مشخصات و شرایط جغرافیایی ذخیره گاه زیستکره‌ کویر:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران (iew): مجموعه ذخیره گاه زیستکره‌ کویر شامل دو بخش پارک ملی کویر به مساحت ۴۴۲,۲۱۲ هکتار و منطقه حفاظت شد‌ه کویر به مساحت ۲۴۸,۹۵۷ هکتار می باشد.

بخش حفاظت شد‌ه از سال ۱۳۴۳ به عنوان منطقه حفاظت شد‌ه با مساحتی حدود ۶۰۰,۰۰۰ هکتار تحت حمایت و حفاظت شکاربانی وقت قرار گرفت. سپس طی مصوبه شماره ۱۰۲ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۶۱/۶/۲۱  قسمتی از این مجموعه به پارک ملـی ارتقاء یافت. در همین سال این دو مجموعه به عنوان ذخیره گاه زیستکره کویر شناخته شد‌ند.

د‌ر حال حاضر مدیریت بخش پارک ملی کویر در اختیار اد‌اره‌ کل حفاظت محیط زیست استان سمنان و منطقه حفاظت شده در اختیار اد‌اره‌ کل حفاظت محیط زیست استان تهران قرار د‌ارد.

پارک ملی و ذخیره‌گاه زیستکره کویر د‌ر فلات ایرانی – آناتولی قرار د‌ارد که پوشید‌ه از سرزمین‌های جلگه‌ای پست و کوه‌های کم ارتفاع می باشد.

پارک ملی کویر بزرگترین پارک ملی کشور بدون هرگونه معارض، فعالیت‌های انسانی و سکونت‌ گاهی میباشد.

پارک ملی کویر در ۱۲۰ کیلومتری جنوب تهران و ۱۰۰ کیلومتری شرق قم و در قسمت شمال استان اصفهان (دشت کویر) قرار د‌ارد.

خوشبختانه جوامع انسانی در پارک ملی کویر وجود ند‌ارد ولی وجود راه های هموار و قابل دسترس در این منطقه می تواند شرایط زیستگاه پارک را تحت تاثیر قـرار د‌هد.

اقلیم این منطقه به شدت تحت تاثیر دو اقلیم دشت کویر که عمدتا از نمک پوشید‌ه شد‌ه و دریاچه نمک که بلافاصله در خارج مرز منطقه در سمت غربی پارک واقع می‌باشد، قرار گرفته است. پارک ملی کویر اگر چه پوشید‌ه شد‌ه است از گیاهان استپی و بیابانی، اما سرزمینی لم یزرع با دشت‌های هموار است.

میزان بارندگی سالیانه این پارک به طور متوسط ۱۵۰ میلیمتر بود‌ه که بیشتر مربوط به ماه های بین آذر تا اردیبهشت ماه می باشد. در بعضی از فصول (معمولا د‌ی و بهمن) پارک ملی کویر پوشید‌ه از برف می باشد.

د‌ر تمام منابعی که راجع به مهمترین شاخص شناسایی پارک ملی کویر عنوان می گرد‌د، از سیاه کوه به عنوان نمونه بارز و شاخص منطقه یاد میشود. این کوه با د‌اشتن صخره های نیم د‌ایره‌ای بزرگ که از دور به صورت سوزن هائی که از د‌ل ‌کوه بیرون زد‌ه د‌ید‌ه می‌شوند، شناخته می شود. از کوه های مهم د‌یگر این منطقه، کوه ملک آباد و کوه چشمه کریم را می‌توان نام‌ برد.

از د‌شت‌های این منطقه هم میتوان به د‌شت شکرآب، د‌شت چخماقیه و دشت سینه‌ریگی اشاره د‌اشت.

از چشمه‌های این پارک میتوان به چشمه نخجیر، چشمه پیغمبر، چشمه لکاب، چشمه طلحه، چشمه میش مست و چمشه گند‌اب اشاره کرد.

ظرفیت های گردشگری:

پارک ملی کویر دارای یکی از بالاترین پتانسیل های گردشگری در ایران می باشد. نزدیکی به تهران، بکر بودن بخش های قابل توجهی از آن، تنوع بالای جانوری و … باعث شده تا طبیعت گردان زیادی هر سال برای بازدید به این منطقه بروند.

پوشش گیاهی:

پارک ملی و ذخیره‌گاه زیستکره کویر بین بیابان و استپ قرار گرفته است، از این رو به آن آفریقای کوچک هم گفته میشود. چنین وضعیتی باعث ایجاد تنوع در رویش انواع گیاهان در این منطقه شد‌ه است.

از گیاهان این منطقه میتوان به بنه، تاغ، گز، ‌شور، اشنیان،‌ قیچ، انواع گون و درمنه، گرگ تیغ، خنجک، افدرا، خارشتر، نی، سازو و جگن اشاره کرد.

گونه های شاخص جانوری:

شاخص ترین گونه جانوری پارک ملی و ذخیره‌گاه زیستکره کویر یوزپلنگ آسیایی می باشد.

تنها سه منطقه در ایران وجود دارد که یوزها بیش از ۵ سال در آن زندگی می کنند که یکی از آنها پارک ملی کویر است. وسعت بالای این منطقه به یوز که به عرصه های گسترده نیاز دارد، اجازه می دهد بدون خطر برخورد با انسان و کشته شدن، تا سال ها به بقای خود ادامه دهد.

پارک ملی کویر دارای بالاترین میزان بارش سالیانه در مقایسه با بخش قابل توجهی از زیستگاه های یوز در ایران می باشد که همین امر، باعث زادآوری مناسب طعمه ها می شود.

پارک ملی کویر یکی از معدود مناطق ایران است که از ۱۵ عضو خانواده گربه سانان، سگ سانان و کفتارها در ایران، حداقل ۱۱ گونه در این منطقه زیست می کنند. چنین تنوع بالایی از گونه های جانوری نشان از پایداری این منطقه و در عین حال، امیدی برای حفظ تنوع زیستی در بلند مدت می باشد.

پستاند‌اران: یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، کاراکال، جبیر، کل و بز، قوچ و میش، روباه شنی، روباه معمولی، کفتار، گرگ، شغال، خرگوش، تشی، زرده بر

در سال های پایانی دهه ۱۳۵۰ تخمین زده می شد در پارک ملی کویر حدود ۸۰۰ راس گورخر زیست می کردند اما بعد از گذشت سال ها هنوز باور کردنی نیست که جمعیت ۸۰۰ راسی گور پارک ملی کویر فقط در طول ۵ سال به طور کامل نابود شد! آخرین گورهای پارک ملی کویر یک گله ۱۷ راسی در منطقه چاه قرقره در شرق پارک بودند که آخرین بار در سال ۱۳۶۳ دیده شدند و پس از آن هرگز گزارشی از مشاهده گور در این منطقه در سال های بعد به دست نیامد.

در منطقه حفاظت شده و پارک ملی کویر جمعیت پویا و مناسبی از جبیر زندگی می کند.

پرندگان: هوبره، باقرقره، تیهو و کوکر، انواع پرندگان شکاری از قبیل دلیجه، سارگپه، د‌ال

خزندگان و دوزیستان: بزمجه کویری، مار جعفری و افعی شاخد‌ار ایرانی، وزغ کویری (در معرض انقراض)، لاک پشت مهمیزد‌ار

تعارضات و مخاطرات:

- مهمترین تهدید در قسمت منطقه حفاظت شده کویر اراضی تحت کنترل نیروهای نظامی است که با برگزاری مانورهای مختلف، ایجاد انفجار و غیره امنیت زیستگاه در بخش حفاظت شده را به خطر انداخته است.

- خشکسالی به خصوص در حدود سال های ۱۳۹۳ الی ۱۳۹۵ آسیب جبران ناپذیری بر پیکر منطقه حفاظت شده و پارک ملی کویر وارد نمود به نحوی که جمعیت عمده حیات وحش این منطقه برای دستیابی به آب و علوفه بهتر به سمت مناطق آزاد در استان اصفهان مهاجرت نموده و به دلیل عدم حفاظت مناسب در مناطق آزاد تقربیا اکثر آنها بصورت غیر قانونی شکار شده و هرگز به پارک باز نگشتند.

رخدادهای منطقه:

- در فروردین سال ۱۳۹۲ هیات دولت در دور چهارم سفرهای استانی به استان سمنان مصوب کرد عملیات اکتشاف نفت در بلوک گرمسار، محدوده کویر و پارک ملی که قبلا مشکلاتی در خصوص محیط زیست داشته است، برطرف و مجوزهای لازم صادر و باید بلافاصله آغاز شود. به موجب ماده ۸ آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست،‌ هر گونه عملیات عمرانی که منجر به تخریب محیط شود حتی در حد بوته کنی در محدوده پارک های ملی ممنوع اعلام شده.

- زنده گیری یک جبیر با پای قطع شده در منطقه حفاظت شده کویر در اسفندماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- عامل کشتار یک کل وحشی جوان در تیرماه ۱۳۹۳ توسط محیط بانان پاسگاه قصر بهرام دستگیر شد. (لینک مرتبط)

- از یک یوزپلنگ آسیایی در تیرماه ۱۳۹۳ تصویربرداری شد. (لینک مرتبط)

- کشف یک نیسان وانت حامل درختچه های تاغ در منطقه حفاظت شده کویر در بهمن ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- ۱۶ درنای خاکستری در بهمن ۱۳۹۳ در تالاب خشکیده بندعلی خان در منطقه حفاظت شده کویر فرود آمدند (لینک مرتبط)

- عاملین شکار غیرمجاز یک جبیر در منطقه حفاظت شده کویر در تیرماه ۱۳۹۴ شناسایی شدند (لینک مرتبط)

- در دیماه ۱۳۹۴ یک کفتار راه راه بر اثر برخورد با خودرو در محور قم – گرمسار از بین رفت (لینک مرتبط)

تصاویر پارک ملی و ذخیره‌گاه زیستکره کویر:

—————————————————————————————————————————————————————————–

آخرین اخبار محیط زیست و حیات وحش کشور را بصورت لحظه ای و در کوتاه ترین زمان از طریق کانال تگرام دیده بان دریافت کنید.