پارک ملی خجیر

مشخصات و شرایط جغرافیایی:

پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: پارک ملی خجیر و پارک ملی سرخه حصار قسمتی از منطقه حفاظت شده جاجرود در منتهی الیه شرق تهران می باشند. پارک ملی خجیر و پارک ملی سرخه حصار از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده در جهان می باشند و مدیریتی یکپارچه دارند. وجود مناظر بکر و طبیعی و تنوع زیستی مناسب، همچنین تاثیر بسیار بالای این منطقه در کاهش آلودگی هوای شهر تهران اهمیت این پارک های ملی را دو چندان می کند.

پارک ملی خجیر پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور (۱۱۳۳ خورشیدی) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست محول گردید و طی مصوبه شماره ۹۰ مورخ ۱۳۶۱/۶/۲۱ شورای عالی حفاظت محیط زیست با حدود و مشخص به مساحت ۹۹۷۱ هکتار به عنوان پارک ملی خجیر تعیین گردید.

پارک ملی خجیر از کوهستان های بلند و تپه ماهورهای مرتفع و نیمه مرتفع تشکیل شده است که ارتفاع آن از ۱۲۰۰ متر تا ۲۱۳۸ متر متغیر است. قله های مهم پارک ملی خجیر عبارت اند از: قله زلزله، بارجمالی، زیرک چال، سروکوه، آسمان کوه، گویداغ، جنگل سوخته و دربندک

اقلیم:

این منطقه از نظر آب و هوایی جزو اقلیم های سرد به شمار وی رود و در چهار اشکوب تقسیم بندی می شود.

۱- اقلیم خشک و سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۲- تا ۲/۴ درجه بر حسب ارتفاع تغییر می کند) که مرز ارتفاعی این اقلیم ۱۵۳۰ متر است.

۲- اقلیم نیمه خشک و سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۲/۴- تا ۸/۵- درجه متغیر است) که این اقلیم در ارتفاعات بین ۱۵۳۰ تا ۱۷۴۴ متر واقع است.

۳- اقلیم نیمه مرطوب سرد (میانگین حداقل دمای روزانه در سردترین ماه سال از ۸/۵ تا ۷- درجه تغییر می کند) که این اقلیم در ارتفاعات بین ۱۷۴۴ تا ۱۹۰۴ متر واقع است.

۴- اقلیم ارتفاعات فوقانی که این اقلیم در ارتفاعات بالاتر از ۱۹۰۴ متری قرار دارد. جهت وزش چیره باد، جهت جنوب غربی و غربی است و از نظر شدت‌، شمال‌ و شمال‌ شرقی است‌. بیشترین‌ میزان‌ وزش‌ باد نیز در فصل‌ بهار اتفاق‌ می افتد.

بارندگی در پارک ملی خجیر و سرخه حصار بیشتر ناشی از جریان های غربی و مدیترانه ای است که نزدیک به ۸ ماه از سال، از اوایل پاییز تا نیمه های بهار، به تناوب منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد.

زمین شناسی:

پارک ملی خجیر از نظر زمین شناسی و ژئومورفولوژی وضعیت بسیار پیچیده ای دارد. یک واحد شامل تشکیلات آبرفتی حاوی سنگ های کنگولومرا، ماسه سنگ، مارنهای ماسه سنگی همراه با گچ آهن دار و بخش هایی از منطقه حاوی توده های آتشفشانی نظیر آندزیت و ریولیت است.

بررسی خاک به طور عمده می تواند در تعیین زیستگاههای مناسب برای برخی از گونه های جانوری حیات وحش دارای اهمیت بسیار باشد. در این منطقه خاک ها جوان و کم تحول یافته اند و به علت تراکم بیشتر پوشش گیاهی و ملایم بودن شرایط اقلیمی غنی تر از پارک ملی سرخه حصار می باشد. براین اساس خاک های پارک ملی خجیر در هفت تیپ ۱- تیپ سرو کوه ۲- تیپ بیدک ۳- تیپ باغشاه ۴- تیپ اصلان ۵- تیپ فیروزه ۶- تیپ کافرهومند-میدانک ۷- تیپ جاجرود  قرار می گیرد.

منابع آب:

منابع آبی در پارک ملی خجیر عبارتند از: رودخانه جاجرود که پس از عبور از سد لتیان در پارک جریان دارد. همچنین چشمه ها که آبدهی بیشتری نسبت به پارک ملی سرخه حصار دارند. ازچشمه های مهم این منطقه می توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، باغشاه، نایب علی و سیدرضا اشاره کرد. کم باران ترین ناحیه پارک ملی خجیر دره مرکزی آن است که بارندگی آن از ۳۰۰ میلیمتر کمتر و از ۲۷۵ میلیمتر بیشتر است.

حفاظت:

پارک های ملی خجیر، سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود بوسیله پاسگاه های محیط بانی باغ شاد، جاجرود، ماملو، قصرفیروزه و توچال تحت حفاظت قرار دارند.

پوشش گیاهی:

در پارک ملی خجیر ۳۵ جامعه گیاهی متشکل از جوامع طبیعی، نیمه طبیعی، فرنگی و زراعی وجود دارند. علاوه بر این گونه های نادری نظیر زیره سیاه در پارک ملی خجیر دیده می شود.

از گونه های دارویی، صنعتی و خوراکی مشخص پارک ملی خجیر می توان به موارد ذیل اشاره کرد: بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جاشیر کوتوله، بادیان کوهی، زیره سیاه، شنگ، تلخ بیان، شیر خشت و پیچک قندرونی. بخش دشتی باغشاد با ارتفاع ۱۴۲۰ متر شامل گیاهانی نظیر درمنه، انواع گون، چوبک و اسفند می باشد و اشکوب فوقانی کوهها دارای درختانی مانند بنه، بادام خارآلود، ارس و نسترن که اصولا تیپ پوشش گیاهی ارتفاعات بالای کوه منطقه است.

گونه های شاخص جانوری:

پستانداران: منابع آب کافی، پناهگاه زیاد، و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه ها، مجموعا زیستگاه مناسبی در دو پارک ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم کرده است، به خصوص پارک ملی خجیر از جنبه های زیبا شناختی، بوم شناسی، ژنتیکی، آموزشی، گردشگری و اجتماعی- اقتصادی ارزش های بسیار مهم بوده بطوری که از بهترین زیستگاههای البرز مرکزی می باشد.

به‌ علت‌ قطع‌ ارتباط با مناطق‌ همجوار، این‌ منطقه به‌ صورت‌ جزیره‌ای شده‌ و ‌پستانداران‌ این‌ منطقه‌ را در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائی های عادی فصلی خود دچار مشکل نموده است.

تعداد گونه‌های جانوری موجود پارک ملی خجیر در هر یک از راسته‌ها به‌ شرح‌ زیر است‌:

۳ گونه‌ از راسته‌ حشره‌ خواران‌ Erinaceidae شامل: خارپشت‌ اروپائی، حشره‌ خور دورنگ‌، حشره‌ خور دندان‌سفید

۵ گونه‌ از راسته‌ خفاش‌ها Chiropter شامل: خفاش‌ بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش‌ گوش‌ موشی کوچک، خفاش‌ گوش‌پهن، خفاش‌ دم‌ آزاد اروپائی

۱۶ گونه‌ از راسته‌ جوندگان Rodentia شامل: تشی، موش‌ صحرائی، موش‌ قهوه‌ای، موش سیاه، موش خانگی، موش‌ ورامین، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول‌ آبزی، ول‌ اجتماعی، ول‌ معمولی، ول‌ حفار افغانی، دوپای کوچک، دوپای ناشناخته

۱ گونه‌ از راسته‌ خرگوشها Lagomorpha شامل: خرگوش

۹ گونه‌ از راسته‌ گوشتخواران‌ Carnivora شامل: گرگ، شغال، روباه‌ معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه‌ وحشی، پلنگ

۴ گونه‌ از راسته‌ زوج‌ سمان‌ Artiodactyla شامل: گراز،کل و بز، قوچ‌ و میش وحشی، آهو

پرندگان: پارک های ملی خجیر و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود به‌ علت‌ دارا بودن‌ زیستگاههای مختلف‌ اعم‌ از رودخانه‌، کوهستان‌، استپ‌، دارستان‌، کشتزار، باغات‌ و همچنین‌ قرار گرفتن‌ در مسیر مهاجرت‌ تعداد زیادی از گونه‌های مهاجر از موقعیت‌ بسیار خوبی جهت‌ زندگی پرندگان‌ برخوردار می باشد و به‌ همین‌ دلیل‌ گونه‌ های متنوعی ازپرندگان‌ در زیستگاههای مختلف‌ آن‌ مشاهده‌ می گردند.

در مجموع‌ پرندگان پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود ۱۱۵ گونه بوده‌ که‌ ۲۲٫۶ درصد پرندگان‌ ایران‌ را تشکیل‌ می دهد:

تعداد ۳۴ گونه‌ بومی (۲۹٫۵ درصد) شامل پرندگانی از قبیل‌ کبک معمولی (Alectoris chukar) و تیهو (Ammoperdix griseogularis)

تعداد ۳۰ گونه مهاجر زمستان‌گذران‌‌ (۲۶درصد) پرندگانیی از قبیل‌ اردک سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتکا  (Anas crecca) و نوک پهن‌ (Anas clipeata)

تعداد ۴۱ گونه‌ مهاجر تابستان‌ گذران‌ (۳۵٫۵ درصد) شامل پرندگان‌ راسته‌ Passeriformes از قبیل‌ انواع‌ زردپره‌ (Emberiza) پری شاهرخ‌ Oriolus oriolus و پرندگان‌ دیگری مانند هدهد (Upupa epops) و سبز قبا (Coracias garrulus)

تعداد ۷ گونه‌ عبوری (۶درصد) شامل بسیاری از اردک ها نظیر فیلوش‌ (Anas acuta) گیلار (Anus penelope) و پرندگان‌ شکاری مانند عقاب‌ شاهیAquila) heliaca) از این‌گروه‌ می باشند.

تعداد ۳ گونه‌ رها شده‌ از قفس‌ (۲٫۵ درصد) این‌ پرندگان‌ که‌ شامل‌ طوطی طوق‌ صورتی (Psittacala krameri)، بلبل‌ خرما (Pycnonotus leucotis) و مینا (Acridotheres tristis) می باشند، بومی منطقه‌ نبوده‌ و توسط انسان‌ از مکان‌های دیگر به‌ تهران‌ منتقل‌ گردیده‌ و رها شده‌اند. تعداد این‌ پرندگان‌ روبه‌ افزایش‌ می باشد.

خزندگان: در پارک های ملی خجیر، سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود تعداد ۲۷ گونه‌ خزنده‌ شناسائی گردیده‌اند که‌ شامل‌ ۹ گونه‌ از راسته‌ سوسمارها ۱۷ گونه‌ از راسته‌ مارها و یک گونه‌ لاک پشت‌ می باشد. گونه‌ شاخص‌ خزنده منطقه بزمجه ‌بیابانی تعیین گردیده است و البته‌ در منطقه‌ گونه‌های با اهمیت‌ دیگری نظیر لاک پشت‌ مهمیزدار غربی (‌Testudo graeca ibera) وجود دارد که‌ علاوه‌ بر اینکه‌ حمایت‌ شده‌ می باشد در طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت  IUCN نیز در طبقه آسیب پذیر قرار دارد. از سایر گونه‌ های با اهمیت‌ دیگر از قبیل افعی البرزی (Vipera ursine)، افعی شاخدار، بزمجه دشتی در منطقه وجود دارند که در لیست اتحادیه جهانی حفاظت ‌IUCN به عنوان گونه های در معرض‌ خطر انقراض‌ می باشند.

دوزیستان: در پارک های ملی خجیر و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود دو گونه‌ دوزیست‌ بنام‌ وزغ‌ سبز (Bufo viridis) و قورباغه‌ معمولیRama) (ridibunda ‌زندگی می کنند.

ماهیان: در این مناطق یک گونه‌ غیربومی بنام ‌قزل‌آلای رنگین‌کمان‌ (Onchorynchus mykiss) ‌و ۶ گونه‌ بومی وجود دارد که عبارتند از:‌

ماهیی سیاه گونه ( Capoeta damascinas )، ماهی سیاه گونه (Capoeta aculeta)، سس‌ ماهی (Barbus sp)، سگ‌ ماهی جویباری( Noemachilus sp)  عروس‌ ماهی (Leuciscus cephalus) ماهی کولی ( Alburnoides bipuntatus)

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

پارک ملی خجیر همیشه در معرض فشار همه جانبه توسعه ناپایدار بوده است. ساخت و سازهای غیرمجاز در داخل مستثنیات جهاد کشاورزی و اشخاص، تعارضات و تصرفات حضور صنایع نظامی پارچین و هوا فضا، تخریب حاصل از اجرای پروژه های ملی و احداث راههای دسترسی متعدد، حفر چاه های غیرمجاز در منطقه، شکار و صید غیرمجاز، ایجاد آتش سوزی در عرصه های طبیعی و بکر، ورود دام و کوچ عشایر در فصل کوچ، احداث گلخانه های غیرمجاز و ورود سموم کشاورزی به چرخه محیط، احداث سد ماملو، احداث اتوبان اصلاحی پارچین، ورود غیرمجاز مصالح و افزایش ساخت و ساز های غیرمجاز، ایجاد صداهای مهیب حاصل از انفجار در صنایع نظامی، جنگل کاری های منابع طبیعی با درختان غیربومی، برداشت غیرمجاز سنگ و ماسه از بستر رودخانه، آبگیری سد ماملو و هجوم مردم برای تفریح در کنار رودخانه و دریاچه سد و کمبود نیرو و امکانات حفاظتی از مهمترین عوامل تهدید کننده این منطقه به شمار می روند.

رخدادهای منطقه:

- مجری توسعه شهر جدید پردیس در اقدامی غیرمنتظره در آذرماه ۱۳۹۱  وارد پارک ملی خجیر شد تا در ادامه ساخت‌ و سازهای شهر پردیس برخلاف تمام معیارهای زیست‌ محیطی بخشی از این پارک ملی را به شهر جدید پردیس ضمیمه کند. (لینک مرتیط)

- دستگیری شکارچی ۳ راس قوچ وحشی در مهرماه ۱۳۹۱ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچی میش وحشی در آذر ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچی قوچ وحشی در دیماه ۱۳۹۲ (لینک مرتبط)

- بازگشت بره میش وحشی به آغوش مادرش با تلاش محیط بانان در خرداد ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- رفع تصرف ۱۷هزار مترمربع از اراضی پارک ملی خجیر و تخریب سازه های مربوطه در خرداد ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- دستگیری شکارچیان غیرمجاز میش وحشی در تیرماه ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)

- ۶ ساختمان غیرمجاز در آبان ۱۳۹۳ از متصرفان خلع ید و تخریب گردید (لینک مرتبط)

تصاویر پارک ملی خجیر:

—————————————————————————————————————————————————————————–

آخرین اخبار محیط زیست و حیات وحش کشور را بصورت لحظه ای و در کوتاه ترین زمان از طریق کانال تگرام دیده بان دریافت کنید.

+57
0
  

11 دیدگاه

  1. آتیه می‌گوید:

    سلام.خدا قوت
    می خواستم در مورد نحوه گرفتن مجوز دیدار از پارک ملی خجیر بپرسم. ما یک گروه کوهنوردی هستیم به سرپرستی استاد تاجبخش از پیش کسوتان فدراسیون کوهنوردی و قصد اجرای این برنامه را داریم.
    میشه لطفا راهنماییمون کنید.
    با تشکر

    پر طرفدار Thumb up 27 Thumb down 4

  2. محسن 2 می‌گوید:

    دیده بان عزیز سلام
    واسم جالبه که خجیر و سرخه حصار پلنگ دارن شما راجع به تعدادشون هم اطلاعی دارین؟
    اون عکس پلنگ برای چند سال پیشه و چه جوری گرفته شده؟

    پر طرفدار Thumb up 15 Thumb down 0

    • دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران می‌گوید:

      سلام
      در پارک ملی سرخه حصار سالهاست مشاهده پلنگ گزارش نشده است اما حضور پلنگ در خجیر قطعی است و عکس فوق مربوط به حدود ۳ سال قبل است.

      پر طرفدار Thumb up 24 Thumb down 0

  3. هما می‌گوید:

    سلام من هرچی دنبال بزمچه دشتی می گردم (که تو منطقه حفاظت شده مند هست) نمیتونم پیدا کنم میشه اگه دارین لطف کنین بفرسین به ایمیل من
    یه دنیا تشکر

    داغ Thumb up 5 Thumb down 5

  4. محمد برزو می‌گوید:

    با سلام و عض ادب ،چطور میتوان مجوز باز دید و گردش گرفت ؟

    پر طرفدار Thumb up 13 Thumb down 3

  5. مهیا می‌گوید:

    سلام،میشه آدرس دقیق این پارک رو بگین؟
    من به شدت لازم دارم
    با تشکر

    پر طرفدار Thumb up 10 Thumb down 3

  6. سیمین کریمی می‌گوید:

    در شبکه آی فیلم منطقه حفاظتی البرز مرکزی شکار پلنگ ها را مشاهده نمودم و اینکه به مدت ۶سال فقط تواتستند فیلم یک پلنگ را ثبت نمایند، در نایبندان نیز وضع اسفناک بود. واقعا متاسفم برای اداره محیط زیست و سیاست کلان کشور درعملکرد ضعیفشان در نگهداری میراث های کشورمان که به امانت بدستشان سپرده شده . اینان نه تنها به نسل حاضر که به تاریخ و به اکوسیستم جهانت خیانت کرده اند.

    پر طرفدار Thumb up 15 Thumb down 0

  7. سیمین کریمی می‌گوید:

    مسئولین مربوطه به جبران کاستی های این چند دهه ،چرا از طریق رسانه فرهنگ سازی(حفاظت محیط زست و حیوانات) نمی کنند؟آیا زمان آن نرسیده ؟ اگر سازمان محیط زیست ما برنامه اصولی داشت شاهد این فجایع در زیستگاههای حیات وحش نبودیم. چرا از دانشمندان و مستند سازان جهان دعوت نمی شود تا ضمن تهیه مستند از نظرات وتجارب و سیاست گذاریهای آنان بهرهمند گردند؟در مستند آفریقا توسط آتنبرو که در دی ماه ۹۲ از شبکه مستند شاهد آن بودیم همگان دیدیم که با همکاری سازمانهای جهانی مردم بومی منطقه خودجوش با خیزشی چشمگیر برنامه هایی را جهت حفظ زیستگاهها و حیوانات دنبال می نمودند، آیا وقت آن نشده که از این تعداد از انگشتان دست کمتر باقیمانده پلنگ و …حراست نمائیم. اگر نیرو و محافظ کم دارند از داوطلبان و تشکلهای مردمی استفاده نمایند.

    پر طرفدار Thumb up 11 Thumb down 1

  8. پیام می‌گوید:

    سلام در تپه های پردیس یک روباه دیدم که فرار میکرد جلوتر که رفتم دیدم یک حیوان که فکر میکنم گربه وحشی بود در تعقیب او بود و با دیدن ما ایستاد و بعد از چند دقیقه آنجا را ترک کرد خیلی هیجان انگیز بود که اینقدر به مناطق مسکونی نزدیک شده بود هیکلی شبیه شیر ماده و رنگ خاکی داشت.

    پر طرفدار Thumb up 9 Thumb down 2

  9. شوکا می‌گوید:

    البته اگه نیروهای نظامی بزارن !!!
    که حیوونا ارامش داشته باشن من سرخه حصار زیاد رفتم تو این مدت یه گراز ماده دیدم با پنج تا توله
    و ۴ راس اهو که داشتن از وسط جاده رد میشدن

    پر طرفدار Thumb up 5 Thumb down 1

  10. amir می‌گوید:

    ایا پارک خجیر امکان اسکان شبانه داره؟؟؟؟؟؟

    موافقم / مخالفم Thumb up 1 Thumb down 2

پاسخ دادن به آتیه لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>