پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان (تالاب های طشک، بختگان و کمجان)

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه بختگان نخستین بار طبق مصوبه شماره ۷ مورخ ۱۳۴۷/۱۲/۹ شورای عالی تظارت بر صید به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید و سپس در سال ۱۳۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش مصوب شد و در سال ۱۳۷۴ قسمتی از پناهگاه به عنوان پارک ملی بختگان اعلام گردید.

پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان با وسعت هر یک به ترتیب ۱۷۵,۳۴۶ هکتار و ۱,۵۳۷,۶۷۱ هکتار در ۷۰ کیلومتری غرب نی ریز فارس واقع گردیده است.

این تالاب به دلیل ارزش های بالایی مه دارد توسط توسط سازمان بین المللی حیات پرندگان به عنوان زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده شده و همچنین در سال ۱۳۵۴ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.

تالاب های طشک و بختگان از بزرگترین و پرآب ترین دریاچه های کشور محسوب می شوند. (البته در حال حاضر چند سال پیاپی است که این تالاب ها با خشکسالی و کم آبی مواجه بوده و تقریبا بطور کامل خشک شده اند) این دو دریاچه درسال های پرباران گسترش یافته و به هم می پیوندند. طشک و بختگان و مناطق کوهستانی بین آنها و جزایر متعددی که در این دو تالاب وجود دارند مجموعه طبیعی بسیار با ارزشی را بوجود آورده اند.

این تالاب در ذخیره سازی آب برای اراضی کشاورزی حاشیه تالاب بسیار مهم است. همچنین این تالاب از مناظر و چشم اندازهای بدیع و بی نظیری به منظور جذب گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است. به گفته هانس لوفلر، محقق اتریشی: این تالاب از معدود تالاب های جهان است که در زمستان آب شیرین در سمت شرق آن و در تابستان آب شور در سمت غرب آن در جریان است. ویژگی بی همتایی که در هیچ کجای دنیا یافت نمی شود.

حداقل ارتفاع منطقه ۱۵۵۸ و حداکثر ارتفاع آن ۲۵۵۰ متر می باشد. رشته کوه های عظیم زاگرس در استان فارس ارتفاع خود را ازدست داده و به صورت رشته کوه های پهناوری گسترده می شوند. امتداد رشته کوه های اطراف دریاچه غربی – شرقی بوده که از افزایش این کوه ها مخروط افکنه هایی وسیع ایجاد می شود که محل برداشت منابع آب زیر زمینی و همچنین کشت و زرع می باشند. از مهمترین ارتفاعات منطقه می توان به کوههای پیچکان، چاه روغنی و ناانجیر در شمال و کوه های صادق آباد، خانه کت در جنوب دریاچه بختگان اشاره کرد.

زمین شناسی:

از نظر زون های زمین شناسی این منطقه در زون زاگرس و بخش کوچکی از آن در زون سنندج سیرجان واقع است. از پدیده های مهم زمین شناسی که در منطقه ظهور یافته است سطوح چینه بندی، دگردیسی، درزها و تعدادی گسل و چین خوابیده و گنبد نمکی است، از جمله گسل طشک، گسل ناانجیر، طاقدیس بیچکان و گنبد نمکی در شمال خانه کت.

منابع آب:

از مهمترین منابع تأمین کننده آب دریاچه های طشک و بختگان رودخانه کر می باشد. چشمه گمبان واقع درشمال غربی پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان در فصول پر باران دریاچه طشک را تغذیه می کند. رودخانه کر نیز ۵ کیلومتر قبل از ریختن به دریاچه بختگان به دو شاخ تقسیم می شود و به همین دلیل این منطقه را دو شاخ کربال می نامند و هر شاخه در محل ورود به دریاچه مانند شبکه مویرگی به چندین شعبه تقسیم شده و منطقه گسترده ای را فرا می گیرد در این منطقه ابتدا گزستانها و سپس نیزارهای وسیعی پدید آمده است.

چشمه های منطقه عبارتند از: چشمه هل، چشمه باغو، چشمه آخوندو، چشمه لیاب، چشمه ریزآب، چشمه بی بی فاطمه، چشمه قلمو، چشمه باغ قاضی، چشمه ناانجیر، چاده دراز، چشمه مقنعه سر، چشمه بیدمشک، چشمه امامزاده، چاه بیوک.

دریاچه طشک که در شمال دریاچه بختگان قرار گرفته وسعت کمتری دارد اما از نظر شرایط طبیعی با دریاچه بختگان تفاوتی ندارد. ده جزیره بزرگ و کوچک در این دریاچه دیده می شود که از نظر تخم گذاری پرندگان بویژه پلیکان ها حائز اهمیت می باشد.

جاذبه های اکوتوریستی:

پرتگاه ها، صخره ها، دره های عمیق، منظره های ویژه کوه ها و صخره ها که باتوجه به توپوگرافی منطقه حائز اهمیت بوده و جلب نظر می نماید. گردنه هل و باغو، تنگ زرد، شهر پازن، وجود بناهای قدیمی و آثار باستانی، کاروانسرای شاه عباسی و قدمگاه خضر نبی در جنوب پناهگاه حیات وحش بختگان که با وجود چندین چشمه کوچک در محل طبیعت زیبای آن دو چندان می شود.

پوشش گیاهی منطقه:

به طور تقریبی ۱۳۰,۰۰۰ هکتار کوه، دشت و دامنه بین دو دریاچه واقع گردیده که به اضافه کوه های خانه کت در جنوب دریاچه بخش کوهستانی پناهگاه را تشکیل می دهند. در این مناطق درختان و درختچه های بنه، بادام کوهی، تنگرس، کیکم و قیچ دیده می شود. در منطقه باغو در دشت ساحلی درختچه های قیچ به صورت یک نوار پهن تا ادامه کوه روییده است.

بالاتر از این نوار پوشش متراکمی از درمنه به چشم می خورد. جنگل های بلوط زاگرس در این منطقه به علت کاهش ارتفاع و افزایش درجه حرارت به جنگل های بنه و بادام کوهی تبدیل می شوند. از شمال دریاچه طشک تا حوالی ارسنجان بخشی از انبوه ترین جنگل های بنه استان دیده می شود که این پوشش تنها در مناطق کوهستانی دور از شهر و دسترس بومیان پابرجاست و دشت ها همه به زیر کشت رفته اند.

گونه های شاخص جانوری:

از میان حیات وحش مهره دار تعداد ۴۶ گونه از رده پستانداران، ۲۱۸ گونه از رده پرندگان، ۳۶ گونه از رده خزندگان، ۳ گونه از رده دوزیستان و تعداد ۲۳ گونه ماهی در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان زندگی می کنند.

این تالاب به علت دارا بودن جزایر کوچک و بزرگ از مکان های مهم زادآوری پرندگانی چون کفچه نوک، فلامینگو، کاکایی صورتی و… می باشد. تاکنون در این تالاب ها ۹۵ گونه پرنده که اغلب مهاجر زمستان گذران هستند شناسایی شده است.

پرندگان دشتزی نظیر کبک، تیهو، هوبره در کنار تالاب و دیگر پرندگان آبزی، قوچ ومیش و کل و بز از حیوانات شاخص کوهستانی منطقه به شمار می روند.

مکان های حضور حیات وحش عبارتند از:

قوچ ومیش و کل و بز: تنگ گور، ارتفاعات هل و باغو، تنگ شور، ریزآب
هوبره: کشتزارها و کفه شور
کبک و تیهو: تمام نقاط منطقه
فلامینگو و درنا: حوالی دریاچه طشک و بختگان
کفچه نوک، کاکایی و اگرت: دریاچه طشک و بختگان

رخدادهای منطقه:

- دستگیری شکارچی یک راس کل وحشی در اسفند ۱۳۹۰

- خشکیدگی کامل دریاچه بختگان و مرگ تعداد زیادی فلامینگو به دلیل فرورفتن در نمک های بجا مانده در مرداد ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

تصاویر پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان: