منطقه حفاظت شده کوه بافق

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران (iew): منطقه حفاظت شده کوه بافق از شهریور سال ۱۳۶۷ با وسعتی حدود ۷۰۰ هزار هکتار در محدوده شهرستان های بافق و اردکان به مدت پنج سال به طور رسمی به عنوان منطقه شکار ممنوع دره انجیر، آریز و باجگان اعلام شد و در سال ۱۳۷۲ ممنوعیت شکار در منطقه یاد شده تمدید شد. پس از آن در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ و با تصویب شورای عالی محیط زیست، قسمتهایی از منطقه شکار ممنوع در شهرستان بافق با وسعت ۸۸,۵۲۷ هکتار به علت برخورداری از وضعیت اکولوژیکی مناسب برای ادامه حیات گونه های ارزشمند جانوری و گیاهی مختلف رسما در زمره مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و به عنوان منطقه حفاظت شده کوه بافق معرفی شد.

شهر بافق در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق یزد و منطقه حفاظت شده کوه بافق در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرق شهر بافق واقع شده است.

این منطقه رشته کوه بزرگی است که از “بیشه درب بهاباد” تا “کوه سنگ قصاب” واقع در دهانه “پنج درخت” در مرز استان یزد با کرمان ادامه داشته و طول آن ۷۰ کیلومتر است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی و طبیعی منطقه که به صورت رشته کوهی در جهت شمال غربی – جنوب شرقی کشیده شده است، بسیاری از راه های ارتباطی در دو سوی شمال شرقی و جنوب غربی منطقه با رسیدن به بخش کوهستانی قطع شده و به صورتی نیستند که دو سوی کوهستان را به هم متصل کنند که این امر نقطه قوتی برای حفاظت منطقه حسوب می شود. تنها یکی از راه های ارتباطی فرعی منطقه از دشت شیطور آغاز می‌ شود که پس از عبور از دکل مخابراتی به سمت شهر بافق ادامه می یابد.

کوه بافق منطقه ای کوهستانی و دارای صخره های صعب العبور و بلند، تپه ماهورهای متعدد و پراکنده و دره های عمیق و پرشیب است. ارتفاعات منطقه در دو طرف به زیستگاه های دشتی با ویژگی های کاملا متفاوت مشرف می شوند. مرکز منطقه دارای بیشترین ارتفاع است و هرچه از مرکز به اطراف منطقه برویم، ارتفاع کم می شود.

به طور کلی دامنه تغییرات ارتفاعی منطقه بین هزار و ۶۰ تا ۲۸۶۰ متر است که بلندترین نقطه آن کوه باجگان در جنوب شرق منطقه و کمترین ارتفاع در شمال غرب و نزدیک معدن آهن بافق است.

ارتفاعات عمده منطقه شامل کوه بافق و کوه ریگو در شمال و شمال غرب، کوه نه سر در مرکز، کوه انارون و تاج کوه در جنوب و جنوب شرق منطقه که زیستگاه و پناهگاه مناسبی برای انواع گونه های کوهزی به ویژه کل و بز محسوب می شود.

در نواحی غربی منطقه حفاظت شده کوه بافق زیستگاه های دشتی با پراکنش گونه هایی نظیر جبیر وجود دارد که به دشت جبیری معروف است و از نواحی دشتی شرقی نیز می توان به دشت شیطور اشاره کرد که به همراه دره ها و تپه ماهورهای منتهی به ارتفاعات قلمرو یوزپلنگ آسیایی محسوب می شود.

در یک نگاه کلی به لحاظ ساختار توپوگرافیک، منطقه دارای اشکال زیستگاهی دشتی، تپه ماهوری و کوهستانی است که شکل زیستگاهی کوهستانی غالب است.

سازندهای این منطقه از نظر سن تقریبا تمامی دوران های زمین شناسی را شامل می شود که از کهن ترین تشکیلات منطقه می توان به تشکیلات پرکامبرین اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده کوه بافق به دلیل برخورداری از پارامترهای ارزشمند و وجود چشم اندازهای طبیعی یکی از مناطق تفرجگاهی و مناسب برای توسعه گردشگری طبیعی به شمار می رود.

منابع آبی:

منطقه حفاظت شده کوه بافق فاقد رودخانه دائمی است و تنها در زمان بارندگی های شدید، رودخانه های فصلی و موقتی پر آب می شوند که پس از مدتی خشک شده و فقط مسیل رودخانه است که باقی می ماند. در این منطقه تعدادی چشمه طبیعی وجود دارد که آب مورد نیاز حیات وحش را تامین می کند که برخی از آنها دائمی بوده و دارای آب شیرین هستند.

از جمله چشمه ها، منابع آبی و آب انبارهای مهم منطقه می توان به چشمه باراف، چشمه خری، آب موگردی، چشمه ماکو، چشمه گوشین، برونو، سنجدو، رود بیدون، آب انبارهای رجب دانشفر، دشت شیدی، کرینو، سارتو، مش مشو، سنگ قصاب، تلمبه بادی دشت شیطور، چاه نباتو و گزو اشاره کرد. تنها آبخوان متناسب برای تامین آب شرب، آبخوان دشت قطروم است که در جنوب غربی منطقه حفاظت شده کوه بافق قرار دارد. این منطقه رویشگاه های جنگلی و مرتعی متنوعی از انواع رویشگاههای بخش کوهستانی ایرانی تورانی را به وجود آورده است.

پوشش گیاهی:

با توجه به تنوع عوامل اکولوژیکی حاکم، انواعی از گونه های گیاهی با ویژگیها و فرمهای مختلف شامل درختی و درختچه ای، بوته ای بالشتکی، شورپسند، گچ دوست، صخره دوست، شن دوست به همراه گونه های مرتعی خوشخوراک و گونه های دارویی در منطقه مشاهده می شود.

تاکنون ۱۹۴ گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده کوه بافق شناسایی شده که از این تعداد ۲۴ گونه دارای ارزش های حفاظتی ویژه هستند و ۲۲ گونه آن در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار دارند. در این میان ۱۶ گونه از جمله کلاه میرحسین، بادام عاجی، تنگرس، نازبیابانی، کاروان کش، هزار خار رگه مرکزی، هزار خار کویری، عروس سنگ، وشا، پونه، سگ دندان خاردار، شور یزدی، شنگ اسب کم گل و … از گونه های بومی این منطقه هستند. از سایر گونه های گیاهی منطقه نیز می توان به بنه، قیچ، درمنه، آویشن، خارشتر، بادام کوهی، انجیر کوهی، چوبک، اسکمبیل، گز، اشنان، تاغ و … اشاره کرد.

مرغوبیت اراضی مرتعی منطقه، چرای دام را به عنوان یکی از تعارضات اصلی منطقه به دنبال داشته است. گونه ارس به عنوان گونه با ارزش از رویشگاه های بازمانده منطقه به شمار می رود.

گونه های شاخص جانوری:

گرچه در برخی از بخش های منطقه چرای دام از تعارضات عمده زیستگاه ها محسوب می شود اما در ارتفاعات به ویژه محدوده امن منطقه، دست نخوردگی زیستگاه و نبود تعارضات از ویژگی های ارزشمند این منطقه به شمار می رود. همین دست نخوردگی و نیز شکل گیری جمعت نسبتا مناسبی از گونه های جانوری موجب افزایش جمعیت گوشتخواران در منطقه شده است.

متاسفانه در مورد جوندگان، خزندگان و زیستگاه های آنها در منطقه حفاظت شده کوه بافق اطلاعات ناچیزی در دسترس است.

پستانداران: در این منطقه ۲۰ گونه پستاندار شناسایی شده که به شش راسته و هشت خانواده تعلق دارند که از این تعداد ۱۲ گونه به عنوان اولویت های حفاظتی در ایران و جهان معرفی شده اند.

زیستگاه پستانداران در منطقه حفاظت شده کوه بافق شامل کوهستانی صخره ای، تپه ماهور و کوهپایه دشتی و بیابانی است که از مهمترین و شاخص ترین پستانداران از تیپ کوهستانی منطقه کل و بز و پلنگ، زیستگاه تپه ماهوری – کوهپایه ای قوچ و میش و پلنگ، زیستگاه دشتی و بیابانی جبیر، کاراکال، روباه معمولی، گرگ و شغال را می توان نام برد.

حضور ۱۱ پلنگ در این منطقه قطعی و برآورد شده است که ۲۰ پلنگ در این منطقه زندگی می کند.

از دیگر گونه های پستاندار این منطقه می توان به کفتار، کاراکال، خرگوش، تشی، خارپشت ایرانی، جرد ایرانی، پامسواکی بزرگ، ول حفار، دوپای کوچک، جربیل و … اشاره کرد.

پرندگان: در منطقه حفاظت شده کوه بافق در مجموع ۴۴ گونه پرنده از ۲۲ خانواده شناسایی شده  و پرندگان حمایت شده در سطح ملی و بین المللی این ناحیه ۱۲ گونه هستند. هوبره، سارگپه پابلند، عقاب ها، دال و دلیجه از پرندگان ارزشمندی هستند که در این زیستگاه یافت می شوند.

از مهمترین و با ارزش ترین پرندگان زیستگاه های تپه ماهور و کوهستانی پرندگان خانواده باز، عقاب، لاشخور و خانواده شاهین ها می باشند. از دیگر پرندگان مهم این منطقه می توان به کبک، تیهو، شاه بوف، جغد کوچک، زاع نوک سرخ، کوکر شک سیاه، زنبورخوار معمولی، هدهد، کلاغ ابلق، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، کمرکولی بزرگ و … اشاره کرد.

گونه کبک و تیهو از جمله پرندگان غالب در این عرصه محسوب شده و زیستگاه های منطقه به دلیل دارا بودن چشمه، شرایط توپوگرافی و پوشش گیاهی برای حیات این دو گونه ارزشمند مطلوب هستند. همچنین پرندگان بیابانی نظیر زاغ بور، باقرقره و گاهی هوبره در این منطقه یافت می شود.

خزندگان: در منطقه حفاظت شده کوه بافق ۱۶ گونه از خزندگان نیز شناسایی شده اند که شامل یک گونه لاک پشت، ۹ گونه از مارمولک ها و شش گونه از مارها هستند که از این تعداد  گونه لاک پشت مهمیزدار و بزمجه بیابانی در اولویت حفاظتی قرار دارند.

مارهای شناسایی شده در مطنقه نیز به دو خانواده تعلق دارند که سه گونه مار جعفری، مار شاخدار و کک مار، سمی و خطرناک، گونه تیرمار از مارهای نیمه سمی و شتر مار شیرازی از مارهای غیرسمی منطقه هستند که زیستگاه تعدادی از آنها مناطق کوهستانی و تعدادی مناطق دشتی و استپی است.

حوادث و رخدادهای منطقه:

- در اسفند ماه ۱۳۸۵ دو قلاده یوز و دو قلاده پلنگ پس از بیهوشی و نصب قلاده ردیاب مجددا در منطقه حفاظت شده کوه بافق (دره اشکفت) رها سازی شدند که یکی از یوزها در مرداد ۱۳۸۶ توسط پلنگ کشته شد و در اردیبهشت ۱۳۸۷ قلاده یوز دوم باز نشده روی زمین پیدا شد که به احتمال زیاد یوز آنرا از گردن خود خارج ساخته است.

- تصویر برداری از یک قلاده پلنگ توسط یکی از محیط بانان در آذر ماه ۱۳۹۰

- تصویر برداری از دو قلاده پلنگ نر و ماده در اردیبشت ۱۳۹۱، خارج از فصل جفت گیری که در نوبه خود جالب است.

- مشاهده یک قلاده توله پلنگ در جاده گزوئیه در تیر ماه ۱۳۹۱

- در مردادماه ۱۳۹۱ برای نخستین بار در کشور محیط بانان منطقه حفاظت شده کوه بافق موفق می شوند از صحنه شکار یک راس میش وحشی توسط یوزپلنگ فیلم و عکس تهیه کنند.

- شناسایی یازده قلاده پلنگ در منطقه حفاظت شده کوه بافق در برنامه پایش یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی در مناطق حفاظت شده استان یزد در سال ۱۳۹۱ (لینک مرتبط)

- شناسایی پیرترین پلنگ ایران در منطقه حفاظت شده کوه بافق با ۱۲ الی ۱۴ سال سن (لینک مرتبط)

- مشاهده دو قلاده پلنگ در بهمن ماه ۱۳۹۱

- در شهریورماه ۱۳۹۲ از دو قلاده یوزپلنگ در بیرون از مرزهای منطقه حفاظت شده کوه بافق تصویر برداری شد (لینک مرتبط)

- تصویربرداری از یک قلاده یوزپلنگ آسیایی نر در مهرماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- تصویربرداری از یوزپلنگ آسیایی در آبان ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

-  تصویربرداری از دو قلاده یوزپلنگ آسیایی در آذر ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- مرگ یک پلنگ در حاشیه روستای قطرم در آذرماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- در بهمن ماه ۱۳۹۲ از پلنگ و یوزپلنگ در یک نقطه از منطقه حفاظت شده کوه بافق تصویربرداری شد (لینک مرتبط)

- عملیات احداث جاده گزوئیه در اسفندماه ۱۳۹۳ متوقف و ماشین آلات راهسازی از منطقه خارج شدند (لینک مرتبط)

- کشف لاشه یک توله پلنگ در اردیبهشت ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچی بز وحشی در مردادماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچی قوچ وحشی در مهرماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

احداث جاده ای که شهر بافق را به روستاهای شیطور و دولت آباد متصل می کند معروف به جاده گزوئیه که از محدوده امن منطقه حفاظت شده کوه بافق عبور میکند مهمترین تهدید و تخریب در این منطقه به شمار میرود.

تصاویر منطقه حفاظت شده کوه بافق:

+460
0
  

7 دیدگاه

  1. حمیدرضاعابدینی می‌گوید:

    عکسها قابل تحسین و زیباست. امید است که مردم حومه شهر بافق و روستائیان را با برگزاری کلاس های تشریحی و آموزشی در خصوص اهمیت وحوش در محیط زیست توجیه نمایید
    خصوصا اگر در مدارس سالی ۲ یا ۳ مرتبه دانش آوزان توجیح گردند خواهیم دید که میزان آسیب رسانی بچه ها به محیط زیست تا چه اندازه کاهش می یابد
    باید فرهنگ عشق به محیط زیست را از کودکی در بچه ها جا انداخت

    پر طرفدار Thumb up 25 Thumb down 0

  2. حمیدرضاعابدینی می‌گوید:

    با سلام خدمت دوستداران محیت زیست.
    من به اتفاق دوستان معدنی خود از معدن سرب و روی مهدی آباد بهادران بازدیدی به عمل اوردم که صحنه های زیبا و دیدنی از حیات وحش را در نزدیکترین فاصله می توان مشاهده کرد به دوستان توصیه می کنم که یه سر به این معدن که در نزدیکی مهریز از شهرستانهای استان یزد قرار گرفته بزنن و از فاصله ۵۰متری زیباترین صحنه ها را از وجود گله میش و قوچ ها و بز و کل ها مشاهده کنید.لازم به ذکر است که علوفه آنها توسط معدن تهیه می شود.

    پر طرفدار Thumb up 16 Thumb down 0

  3. حمیدرضاعابدینی می‌گوید:

    لطفا تصاویری از مناطق بکر و گردشگری منطقه بافق به نمایش بگذارید.منظور دره ها و چشمه های زیباست.متشکرم

    پر طرفدار Thumb up 15 Thumb down 0

  4. حمیدرضاعابدینی می‌گوید:

    سلام/لطفا یه عکس تمام منظره و کلی از دره گزو بذارید.

    پر طرفدار Thumb up 9 Thumb down 0

  5. امیرعباس می‌گوید:

    خواهشمند است از منطقه بکر کوه بافق و منطقه گزوییه از یوزهای آسیایی, مستند حیات وحش بسازید

    پر طرفدار Thumb up 9 Thumb down 1

  6. باجگانی می‌گوید:

    اولا کوه بافق نیستو کوه باجگان که چند ساله اسمشو عوض کردن بعدم جاده گزوییه ۴۰کیلومتر راه مردم نزدیکتر میکنه

    داغ Thumb up 6 Thumb down 16

  7. بافقی می‌گوید:

    مردم می خوان برای عیش و نوش خودشون و برای سرگرمی حیوانهای زبان بسته را با این جاده نحس گزو از بین ببرند و ما نمی گذاریم نام کوه هم همیشه بافق بوده است باجگان هم از روستاهای بافق است

    داغ Thumb up 6 Thumb down 4

پاسخ دادن به بافقی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>