوب شرقی است. این پارک شامل رشته کوه شیدان و رشته کوه کلاه قاضی می باشد که این کوه نام خود را از دو ارتفاع سنگی گرفته که هر دو از دو طرف با شیب های تند که به دشت ختم میشود و به صورت دو برج سنگی برافراشته اند.

پارک ملی کلاه قاضی به موجب شرایط خاص از دیرباز زیستگاه وحوش بوده و دارای قدمت تاریخی زیادی است. چنانکه در تاریخ آمده است از زمان شاه عباس صفوی و بعد از آن به خصوص در دوره قاجاریه این کوه ها از شکارگاه های مخصوص این سلاطین محسوب می شده است. در اواخر قرن نوزدهم ظل السلطان پسر ارشد ناصرالدین شاه که سال های متمادی حاکم اصفهان بوده در کتاب خود از کلاه قاضی و شاهکوه به عنوان شکارگاه های غنی و زیبا یاد کرده است.

این منطقه به دلیل دارا بودن تنوع بوم شناختی، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از منابع ژنتیکی و بقای تعادل طبیعی همچنین کاهش ناهنجاری های حاصل از فعالیت صنایع و عوارض جمعیتی، برخورداری از چشم اندازهای زیبای نواحی کوهستانی و تپه ماهوری، وجود انواع گیاهان و گونه های متعدد حیات وحش جانوری و استفاده های علمی، پژوهشی، اقتصادی و گردشگری دارای ارزش وجودی پارک ملی بوده است.

کوه کلاه قاضی قسمتی از رشته کوه ماهدشت می باشد. بلندترین قله این کوه به ارتفاع ۲۵۳۴ متر است که در جنوب خاوری کوه اصفهان واقع شده است. چشمه های زیادی در دامنه های این کوه وجود دارد که گله های حفاظت شده کل و بز از آن استفاده می کنند. این کوه را معمولا از گردنه ای موسوم به گردنه لاشتر در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری اصفهان در جاده اصفهان به شهرضا صعود می کنند. این کوهستان دارای دره های متعدد شمالی و جنوبی است و وجه تسمیه آن شکل کاملأ مشخصی است که قله آن دارد و از شهر اصفهان به شکل کلاه قاضیان قدیم دیده می شود.

کوه کلاه قاضی دارای دیواره های بلند با سنگ های مناسب جهت صخره نوردی می باشد، به همین دلیل مورد توجه صخره نوردان قرار گرفته و مسیرهای گوناگونی در آن گشایش شده است.

در دره ای به نام دره شاهین که در قسمت جنوب خاوری کوه واقع شده، گروه کوهنوردی چکاد کوهستان اصفهان به همت سایر علاقه مندان در صدد ایجاد محلی با مسیرهای متنوع آموزشی می باشد که تا پایان سال ۱۳۸۱ هیجده مسیر مختلف در آن باز گردیده است.

در داخل پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی هیچگونه سکونتگاه انسانی وجود ندارد.

جاذبه های اکوتوریستی:

•    رشته کوه کلاه قاضی عامل جذب بسیاری از گروههای کوهنوردی و طبیعت گردان می باشد.
•    ذخایر فسیلی عامل حضور بسیاری از دانشجویان، استادان و محققین در منطقه است.
•    گونه های گیاهی و جانوری موجود از جاذبه های گردشگری این منطقه میباشد.

پوشش گیاهی:

تاکنون تعداد ۲۵۲ گونه گیاهی متعلق به ۱۹۲ جنس و ۴۶ خانواده در کلاه قاضی ثبت شده است. پوشش گیاهی پارک ملی کلاه قاضی علاوه بر پوشش گیاهی علفی، دارای گونه های درختی و درختچه ای می باشد که این گونه ها در نقاط مختلف دره ها و کوهپایه ها می رویند و تیپ اصلی پوشش گیاهی منطقه درمنه زار می باشد.

انواع مختلفی از گیاهان بوته ای از جمله درمنه، گل گندم، شقایق وحشی، آویشن، لاله وحشی، اسپند، خارشتر و درختان و درختچه ها مانند تنگرس، بادام کوهی، انجیر و بنه همچنین تعدادی از گیاهان دارویی از جمله چوبک، قدومه، همیشه بهار، ریواس، خاکشیر، گل گاوزبان، شنگ، کاسنی، سمی و … در این پارک میرویند.

درمنه دشتی و آنقوزه (Ferula  assa-foetida) از گونه های در حال انقراض منطقه می باشند.

گونه های شاخص جانوری:

تا کنون ۱۷ گونه پستاندار، ۴۴ گونه پرنده، ۱۱ گونه خزنده و یک گونه دوزیست در پارک ملی کلاه قاضی شناسایی و ثبت گردیده است.

گونه جانوری شاخص پارک ملی کلاه قاضی کل و بز است و آهو نیز به دلیل وجود دشت های وسیع از جمله دشت میانکوه، لاگور، لادقو و برآفتاب از جمعیت مناسبی برخوردار است. مشاهده این دو گونه در منطقه به راحتی و از فاصله نزدیک امکانپذیر می باشد.

پستانداران: تاکنون ۱۷ گونه پستاندار متعلق به ۱۶ جنس از ۸ خانواده و ۴ راسته بشرح زیر در پارک ملی کلاه قاضی شناسایی شده است:

کل و بز، قوچ و میش اصفهانی، آهو، پلنگ، گربه وحشی، کاراکال، گرگ، کفتار، روباه معمولی، کفتار، شغال، خرگوش، تشی، دوپای کوچک، جربیل بزرگ، جرد ایرانی، هامستر خاکستری، هامستر دم دراز، پامسواکی بزرگ و انواع موش

طبق آمار آخرین سرشماری (سال ۱۳۹۰) جمعیت زوج سمان کلاه قاضی به شرح زیر می باشد:

کل وبز: ۱۸۶۲      آهوی ایرانی: ۱۵۵۱     قوچ ومیش: ۵۸

پرندگان: تاکنون ۴۶ گونه پرنده متعلق به ۳۱ جنس و ۲۲ خانواده بشرح زیر در پارک ملی کلاه قاضی شناسایی شده که برخی از آنها بومی و برخی مهاجر بهاره و تابستانه یا مهاجر زمستانه میباشند و تعدادی نیز عبوری هستند و به صورت اتفاقی مشاهده شده اند.

پرندگان کلاه قاضی عبارتند از: عقاب طلایی، شاهین، سارگپه معمولی، سارگپه پابلند، کرکس کوچک، دلیجه، کبک، تیهو، هوبره، کوکر شکم سیاه، قمری معمولی، کوکو، جغد کوچک، شبگرد معمولی، بادخورک کوهی، چکاوک بیابانی، چکاوک کاکلی، چکاوک آسمانی، چلچله بیابانی، چلچله کوهی، چلچله دمگاه سفید، پرستوی دمگاه قرمز، پرستوی خانگی، دم جنبانک ابلق، سنگ چشم خاکستری کوچک، سنگ چشم دم سرخ، سسک جنبان، طرقه بنفش، چکچک بیابانی، چکچک گوش سیاه، چکچک دشتی، چکچک سرسیاه، چکچک ابلق، چکچک دم سرخ، کمرکلی کوچک، سهره صورتی، گنجشک خانگی، پری شاهرخ، زاغ نوک سرخ، غراب، زاغی، کلاغ سیاه، کلاغ ابلق، مگس گیر خالدار، کبوتر چاهی و باقرقره

خزندگان: در پارک ملی کلاه قاضی تاکنون ۱۱ گونه خزنده متعلق به ۱۱ جنس و ۷ خانواده بشرح زیر شناسایی شده است:

خزندگان کلاه قاضی عبارتند از: لاک پشت مهمیزدار، مارجعفری، افعی شاخدار، مارقیطانی تیرمار، مارپلنگی، بزمجه بیابانی خزری، آگامای پولک درشت صخره ای، آگامای چابک، آگامای وزغی خاکستری، مزالینای دم دراز بیابانی، جکوی دم زبر و جکوی دم کند

دوزیستان: در پاین منطقه تنها یک گونه دوزیست به نام وزغ سبز عربی از راسته Anura و خانواده Bufonidae با نام علمی Bufo viridis arabicus Eng.Green toad شناسایی شده است. پراکنش این گونه در پارک ملی کلاه قاضی به حاشیه چشمه ها، آبشخورها و مناطق سرسبزتر نظیر مزرعه لردسفید در دشت میان کوه محدود شده است.

متاسفانه این منطقه به دلیل محاصره در میان انواع کاربری ها حالت جزیره ای پیدا کرده است و کریدوری جهت مهاجرت حیات وحش به سایر مناطق و بر عکس وجود ندارد.

تجهیزات و امکانات حفاظتی:

•    سرمحیط بانی لاشتر واقع در شمال غرب منطقه و مشرف به جاده اصفهان – شهرضا
•    پاسگاه و مرکز آموزش بازدیدکنندگان لاگور مجهز به امکانات اقامتی و یک دستگاه دوربین بورد بلند سداد واقع در جنوب منطقه
•    پاسگاه محیط بانی محمد آباد در شرق منطقه و در مجاورت شهر محمدآباد
•    پست های دیده بانی چشمه توتی، قارنه و کلاه بزرگ مورد استفاده در گشت های شبانه

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

•    تداخل حریم و محدوده قانونی شهر بهارستان و محمدآباد با محدوده کلاه قاضی (مراحل قانونی رفع تعارض در حال پیگیری می باشد)
•    عبور اتوبان اصفهان – شهرضا از داخل پارک ملی
•    وجود مجموعه معادن سنگ لاشتر در قسمت پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی
•    پروانه های چرا متعلق به عشایر جرقویه در مراتع جنوب منطقه

رخدادهای منطقه:

- در تاریخ ۱۳۸۶/۴/۲۶ در نواحی صخره ای کوه های لاتاریک دو قلاده پلنگ مشاهده شده است.

- نصب دوربین‌های تله ای برای شکار تصاویر پلنگ در پارک ملی کلاه قاضی توسط اداره محیط زیست اصفهان در مردادماه ۱۳۹۱

- شکارچی یک راس آهو و یک قلاده کفتار در شریور ۱۳۹۱ در این منطقه دستگیر شدند. (لینک مرتبط)

- یکی از محیط بانان پارک ملی کلاه قاضی در جریان درگیری با شکارچیان در اردیبهشت ۱۳۹۲ زخمی شد. (لینک مرتبط)

- شکایت کمیسیون اصل نود مجلس درباره تخلف دولت در انتزاع ۸۰۰ هکتار از اراضی پناهگاه حیات‌وحش کلاه قاضی (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان بز وحشی در شهریور ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان بز وحشی در ۳۱ شهریور ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکاچیان غیرمجاز یک راس بز وحشی در مهرماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان دو بزغاله وحشی در مردادماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- درگیری شکارچی غیرمجاز یک بز و یک بزغاله وحشی با محیط بانان در مهرماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

تصاویر پارک ملی کلاه قاضی: